Κυριακή Δ΄ Λουκά – Αγίων Πατέρων Ζ΄ (12/10/2025) και Πατερικά Κείμενα

Η ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΠΕΡΙΚΟΠΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ Δ΄ΛΟΥΚΑ ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ ΤΗΣ Ζ΄ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗΣ ΣΥΝΟΔΟΥ

Προς Τίτον επιστολή, κεφάλαιο 3, εδάφια 8 έως 15

⁸ Πιστὸς ὁ λόγος· καὶ περὶ τούτων βούλομαί σε διαβεβαιοῦσθαι, ἵνα φροντίζωσι καλῶν ἔργων προΐστασθαι οἱ πεπιστευκότες τῷ Θεῷ. Ταῦτά ἐστι τὰ καλὰ καὶ ὠφέλιμα τοῖς ἀνθρώποις· ⁹μωρὰς δὲ ζητήσεις καὶ γενεαλογίας καὶ ἔρεις καὶ μάχας νομικὰς περιΐστασο· εἰσὶ γὰρ ἀνωφελεῖς καὶ μάταιοι. ¹⁰ Αἱρετικὸν ἄνθρωπον μετὰ μίαν καὶ δευτέραν νουθεσίαν παραιτοῦ, ¹¹ εἰδὼς ὅτι ἐξέστραπται ὁ τοιοῦτος καὶ ἁμαρτάνει ὢν αὐτοκατάκριτος.

¹² ῞Οταν πέμψω ᾿Αρτεμᾶν πρός σε ἢ Τυχικόν, σπούδασον ἐλθεῖν πρός με εἰς Νικόπολιν· ἐκεῖ γὰρ κέκρικα παραχειμάσαι. ¹³ Ζηνᾶν τὸν νομικὸν καὶ ᾿Απολλὼ σπουδαίως πρόπεμψον, ἵνα μηδὲν αὐτοῖς λείπῃ. ¹⁴ Μανθανέτωσαν δὲ καὶ οἱ ἡμέτεροι καλῶν ἔργων προΐστασθαι εἰς τὰς ἀναγκαίας χρείας, ἵνα μὴ ὦσιν ἄκαρποι.¹⁵ ᾿Ασπάζονταί σε οἱ μετ’ ἐμοῦ πάντες. ἄσπασαι τοὺς φιλοῦντας ἡμᾶς ἐν πίστει.῾Η χάρις μετὰ πάντων ὑμῶν· ἀμήν.

Ερμηνευτική απόδοση από τον μακαριστό Παν. Τρεμπέλα

⁸Το ότι δικαιωθήκαμε και αναγεννηθήκαμε και θα κληρονομήσουμε την αιώνια ζωή είναι λόγος και αλήθεια αξιόπιστη. Και γι’ αυτά τα θέματα θέλω να μιλάς με βεβαιότητα και με κύρος, για να φροντίζουν όσοι έχουν πιστέψει στον Θεό να πρωτοστατούν ακούραστα σε καλά έργα. Αυτά είναι τα καλά έργα και τα ωφέλιμα στους ανθρώπους· αυτά για τα οποία σας μίλησα. ⁹ Απόφευγε τις ανόητες συζητήσεις και τις γενεαλογίες για τους μυθικούς θεούς ή τους ευγενείς προγόνους, όπως και τις φιλονικίες και διαμάχες για τον ιουδαϊκό νόμο, διότι δεν φέρνουν καμία ωφέλεια και είναι μάταιες. ¹⁰ Αιρετικό άνθρωπο που επιμένει να δημιουργεί σκάνδαλα και διαιρέσεις στην Εκκλησία, μολονότι τον συμβούλευσες για πρώτη και δεύτερη φορά, παράτησέ τον και απόφευγέ τον. ¹¹ Γνώριζε ότι ένας τέτοιος άνθρωπος έχει διαστραφεί και αμαρτάνει· και για την αμαρτία του αυτή ελέγχεται και κατακρίνεται από τη συνείδησή του και από τον ίδιο του τον εαυτό.

¹² Όταν σου στείλω τον Αρτεμά ή τον Τυχικό, φρόντισε γρήγορα να έλθεις στη Νικόπολη, διότι εκεί αποφάσισα να περάσω τον χειμώνα. ¹³ Τον Ζηνά τον νομοδιδάσκαλο και τον Απολλώ κατευόδωσέ τους, ετοιμάζοντας με επιμέλεια ό,τι τους χρειαστεί, για να μην τους λείπει τίποτε στο ταξίδι τους. ¹⁴ Με την ευκαιρία μάλιστα της προετοιμασίας αυτής παίρνουν μάθημα και οι δικοί μας να πρωτοστατούν και να εργάζονται καλά έργα και να συντρέχουν τους αδελφούς στις απαραίτητες υλικές τους ανάγκες, για να μη στερούνται από πνευματικούς καρπούς. ¹⁵ Σε χαιρετούν εγκάρδια όλοι όσοι είναι μαζί μου. Χαιρέτησε όσους μας αγαπούν, επειδή έχουν κοινή πίστη με μας. Σας εύχομαι η χάρις του Θεού να είναι με όλους σας. Αμήν.

Η ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗ ΠΕΡΙΚΟΠΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ Δ΄ΛΟΥΚΑ
ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ ΤΗΣ Ζ΄ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗΣ ΣΥΝΟΔΟΥ

Κατά Λουκάν, κεφάλαιο Η΄, εδάφια 4-15

⁴ Συνιόντος δὲ ὄχλου πολλοῦ καὶ τῶν κατὰ πόλιν ἐπιπορευομένων πρὸς αὐτὸν εἶπε διὰ παραβολῆς·⁵ Ἐξῆλθεν ὁ σπείρων τοῦ σπεῖραι τὸν σπόρον αὐτοῦ. Καὶ ἐν τῷ σπείρειν αὐτὸν ὃ μὲν ἔπεσε παρὰ τὴν ὁδόν, καὶ κατεπατήθη, καὶ τὰ πετεινὰ τοῦ οὐρανοῦ κατέφαγεν αὐτό·⁶ καὶ ἕτερον ἔπεσεν ἐπὶ τὴν πέτραν, καὶ φυὲν ἐξηράνθη διὰ τὸ μὴ ἔχειν ἰκμάδα·⁷ καὶ ἕτερον ἔπεσεν ἐν μέσῳ τῶν ἀκανθῶν, καὶ συμφυεῖσαι αἱ ἄκανθαι ἀπέπνιξαν αὐτό. ⁸ Καὶ ἕτερον ἔπεσεν εἰς τὴν γῆν τὴν ἀγαθήν, καὶ φυὲν ἐποίησε καρπὸν ἑκατονταπλασίονα. Ταῦτα λέγων ἐφώνει· ὁ ἔχων ὦτα ἀκούειν ἀκουέτω.

⁹ Ἐπηρώτων δὲ αὐτὸν οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ λέγοντες· τίς εἴη ἡ παραβολὴ αὕτη; ¹⁰ Ὁ δὲ εἶπεν· ὑμῖν δέδοται γνῶναι τὰ μυστήρια τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ, τοῖς δὲ λοιποῖς ἐν παραβολαῖς, ἵνα βλέποντες μὴ βλέπωσι καὶ ἀκούοντες μὴ συνιῶσιν.¹¹ Ἒστι δὲ αὕτη ἡ παραβολή· ὁ σπόρος ἐστὶν ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ· ¹² Οἱ δὲ παρὰ τὴν ὁδόν εἰσιν οἱ ἀκούσαντες, εἶτα ἔρχεται ὁ διάβολος καὶ αἴρει τὸν λόγον ἀπὸ τῆς καρδίας αὐτῶν, ἵνα μὴ πιστεύσαντες σωθῶσιν.¹³ Οἱ δὲ ἐπὶ τῆς πέτρας οἳ ὅταν ἀκούσωσι, μετὰ χαρᾶς δέχονται τὸν λόγον, καὶ οὗτοι ῥίζαν οὐκ ἔχουσιν, οἳ πρὸς καιρὸν πιστεύουσι καὶ ἐν καιρῷ πειρασμοῦ ἀφίστανται. ¹⁴ Τὸ δὲ εἰς τὰς ἀκάνθας πεσόν, οὗτοί εἰσιν οἱ ἀκούσαντες, καὶ ὑπὸ μεριμνῶν καὶ πλούτου καὶ ἡδονῶν τοῦ βίου πορευόμενοι συμπνίγονται καὶ οὐ τελεσφοροῦσι. ¹⁵ Τὸ δὲ ἐν τῇ καλῇ γῇ, οὗτοί εἰσιν οἵτινες ἐν καρδίᾳ καλῇ καὶ ἀγαθῇ ἀκούσαντες τὸν λόγον κατέχουσι καὶ καρποφοροῦσιν ἐν ὑπομονῇ.

Ερμηνευτική απόδοση από τον μακαριστό Παν. Τρεμπέλα

⁴ Και ενώ μαζευόταν πολύς λαός και έρχονταν από κάθε πόλη κοντά Του για να Τον ακούσουν, ο Κύριος τούς είπε με παραβολή: ⁵ «Βγήκε ο σποριάς στο χωράφι του, για να σπείρει τον σπόρο του. Και καθώς έσπερνε, μερικοί σπόροι έπεσαν κοντά στον δρόμο του χωραφιού και καταπατήθηκαν από τους διαβάτες, και τους κατέφαγαν τα πουλιά του ουρανού. 6 Άλλοι σπόροι πάλι έπεσαν πάνω σε πετρώδες έδαφος, κι αφού φύτρωσαν, ξεράθηκαν, επειδή δεν είχαν υγρασία. ⁷ Και άλλοι σπόροι έπεσαν σε έδαφος γεμάτο από σπόρους αγκαθιών, κι όταν τα αγκάθια φύτρωσαν μαζί τους, τους έπνιξαν τελείως. ⁸ Κι άλλοι σπόροι έπεσαν μέσα στη γη τη μαλακή και εύφορη, και όταν φύτρωσαν, έκαναν καρπό εκατό φορές περισσότερο απ’ τον σπόρο. Κι ενώ τα έλεγε αυτά, για να δώσει μεγαλύτερο τόνο στους λόγους Του και για να διεγείρει την προσοχή των ακροατών Του, φώναζε δυνατά: «Αυτός που έχει αυτιά πνευματικά και ενδιαφέρον πνευματικό για να ακούει και να εγκολπώνεται αυτά που λέω, ας ακούει».

⁹ Οι μαθητές Του τότε Τον ρωτούσαν και Του έλεγαν: «Ποια είναι η έννοια και η σημασία αυτής της παραβολής;». ¹⁰ Και Αυτός τους απάντησε: «Σε σας που έχετε ενδιαφέρον και καλή διάθεση σάς έδωσε ο Θεός τη χάρη Του να μάθετε τις μυστηριώδεις αλήθειες της Βασιλείας του Θεού˙ στους άλλους όμως μιλάω με παραβολές. Αυτοί δεν έχουν ενδιαφέρον να γνωρίσουν και να δεχθούν τις πνευματικές αλήθειες, και ο νους τους είναι αμαθής και ανίκανος για πνευματική διδασκαλία. Γι’ αυτό διδάσκω με τον τρόπο αυτό, για να μην μπορούν να δουν βαθύτερα και καθαρότερα, αν και θα βλέπουν με τα σωματικά τους μάτια, και για να μην μπορούν να καταλάβουν, αν και θα ακούν τη διδασκαλία που τους εξηγεί τα μυστήρια. Και το κάνω αυτό όχι μόνο για λόγους δικαιοσύνης, αλλά και από αγαθότητα, για να μην επιβαρύνουν τη θέση τους περιφρονώντας την αλήθεια, και σκληρυνθούν περισσότερο.

¹¹ Η σημασία της παραβολής είναι αυτή: Ο σπόρος συμβολίζει τον λόγο του Θεού. ¹² Το έδαφος που είναι κοντά στον δρόμο συμβολίζει αυτούς που άκουσαν απλώς και μόνο τον λόγο. Έπειτα έρχεται ο διάβολος και αφαιρεί τον λόγο από τις καρδιές τους, για να μην πιστέψουν και σωθούν. ¹³ Το πετρώδες έδαφος εξάλλου που δέχθηκε τον σπόρο, συμβολίζει αυτούς, οι οποίοι όταν ακούσουν τον λόγο του Θεού, τον δέχονται με χαρά και ενθουσιασμό. Μέσα τους όμως δεν έχει αυτός βαθιά ρίζα, για να στερεωθεί. Γι’ αυτό ακριβώς αυτοί για λίγο χρόνο πιστεύουν, όταν όμως έλθει καιρός πειρασμού ή διωγμού, απομακρύνονται από την πίστη. ¹⁴ Οι σπόροι που έπεσαν στα αγκάθια συμβολίζουν εκείνους που άκουσαν τον λόγο του Θεού και αρχίζουν με κάποια προθυμία να βαδίζουν στον δρόμο της πίστεως. Πνίγονται όμως από τις αγωνιώδεις φροντίδες για να αποκτήσουν πλούτη, καθώς και από τις απολαύσεις της σαρκικής ζωής, στην οποία διευκολύνουν τα πλούτη που απέκτησαν, και έτσι δεν προκόπτουν, ούτε φτάνουν μέχρι το τέλος, προκειμένου να δώσουν τον καρπό. ¹⁵ Οι σπόροι τώρα που έπεσαν στην εύφορη γη συμβολίζουν τους ανθρώπους εκείνους, οι οποίοι με καρδιά καλοπροαίρετη, ευθεία και αγαθή, άκουσαν και κατανόησαν τον λόγο και τον κρατούν σφιχτά μέσα τους, και καρποφορούν τις αρετές, δείχνοντας υπομονή και καρτερία στις θλίψεις και τους πειρασμούς και σε όλα τα εμπόδια που συναντούν στην άσκηση της πνευματικής ζωής».

ΚΥΡΙΑΚΗ Δ΄ΛΟΥΚΑ ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ ΤΗΣ Ζ΄ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗΣ ΣΥΝΟΔΟΥ[:Τίτ.3,8-15]

ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗΣ ΠΕΡΙΚΟΠΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΕΡΟ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟ

«Πιστὸς ὁ λόγος· καὶ περὶ τούτων βούλομαί σε διαβεβαιοῦσθαι, ἵνα φροντίζωσι καλῶν ἔργων προΐστασθαι οἱ πεπιστευκότες τῷ Θεῷ. ταῦτά ἐστι τὰ καλὰ καὶ ὠφέλιμα τοῖς ἀνθρώποις· μωρὰς δὲ ζητήσεις καὶ γενεαλογίας καὶ ἔρεις καὶ μάχας νομικὰς περιΐστασο· εἰσὶ γὰρ ἀνωφελεῖς καὶ μάταιοι. Αἱρετικὸν ἄνθρωπον μετὰ μίαν καὶ δευτέραν νουθεσίαν παραιτοῦ, εἰδὼς ὅτι ἐξέστραπται ὁ τοιοῦτος καὶ ἁμαρτάνει ὢν αὐτοκατάκριτος(:Το ότι δικαιωθήκαμε και αναγεννηθήκαμε και θα κληρονομήσουμε την αιώνια ζωή είναι λόγος και αλήθεια αξιόπιστη. Και γι’ αυτά τα θέματα θέλω να μιλάς με βεβαιότητα και με κύρος, για να φροντίζουν όσοι έχουν πιστέψει στον Θεό να πρωτοστατούν ακούραστα σε καλά έργα . Αυτά είναι τα καλά έργα και τα ωφέλιμα στους ανθρώπους, αυτά για τα οποία σας μίλησα. Τις ανόητες συζητήσεις και γενεαλογίες για τους μυθικούς θεούς ή τους ευγενείς προγόνους, όπως και τις έριδες και τις διαμάχες για τον μωσαϊκό νόμο να τις αποφεύγεις, γιατί δε φέρνουν καμία ωφέλεια και είναι μάταιες. Αιρετικό άνθρωπο, που επιμένει να δημιουργεί σκάνδαλα και διαιρέσεις στην Εκκλησία, μετά την πρώτη και τη δεύτερη νουθεσία, παράτησέ τον και απόφευγέ τον. Να ξέρεις ότι έχει διαστραφεί τέτοιου είδους άνθρωπος και αμαρτάνει· και για την αμαρτία του αυτή ελέγχεται και καταδικάζεται από τη συνείδησή του και από τον ίδιο του τον εαυτό)»[Τίτ.3,8-11· ερμην. απόδοση Παναγ. Τρεμπέλα].

Αφού μίλησε ο Παύλος για τη φιλανθρωπία του Θεού και για την ανέκφραστη πρόνοιά Του για εμάς, και αφού είπε ποιοι ήμασταν εμείς και ποιους μας έκανε, προσθέτει και λέγει : «Και αυτά τα λόγια θέλω να τα διαβεβαιώνεις εσύ, ώστε, όσοι έχουν πιστέψει στον Θεό να φροντίζουν να πρωτοστατούν σε καλά έργα». Δηλαδή, «αυτά πρέπει να λέγεις και από αυτά να τους προτρέπεις για ελεημοσύνη. Γιατί τα λόγια αυτά δεν είναι κατάλληλα μόνο για ελεημοσύνη και να μην υπερηφανευόμαστε και να μην κακολογούμε τους άλλους, αλλά και για κάθε άλλη αρετή». Έτσι λοιπόν μιλώντας και στους Κορινθίους, λέγει: «Γινώσκετε γὰρ τὴν χάριν τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὅτι δι᾿ ὑμᾶς ἐπτώχευσε πλούσιος ὤν, ἵνα ὑμεῖς τῇ ἐκείνου πτωχείᾳ πλουτήσητε(:Διότι γνωρίζετε την ανεκτίμητη δωρεά του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, ότι δηλαδή ενώ ήταν απείρως πλούσιος σε όλες τις τελειότητες της θείας Του υποστάσεως, έγινε πτωχός προς χάριν σας· και φόρεσε την πτωχή ανθρώπινη φύση και έγινε άνθρωπος, για να γίνετε εσείς πνευματικά πλούσιοι με την πτωχεία Εκείνου)»[Β΄Κορ.8,9]. Αφού θυμήθηκε την πρόνοια του Θεού και την υπερβολική φιλανθρωπία Του, τους προτρέπει να κάνουν την ελεημοσύνη, όχι έτσι απλώς και σαν δευτερεύον έργο, αλλά με ποιο κύριο σκοπό; «Για να φροντίζουν», λέγει, «να πρωτοστατούν σε καλά έργα». Δηλαδή και τους αδικημένους να βοηθούν όχι μόνο με χρήματα, αλλά και με προστασία που θα μπορούσαν να τους προσφέρουν, και τις χήρες και τα ορφανά να υπερασπίζονται και όλους όσους υποφέρουν να προστατεύουν, γιατί αυτό σημαίνει το «να πρωτοστατούν σε καλά έργα». «Αυτά», λέγει, «είναι τα καλά και τα ωφέλιμα στους ανθρώπους».

«Και να αποφεύγεις τις ανόητες αναζητήσεις και τις γενεαλογίες και τις φιλονικίες και τις διαμάχες για τον νόμο, γιατί είναι ανωφελείς και μάταιες». Τι δηλαδή θέλουν οι γενεαλογίες; Γιατί και στην επιστολή του προς τον Τιμόθεο το αναφέρει αυτό λέγοντας: «Μηδὲ προσέχειν μύθοις καὶ γενεαλογίαις ἀπεράντοις, αἵτινες ζητήσεις παρέχουσι μᾶλλον ἢ οἰκονομίαν Θεοῦ τὴν ἐν πίστει(:Μήτε να προσέχουν σε μύθους και σε γενεαλογίες απέραντες, οι οποίες προκαλούν μάλλον άσκοπες αναζητήσεις, παρά βοηθούν τη διαχείριση του έργου του Θεού που βασίζεται στην πίστη)»[Α΄Τιμ.1,4]. Ίσως και εδώ και εκεί να εννοεί τους Ιουδαίους, που υπερηφανεύονται για το ότι είχαν πρόγονό τους τον Αβραάμ και αδιαφορούσαν για τα δικά τους. Γι’ αυτό τις ονομάζει και «ανόητες» και «ανωφελείς», γιατί το να πιστεύει κανείς σε πράγματα που δεν ωφελούν είναι απόδειξη ανοησίας.

«Φιλονικίες» εννοεί αυτές με τους αιρετικούς, για να μην κουραζόμαστε στα χαμένα, όταν δεν υπάρχει κανένα κέρδος, αφού το τέλος τους είναι το τίποτε. Γιατί, όταν κάποιος είναι διεστραμμένος και προδιατεθειμένος, να μην αλλάξει καθόλου τη γνώμη του, ό,τι και αν γίνει, για ποιο λόγο κουράζεσαι άσκοπα σπέρνοντας επάνω σε πέτρες, ενώ έπρεπε να διαθέτεις τον καλό αυτόν κόπο στους δικούς σου, μιλώντας σε αυτούς για την ελεημοσύνη και τις άλλες αρετές; Πώς λοιπόν λέγει αλλού: «Ἐν πρᾳότητι παιδεύοντα τοὺς ἀντιδιατιθεμένους, μήποτε δῷ αὐτοῖς ὁ Θεὸς μετάνοιαν εἰς ἐπίγνωσιν ἀληθείας(:Εκπαιδεύοντας με πραότητα εκείνους που είναι αντίθετα διατεθειμένοι, μην τυχόν τους δώσει ο Θεός μετάνοια, για να έρθουν σε επίγνωση της αλήθειας)»[Β΄Τιμ.2,25], ενώ εδώ λέγει: «Τον αιρετικό άνθρωπο μετά την πρώτη και τη δεύτερη νουθεσία άφηνέ τον, γνωρίζοντας ότι έχει διαστραφεί αυτός και αμαρτάνει, καταδικάζοντας έτσι ο ίδιος τον εαυτό του»; Εκεί μιλάει για αυτούς που έχουν κάποια ελπίδα για διόρθωση και για αυτούς που απλώς έχουν αντίθετη γνώμη. Όταν όμως είναι φανερός και γνωστός σε όλους για την ισχυρογνωμοσύνη και την αδιαλλαξία του, για ποιο λόγο αγωνίζεσαι άδικα; Γιατί χτυπάς τον αέρα; Τι σημαίνει «καταδικάζοντας ο ίδιος τον εαυτό του»; Σημαίνει ότι δεν μπορεί δηλαδή να πει: «Κανείς δεν μου μίλησε, κανείς δεν με συμβούλευσε». Όταν λοιπόν μετά τη συμβουλή ο ίδιος επιμένει, τότε καταδικάζει ο ίδιος τον εαυτό του.

Τον αδιόρθωτο λοιπόν ονομάζει «αιρετικό». Όπως δηλαδή το να παραβλέπουμε όσους έχουν ελπίδα για κάποια μεταβολή είναι απόδειξη οκνηρίας, έτσι το να θεραπεύουμε όσους πάσχουν από ανίατες ασθένειες είναι απόδειξη ανοησίας και της χειρότερης παραφροσύνης. Γιατί έτσι τους κάνουμε θρασύτερους.

Πώς λοιπόν παροτρύνεις τον Τίτο να κλείνει το στόμα εκείνων που αντιλέγουν(«Οὓς δεῖ ἐπιστομίζειν, οἵτινες ὅλους οἴκους ἀνατρέπουσι διδάσκοντες ἃ μὴ δεῖ αἰσχροῦ κέρδους χάριν(:Τους ψευδοδιδασκάλους πρέπει ο επίσκοπος να τους αποστομώνει· είναι άνθρωποι οι οποίοι ανατρέπουν ολόκληρα σπίτια, διδάσκοντας πράγματα που δεν πρέπει, μόνο και μόνο για να κερδίσουν χρήματα με αθέμιτο και αισχρό τρόπο)»[Τίτ.1,11]), όταν τα κάνουν όλα για την καταστροφή τους; Λέγει όμως προηγουμένως, ότι δεν πρέπει να το κάνει αυτό αποβλέποντας σε δικό τους κέρδος· γιατί δεν θα ωφελούνταν ποτέ σε τίποτε τέτοιοι άνθρωποι, αφού είναι μια για πάντα διεστραμμένοι στη γνώμη τους. Αν όμως καταστρέφουν άλλους, πρέπει να διαφωνείς και να τους πολεμείς και να αντιστέκεσαι προς αυτούς με πολλή δύναμη· και αν βρεθείς σε ανάγκη, βλέποντας άλλους να διαφθείρονται, να μη σιωπάς, αλλά να τους αποστομώνεις, φροντίζοντας έτσι για εκείνους που πρόκειται να καταστραφούν από τις αιρετικές διδασκαλίες αυτών των πλανεμένων ανθρώπων. Και γενικά δεν είναι δυνατό να ανέχεται τις διαμάχες εκείνος που δείχνει πολλή φροντίδα και έχει σωστό τρόπο ζωής. Αλλά, όπως είπα, έτσι να κάνεις· γιατί από την αργία και την περιττή φιλοσοφία φθάνει κανείς να ασχολείται μόνο με τα ονόματα. Γιατί πραγματικά τα περιττά λόγια είναι μεγάλη ζημία, ενώ πρέπει ή να διδάσκουμε ή να προσευχόμαστε ή να ευχαριστούμε. Ούτε πρέπει να αποφεύγουμε να ξοδεύουμε βέβαια τα χρήματα, όχι όμως και τα λόγια· αλλά περισσότερο πρέπει να αποφεύγουμε τα λόγια από τα χρήματα, και να μην παραδίδουμε χωρίς λόγο τον εαυτό μας σε όλους.

«Ὃταν πέμψω ᾿Αρτεμᾶν πρός σε ἢ Τυχικόν, σπούδασον ἐλθεῖν πρός με εἰς Νικόπολιν(:Όταν θα στείλω τον Αρτεμά προς εσένα ή τον Τυχικό, φρόντισε να έρθεις προς εμένα στη Νικόπολη)»[Τιτ.3,12].Τι λέγεις; Εγκατέστησες τον Τίτο στην Κρήτη και τον καλείς πάλι κοντά σου; Όχι για να τον απομακρύνει από το έργο εκείνο, αλλά για να τον συμβουλέψει περισσότερο. Ότι δεν τον καλεί κοντά του για να τον έχει παντού όπου πηγαίνει ακόλουθό του, άκουσε τι λέγει παρακάτω: «Ἐκεῖ γὰρ κέκρικα παραχειμάσαι(:Γιατί εκεί έχω αποφασίσει να παραχειμάσω)». Η Νικόπολη όμως βρίσκεται στη Θράκη.

«Ζηνᾶν τὸν νομικὸν καὶ ᾿Απολλὼ σπουδαίως πρόπεμψον, ἵνα μηδὲν αὐτοῖς λείπῃ(:Τον Ζηνά τον νομοδιδάσκαλο και τον Απολλώ, πρόπεμψέ τους εφοδιάζοντάς τους με ιδιαίτερη επιμέλεια, για να μην τους λείπει τίποτα)». Αυτοί δεν είχαν αναλάβει ακόμη εκκλησίες, αλλά ήταν από τους συντρόφους του Παύλου· περισσότερο δραστήριος ήταν ο Απολλώς, αφού γνώριζε πολύ καλά την Αγία Γραφή, είχε τη δυνατότητα να την ερμηνεύει· διέθετε επίσης και το χάρισμα της ευγλωττίας[βλ. Πράξ.18,24: «Ἰουδαῖος δέ τις Ἀπολλὼς ὀνόματι, Ἀλεξανδρεὺς τῷ γένει, ἀνὴρ λόγιος, κατήντησεν εἰς Ἔφεσον, δυνατὸς ὢν ἐν ταῖς γραφαῖς(:Στο μεταξύ ήλθε στην Έφεσο κάποιος Ιουδαίος που λεγόταν Απολλώς και καταγόταν από την Αλεξάνδρεια. Ο άνθρωπος αυτός είχε ευγλωττία, γνώριζε πολύ καλά την Αγία Γραφή και είχε μεγάλη ικανότητα να την ερμηνεύει)»]. «Αν λοιπόν εκείνος ήταν νομικός, δεν έπρεπε», λέγει, «να τρέφεται από άλλους». «Νομικό» όμως εδώ εννοεί τον γνώστη των ιουδαϊκών νόμων. Είναι σαν να έλεγε: «να τους εφοδιάσεις πλουσιοπάροχα, ώστε να μην τους λείψει τίποτε».

«Μανθανέτωσαν δὲ καὶ οἱ ἡμέτεροι καλῶν ἔργων προΐστασθαι εἰς τὰς ἀναγκαίας χρείας, ἵνα μὴ ὦσιν ἄκαρποι. ᾿Ασπάζονταί σε οἱ μετ’ ἐμοῦ πάντες. ἄσπασαι τοὺς φιλοῦντας ἡμᾶς ἐν πίστει. ῾Η χάρις μετὰ πάντων ὑμῶν· ἀμήν(:Με την ευκαιρία μάλιστα της προετοιμασίας αυτής, ας παίρνουν μάθημα επίσης και οι δικοί μας να πρωτοστατούν σε καλά έργα και να συντρέχουν τους αδελφούς στις απαραίτητες υλικές τους ανάγκες, για να μην στερούνται από πνευματικούς καρπούς. Σε χαιρετούν εγκάρδια όλοι όσοι είναι μαζί μου. Χαιρέτησε αυτούς που μας αγαπούν επειδή έχουν κοινή πίστη με εμάς. Σας εύχομαι η Θεία Χάρη να είναι μαζί με όλους σας. Αμήν.)».

Τι σημαίνει «για να φροντίζουν να πρωτοστατούν σε καλά έργα»; Να μην περιμένουν όσους έχουν ανάγκη να έρθουν σε αυτούς, αλλά και οι ίδιοι να ενδιαφέρονται για εκείνους που χρειάζονται τη βοήθειά τους. Γιατί αυτός που φροντίζει, έτσι φροντίζει· και έτσι μάλιστα θα κάμει αυτό το πράγμα με πολύ ενδιαφέρον. Γιατί πραγματικά με όσα ευεργετεί, δεν ωφελεί και δεν παρέχει κέρδος σε εκείνους που ευεργετούνται τόσο, όσο σε αυτούς που ευεργετούν· γιατί τους δίνει παρρησία ενώπιον του Θεού. Εκεί όμως δεν υπάρχει κανένα τέλος της μάχης.

«Και ας μαθαίνουν», λέγει «και οι δικοί μας να πρωτοστατούν σε καλά έργα στις αναγκαίες περιπτώσεις, για να μην είναι άκαρποι». Βλέπεις ότι φροντίζει περισσότερο γι’ αυτούς παρά για εκείνους που παίρνουν; Γιατί μπορούσε ίσως να τους στείλει από πολλούς άλλους εφόδια· αλλά «για τους δικούς μας», λέγει, «φροντίζω». Ποιο λοιπόν, πες μου, είναι το όφελος; Αν δηλαδή άλλοι βγάζοντας θησαυρούς έτρεφαν τους διδασκάλους, αυτοί δεν είχαν κανένα κέρδος, γιατί έμεναν άκαρποι. Τι λοιπόν, πες μου, δεν μπορούσε ο Χριστός, που έθρεψε από πέντε άρτους πέντε χιλιάδες ανθρώπους και από επτά άρτους τέσσερις χιλιάδες ανθρώπους, να θρέψει τον εαυτό Του και όσους ήταν μαζί Του; Για ποιο λόγο λοιπόν τρέφονταν από γυναίκες; Διότι λέγει ο ευαγγελιστής Μάρκος: «Αἳ καὶ ὅτε ἦν ἐν τῇ Γαλιλαίᾳ ἠκολούθουν αὐτῷ καὶ διηκόνουν αὐτῷ, καὶ ἄλλαι πολλαὶ αἱ συναναβᾶσαι αὐτῷ εἰς Ἱεροσόλυμα(:Αυτές και όταν βρισκόταν ο Ιησούς στην Γαλιλαία Τον ακολουθούσαν και Τον υπηρετούσαν. Ήταν ακόμη και πολλές άλλες, οι οποίες είχαν ανεβεί μαζί με Αυτόν από την Γαλιλαία στα Ιεροσόλυμα)»[ Μάρκ. 15,41]). Για να μας διδάξει από την αρχή ότι φροντίζει γι΄αυτούς που ευεργετούν.

Δεν μπορούσε ο Παύλος, που με τα δικά του χέρια ικανοποιούσε πλήρως και τις ανάγκες άλλων, να μην παίρνει από πουθενά ό,τι του πρόσφεραν; Τον βλέπεις όμως και να παίρνει και τη ζητάει. Και άκουσε το γιατί: «Οὐχ ὅτι ἐπιζητῶ τὸ δόμα, ἀλλ᾿ ἐπιζητῶ τὸν καρπὸν τὸν πλεονάζοντα εἰς λόγον ὑμῶν(:Σας τα γράφω αυτά, όχι διότι εγώ ενδιαφέρομαι και ζητώ το δώρο, αλλά διότι ενδιαφέρομαι και ζητώ τον πνευματικό καρπό, ο οποίος από την καλή αυτή πράξη σας, θα προκύψει πλούσιος για σας)»[Φιλιπ.4,17], λέγει. Και στην αρχή του κηρύγματος, όταν οι πιστοί πουλούσαν όλα τα υπάρχοντά τους και κατέθεταν τα χρήματα στα πόδια των αποστόλων, βλέπεις τους αποστόλους να φροντίζουν περισσότερο γι΄αυτούς, παρά για εκείνους που έπαιρναν. Γιατί, αν φρόντιζαν αποκλειστικά μόνο για τους φτωχούς, δεν θα έκαναν κανένα λόγο για τη Σαπφείρα και τον Ανανία, όταν κράτησαν ένα μέρος από τα χρήματα για τον εαυτό τους[βλ.Πράξ.5,1-11], ούτε θα προέτρεπε ο Παύλος λέγοντας: «Ἕκαστος καθὼς προαιρεῖται τῇ καρδία, μὴ ἐκ λύπης ἢ ἐξ ἀνάγκης· ἱλαρὸν γὰρ δότην ἀγαπᾷ ὁ Θεός(:Ο καθένας ας δίδει σύμφωνα με την αγαθή διάθεση της καρδιάς του, όχι με λύπη ή από ανάγκη· διότι ο Θεός “αγαπά εκείνον, που δίδει με καλοσύνη, γλυκύτητα και χωρίς γογγυσμό”)» [ Β΄Κορ. 9,7]. Τι λέγεις, Παύλε; Φέρνεις εμπόδια στους φτωχούς; «Όχι», λέγει· «γιατί δεν βλέπω το δικό τους συμφέρον, αλλά το συμφέρον εκείνων που δίνουν».

Πρόσεχε όμως και τον προφήτη Δανιήλ που όταν έδωσε στον Ναβουχοδονόσορα την άριστη εκείνη συμβουλή, δε φρόντιζε μόνο για τους φτωχούς, αλλά και για τον ίδιο τον βασιλιά ώστε να επιδείξει μακροθυμία ο Θεός για τις αμαρτίες που είχε διαπράξει. Γιατί δεν είπε: «Δώσε στους φτωχούς» μόνο, αλλά τι; : «Διὰ τοῦτο, βασιλεῦ, ἡ βουλή μου ἀρεσάτω σοι καὶ τὰς ἁμαρτίας σου ἐν ἐλεημοσύναις λύτρωσαι καὶ τὰς ἀδικίας ἐν οἰκτιρμοῖς πενήτων· ἴσως ἔσται μακρόθυμος τοῖς παραπτώμασί σου ὁ Θεός(:Γι’ αυτό, βασιλιά μου, ας φανεί αρεστή και ας γίνει δεκτή από εσένα η συμβουλή μου· φρόντισε να εξαλείψεις τις αμαρτίες σου με ελεημοσύνες και τις αδικίες σου με έλεος και φιλανθρωπία προς τους πτωχούς. Ίσως θα φανεί έτσι μακρόθυμος ο Θεός για τα αμαρτήματά σου”)»[Δαν. 4,24]. «Δώσε όλα τα χρήματα», λέγει, «όχι μόνο για να τραφούν άλλοι, αλλά για να απαλλαγείς και ο ίδιος από την τιμωρία». Και πάλι ο Χριστός λέγει: «Εἰ θέλεις τέλειος εἶναι, ὕπαγε πώλησόν σου τὰ ὑπάρχοντα καὶ δὸς πτωχοῖς, καὶ ἕξεις θησαυρὸν ἐν οὐρανῷ, καὶ δεῦρο ἀκολούθει μοι (:Εάν θέλεις να είσαι τέλειος, πήγαινε, πώλησε τα υπάρχοντά σου, μοίρασέ τα στους πτωχούς και θα αποκτήσεις θησαυρό στον ουρανό, και έλα ακολούθησέ με)»[Ματθ.19,21]. Βλέπεις ότι και εκεί το διέταξε αυτό για εκείνους που θα Τον ακολουθούσαν; Επειδή λοιπόν τα χρήματα είναι εμπόδιο, γι’ αυτό πρόσταξε να τα δίνουμε στους φτωχούς, διδάσκοντας έτσι την ψυχή να είναι φιλεύσπλαχνη και συμπονετική, να περιφρονεί τα χρήματα, να αποφεύγει την πλεονεξία. Γιατί, όποιος μαθαίνει να δίνει σε όποιον δεν έχει, θα συνηθίσει με το πέρασμα του χρόνου και να μην παίρνει από εκείνους που έχουν. Αυτό μας κάνει όμοιους με τον Θεό.

Παρόλο που η παρθενία, η νηστεία και το να κοιμάται κανείς στο χώμα απαιτούν πιο δύσκολο κόπο από αυτή, όμως τίποτε δεν είναι τόσο ισχυρό και δυνατό στο να σβήνει τη φωτιά των αμαρτημάτων μας, όσο η ελεημοσύνη. Αυτή είναι ανώτερη από όλα, στήνει τους εραστές της κοντά στον ίδιο τον βασιλιά. Και πολύ σωστά· γιατί η παρθενία, η νηστεία και το να κοιμάται κανείς στο χώμα σταματάει μόνο γύρω από αυτόν που την ασκεί και δεν έσωσε κανέναν άλλο· η ελεημοσύνη όμως απλώνεται σε όλους και αγκαλιάζει τα μέλη του Χριστού. Άλλωστε τα κατορθώματα εκείνα που απλώνονται σε πολλούς είναι πολύ μεγαλύτερα απ’ αυτά που σταματούν γύρω από έναν.

Η ελεημοσύνη είναι η μητέρα της αγάπης, της αγάπης που χαρακτηρίζει τον Χριστιανισμό, που είναι μεγαλύτερη από όλα τα θαύματα, με την οποία φαίνονται οι μαθητές του Χριστού. Αυτή είναι φάρμακο για τα δικά μας αμαρτήματα, σαπούνι για την ακαθαρσία της ψυχής μας, σκάλα στηριγμένη στον ουρανό· αυτή συνδέει το σώμα του Χριστού. Θέλετε να μάθετε πόσο μεγάλο αγαθό είναι αυτή; Στην εποχή των αποστόλων όλοι πουλούσαν τα υπάρχοντά τους και έφερναν σε αυτούς τα χρήματα, τα οποία και μοιράζονταν ανάλογα με τις ανάγκες του καθενός. «Διεδίδετο δὲ ἑκάστῳ καθότι ἄν τις χρείαν εἶχεν(:Τα χρήματα αυτά διαμοιράζονταν στον καθένα ανάλογα με τις ανάγκες που είχε)»[Πράξ.4,35], λέγει. Πες μου λοιπόν, και χωρίς να αναφέρω τα μελλοντικά (ας μην κάνουμε λόγο τώρα για τη βασιλεία των ουρανών, αλλά ας δούμε μόνο στο παρόν) ποιοι κερδίζουν, όσοι παίρνουν ή όσοι δίνουν; Γιατί αυτοί που έπαιρναν παραπονούνταν και διαπληκτίζονταν μεταξύ τους, ενώ αυτοί που έδιναν είχαν μία ψυχή. Λέγει ο Λουκάς : «Τοῦ δὲ πλήθους τῶν πιστευσάντων ἦν ἡ καρδία καὶ ἡ ψυχὴ μία, καὶ οὐδὲ εἷς τι τῶν ὑπαρχόντων αὐτῷ ἔλεγεν ἴδιον εἶναι, ἀλλ᾿ ἦν αὐτοῖς ἅπαντα κοινά(:Συγχρόνως όμως και το πλήθος εκείνων που είχαν πιστέψει στο Ευαγγέλιο είχαν αρμονική και αδιάσπαστη ομοφροσύνη, μια ψυχή και μια καρδιά˙διότι τόσο οι καρδιές τους όσο και ολόκληρη η πνευματική τους ύπαρξη ήταν ενωμένα. Επικρατούσε δηλαδή μεταξύ τους πλήρης συμφωνία και αρμονία φρονημάτων και συναισθημάτων. Και κανείς απ’ αυτούς δεν βρισκόταν να λέει ότι και το ελάχιστο από τα υπάρχοντά του και την περιουσία του ήταν δικό του, αλλά τα είχαν μεταξύ τους όλα σε κοινή ωφέλεια και χρήση)»[Πράξ.4,32] και η χάρη του Θεού ήταν επάνω σε όλους αυτούς και ζούσαν με πολύ όφελος.

Βλέπεις ότι και από εδώ κέρδιζαν εκείνοι; Πες μου λοιπόν από ποιους θα ήθελες να είσαι, από αυτούς που κατέθεταν όλα τα υπάρχοντά τους και δεν είχαν τίποτε, ή από εκείνους που έπαιρναν και τα πράγματα των άλλων; Πρόσεχε τον καρπό της ελεημοσύνης. Τα διαφράγματα και τα εμπόδια εξαλείφτηκαν και αμέσως ενώθηκαν οι ψυχές τους· «όλοι είχαν μία καρδιά και μία ψυχή». Ώστε και χωρίς την ελεημοσύνη, το να προσφέρει κανείς όλα τα χρήματά του έχει μεγάλο κέρδος. Αυτά όμως τα είπα για να μη λυπούνται όσοι δεν έλαβαν κληρονομία από τους προγόνους τους, ούτε να στεναχωρούνται, επειδή έχουν λιγότερα από τους πλουσίους· γιατί, αν θέλουν, έχουν μεγαλύτερα. Και πραγματικά και ελεημοσύνη θα κάνουν με περισσότερη ευκολία, όπως η χήρα, και δεν θα δώσουν καμία αφορμή για έχθρα προς τον πλησίον, και από όλους θα είναι πιο ελεύθεροι. Κανείς δε θα μπορέσει να τον απειλήσει αυτόν με δήμευση, αλλά βρίσκεται πάνω από όλα τα κακά.

Και όπως τους γυμνούς, όταν φεύγουν, κανείς δεν θα μπορούσε να τους πιάσει γρήγορα, ενώ αυτούς που φορούν και σύρουν μαζί τους πολλά ενδύματα και στολίδια, εύκολα μπορεί να τους συλλάβει κανείς, έτσι είναι και ο πλούσιος και ο φτωχός. Γιατί ο φτωχός, και αν ακόμη συλληφθεί, εύκολα θα μπορέσει να δραπετεύσει· ο πλούσιος όμως, έστω και αν δεν πιαστεί, εμποδίζεται από τα δικά του σχοινιά, τις άπειρες φροντίδες, τις στενοχώριες, την οργή, τους ερεθισμούς του. Όλα αυτά κατακαλύπτουν στο χώμα την ψυχή. Και όχι μόνο αυτά, αλλά και πολλά άλλα, τα οποία μας ακολουθούν από τον πλούτο. Γιατί είναι πιο δύσκολο να σωφρονιστεί ο πλούσιος παρά ο φτωχός, και να ζει με λιτότητα, και είναι πιο δύσκολο να απαλλαγεί από τον θυμό ο πρώτος παρά ο δεύτερος. «Λοιπόν», θα μπορούσε να ρωτήσει κάποιος, «θα έχει περισσότερο μισθό ο πλούσιος, εάν καταφέρει να σωφρονιστεί τελικά;» Καθόλου. «Για ποιο λόγο, όμως, αφού κατορθώνει τα δύσκολα;» Γιατί ο ίδιος επινόησε για τον εαυτό του τις δυσκολίες. Δεν πήρε εντολή να πλουτίζει, αλλά ακριβώς το αντίθετο· αυτός όμως δημιουργεί άπειρα σκάνδαλα και εμπόδια.

Άλλοι πάλι όχι μόνο τα χρήματα δεν αποθέτουν ως ελεημοσύνη στους απόρους, αλλά και την υγεία του σώματος καταφθείρουν, σαν να βαδίζουν στενό δρόμο· εσύ πάλι δεν κάνεις μόνο αυτό, αλλά και αυξάνεις το καμίνι των παθών και περιβάλλεσαι με άλλα. Πήγαινε λοιπόν στον ευρύχωρο δρόμο, γιατί εκείνος δέχεται τέτοιους ανθρώπους. Ο στενός όμως δέχεται αυτούς που θλίβονται, που στενάζουν, που δε βαστάζουν τίποτε, παρά αυτά μόνο τα φορτία που μέσω του δρόμου αυτού είναι δυνατόν να μεταφερθούν, την ελεημοσύνη, τη φιλανθρωπία, την καλοσύνη, την επιείκεια. Αν βαστάζεις αυτά, εύκολα θα μπορέσεις να περάσεις· αν όμως φέρεις την αλαζονεία και τα πάθη της ψυχής και το φορτίο των φροντίδων, τον πλούτο, θα χρειαστείς πολλή ευρυχωρία. Ούτε βέβαια μέσα στον όχλο θα μπορέσεις να μπεις, ώστε να μην χτυπήσεις άλλους ανεβαίνοντας ψηλά, αλλά θα έπρεπε εδώ να υπάρχει μεγάλη διάσταση. Όποιος όμως μεταφέρει χρυσάφι και ασήμι, τα κατορθώματα δηλαδή της αρετής, όχι μόνο δεν τον αποφεύγουν οι συνάνθρωποί του, αλλά τον πλησιάζουν και ενώνονται μαζί του.

Αλλά αν ο πλούτος αυτός είναι αγκάθι, τι είναι η πλεονεξία; Για ποιο λόγο τη φέρεις εκεί; Για να κάνεις μεγαλύτερη τη φλόγα, ρίχνοντας φορτία στη φωτιά; Δεν φτάνει δηλαδή η φωτιά της κόλασης; Σκέψου πώς διασώθηκαν στο καμίνι οι τρεις νέοι[βλ. Δαν.3,19-33]. Θεώρησέ το ότι ήταν κόλαση. Θλιμμένοι έπεσαν μέσα σε αυτό, δεμένοι στα χέρια και στα πόδια όλοι μαζί, αλλά μέσα βρήκαν πολλή ευρυχωρία· όχι όμως και όσοι τους περιστοίχιζαν από έξω.

Κάτι τέτοιο θα γίνει και τώρα, αν θέλουμε να στεκόμαστε με γενναιότητα και ανδρεία στους επερχόμενους πειρασμούς. Αν στηρίζουμε τις ελπίδες μας στον Θεό, θα βρεθούμε εμείς σε ασφαλή και ευρύχωρο τόπο, ενώ αυτοί που μας ωθούν θα χαθούν, γιατί «Ὁ ὀρύσσων βόθρον εἰς αὐτὸν ἐμπεσεῖται, καὶ ὁ ἱστῶν παγίδα ἐν αὐτῇ ἁλώσεται(:Εκείνος που σκάπτει λάκκο για τον άλλο, θα πέσει ο ίδιος μέσα. Και όποιος στήνει παγίδα εις βάρος άλλων, θα συλληφθεί με αυτήν ο ίδιος)»[Σοφ. Σειρ. 27,26]. Και αν μας δέσουν τα χέρια και τα πόδια η θλίψη θα μπορέσει να τα λύσει. Γιατί πρόσεχε το θαυμαστό· αυτούς που έδεσαν άνθρωποι, αυτούς έλυσε η φωτιά. Όπως δηλαδή αν κάποιος παραδώσει μερικούς φίλους στους υπηρέτες, και αυτοί σεβόμενοι τη φιλία του κυρίου όχι μόνο δεν τους βλάπτουν αλλά και τους αποδίδουν πολλή τιμή, αυτό έκανε και η φωτιά, επειδή γνώρισε ότι οι νέοι εκείνοι είναι φίλοι του Κυρίου της, έσπασε τα δεσμά τους, τους έλυσε και τους άφησε ελεύθερους, και γινόταν έδαφος γι’ αυτούς και το πατούσαν· και σωστά· γιατί είχαν ριφθεί για τη δόξα του Θεού. Όσοι βρισκόμαστε σε θλίψεις ας έχουμε αυτά τα παραδείγματα.

«Αλλά να», θα έλεγε ίσως κάποιος, «εκείνοι απαλλάχθηκαν από τη θλίψη, εμείς όμως όχι». Και σωστά, γιατί δεν μπήκαν έτσι στο καμίνι, για να απαλλαγούν, αλλά για να πεθάνουν πραγματικά. Άκουσέ τους που λέγουν: «Ἔστι γὰρ Θεὸς ἡμῶν ἐν οὐρανοῖς, ᾧ ἡμεῖς λατρεύομεν, δυνατὸς ἐξελέσθαι ἡμᾶς ἐκ τῆς καμίνου τοῦ πυρὸς τῆς καιομένης, καὶ ἐκ τῶν χειρῶν σου, βασιλεῦ, ῥύσεται ἡμᾶς·καὶ ἐὰν μή, γνωστὸν ἔστω σοι, βασιλεῦ, ὅτι τοῖς θεοῖς σου οὐ λατρεύομεν καὶ τῇ εἰκόνι, ᾗ ἔστησας, οὐ προσκυνοῦμεν(:Διότι υπάρχει ο Θεός μας, που βρίσκεται στους ουρανούς, και τον οποίον εμείς λατρεύουμε και ο Οποίος είναι δυνατός να μας περιφρουρήσει από την φλόγα της καμίνου της καιομένης και να μας γλυτώσει από τα χέρια σου, ω βασιλιά. Αλλά και αυτό εάν δεν γίνει, μάθε, ω βασιλιά, ότι εμείς τους θεούς σου δεν θα λατρεύσουμε, και το άγαλμα, το οποίο εσύ έστησες, δεν θα το προσκυνήσουμε”)»[Δαν.3,17-18].

Εμείς όμως σαν να διαπραγματευόμαστε τις τιμωρίες του Θεού, ορίζουμε και χρόνο λέγοντας: «αν μέχρι τότε δεν μας ελεήσει». Γι’ αυτό και δεν απαλλασσόμαστε. Άλλωστε και ο Αβραάμ δεν πήγαινε με σκοπό να λάβει σώο τον υιό του, αλλά για να τον θυσιάσει· και εντελώς απροσδόκητα τον έλαβε σώο. Και εσύ όταν πέσεις σε θλίψη, μην ενεργήσεις γρήγορα, μη βιάζεσαι να απαλλαγείς, όπλισε την ψυχή σου με κάθε υπομονή, και τότε θα απαλλαγείς γρήγορα από τη θλίψη· γιατί γι’ αυτό τη στέλνει ο Θεός, για να σε διδάξει. Όταν λοιπόν από την αρχή μάθουμε να υποφέρουμε τη θλίψη και να μη χάνουμε το θάρρος μας, μάς ελευθερώνει στη συνέχεια, σαν να έχουμε κατορθώσει το παν.

Θέλω να σας διηγηθώ μία ιστορία χρήσιμη και πολλή ωφέλιμη. Και ποια είναι αυτή; Όταν κάποτε έπεσε διωγμός και άναψε σφοδρός πόλεμος εναντίον της Εκκλησίας, συνελήφθησαν δύο άντρες. Και ο ένας ήταν έτοιμος να πάθει οτιδήποτε, ενώ ο άλλος ήταν και αυτός έτοιμος και γενναίος στο να τον αποκεφαλίσουν, αλλά φοβόταν και έτρεμε τα άλλα βασανιστήρια. Πρόσεχε λοιπόν την οικονομία του Θεού· όταν κάθισε ο δικαστής διέταξε να αποκεφαλίσουν εκείνον που ήταν έτοιμος να πάθει οτιδήποτε, τον άλλο όμως, αφού τον κρέμασε, τον έγδερνε, όχι μία και δύο φορές, αλλά τον περιέφερε και σε όλες τις πόλεις. Γιατί λοιπόν επιτράπηκε αυτό; Για να θεραπεύσει με τα βασανιστήρια την ολιγωρία της ψυχής του, για να απομακρύνει κάθε δειλία, για να μη φοβάται ποτέ πια ούτε να διστάζει, ούτε να τρέμει για το πράγμα αυτό. Και ο Ιωσήφ, όταν βιαζόταν πάρα πολύ να βγει από τη φυλακή, τότε κυρίως αυξανόταν η παραμονή του σε αυτήν.

Άκουσέ τον που λέγει στον αρχιοινοχόο στον οποίο και ερμήνευσε σωστά το όνειρο που είχε δει: «Ὃτι κλοπῇ ἐκλάπην ἐκ γῆς Ἑβραίων(:Αν είμαι δούλος, είμαι διότι μερικοί άνθρωποι με έκλεψαν από την χώρα των Εβραίων)» και «Μνησθήσει περὶ ἐμοῦ πρὸς Φαραώ καὶ ἐξάξεις με ἐκ τοῦ ὀχυρώματος τούτου (:Μη με λησμονήσεις ενώπιον του Φαραώ και φρόντισε να με βγάλεις από τη φυλακή αυτή)»[Γέν.40,14 και Γέν.40,15]. Γι’ αυτό παρέμεινε τελικά και άλλο στη φυλακή κατ’ οικονομία Θεού, για να μάθει ότι δεν πρέπει να έχει εμπιστοσύνη, ούτε να ελπίζει σε ανθρώπους, αλλά να στηρίζει τα πάντα στον Θεό.

Γνωρίζοντας λοιπόν αυτά, ας ευγνωμονούμε τον Θεό και ας κάνουμε όλα εκείνα που μας συμφέρουν, για να επιτύχουμε τα μελλοντικά αγαθά με τη βοήθεια του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, μαζί με τον οποίο στον Πατέρα και συγχρόνως στο Άγιο Πνεύμα ανήκει η δόξα, τώρα και πάντοτε και στους αιώνες των αιώνων. Αμήν.

ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,

επιμέλεια κειμένου: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος

ΠΗΓΕΣ:

• https://greekdownloads3.files.wordpress.com/2014/08/in-epistulam-ad-titum.pdf

• Ιωάννου του Χρυσοστόμου Άπαντα τα έργα, Υπόμνημα στην Προς Τίτον επιστολή, ομιλία ΣΤ΄, πατερικές εκδόσεις «Γρηγόριος ο Παλαμάς»(ΕΠΕ), εκδ. οίκος «Το Βυζάντιον», Θεσσαλονίκη 1989, τόμος 24, σελίδες 118-135.

• http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/tools/liddell-scott/index.html

• Π. Τρεμπέλα, Η Καινή Διαθήκη με σύντομη ερμηνεία (απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2014.

• Η Καινή Διαθήκη, Κείμενον και ερμηνευτική απόδοσις υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τριακοστή τρίτη, Αθήνα 2009.

• Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους εβδομήκοντα, Κείμενον και σύντομος απόδοσις του νοήματος υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2005.

• http://users.sch.gr/aiasgr/Palaia_Diathikh/Biblia/Palaia_Diathikh.htm

• http://users.sch.gr/aiasgr/Kainh_Diathikh/Biblia/Kainh_Diathikh.htm

ΚΥΡΙΑΚΗ Δ΄ΛΟΥΚΑ [:Λουκ. 8,4-15]

Ο ΙΕΡΟΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΒΟΛΗ ΤΟΥ ΣΠΟΡΕΩΣ

[Υπομνηματισμός στα εδάφια 13,1-30 του Κατά Ματθαίον ευαγγελίου]

«Ἐν δὲ τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ ἐξελθὼν ὁ Ἰησοῦς τῆς οἰκίας ἐκάθητο παρὰ τὴν θάλασσαν(:Την ίδια εκείνη ημέρα βγήκε ο Ιησούς από το σπίτι στο οποίο φιλοξενούνταν και κάθισε κοντά στη θάλασσα)»[Ματθ.13,1]. «Εάν θέλετε λοιπόν», λέγει, «να με δείτε και να ακούσετε τους λόγους μου, ορίστε, έρχομαι έξω και συζητώ μαζί σας». Επειδή δηλαδή έκανε πολλά θαύματα, στη συνέχεια τούς παρέχει και την ωφέλεια της διδασκαλίας Του. Και κάθεται κοντά στη θάλασσα αλιεύοντας και ελκύοντας πλησίον Του όσους κατοικούν στη γη. Δεν κάθισε τυχαία κοντά στη θάλασσα, πράγμα που και αυτό το υπαινίχτηκε ο Ευαγγελιστής. Στόχος του Ευαγγελιστή δηλαδή στο συγκεκριμένο σημείο ήταν να δείξει ότι ο Κύριος ήθελε με ακρίβεια να βάλει σε τάξη τους ακροατές Του. Πιο συγκεκριμένα, ο Κύριος προέβη σε αυτήν την ενέργειά Του, για να μην έχει κανένα πίσω Του, αλλά όλοι να βρίσκονται απέναντί Του.

«Καὶ συνήχθησαν πρὸς αὐτὸν ὄχλοι πολλοί, ὥστε αὐτὸν εἰς πλοῖον ἐμβάντα καθῆσθαι, καὶ πᾶς ὁ ὄχλος ἐπὶ τὸν αἰγιαλὸν εἱστήκει (:Και μαζεύτηκαν κοντά Του πολλά πλήθη λαού, ώστε να αναγκαστεί Αυτός να μπει στο πλοίο και να καθίσει σε αυτό, ενώ όλος ο λαός στεκόταν στην αμμουδιά της παραλίας)»[Ματθ.13,2]. Αφού λοιπόν κάθισε εκεί, άρχισε να τους διδάσκει με παραβολές. «Καὶ ἐλάλησεν αὐτοῖς πολλὰ ἐν παραβολαῖς λέγων(:Και τους μίλησε για πολλά πράγματα με παραβολές και είπε)». Και είναι αλήθεια ότι δεν έκανε το ίδιο κατά την επί του όρους ομιλία Του, ούτε έπλεξε τον λόγο Του με τόσες πολλές παραβολές, επειδή τότε το ακροατήριό Του ήταν λαός απλοϊκός και πλήθος αδιάπλαστο, ενώ εδώ τώρα παρευρίσκονταν και οι γραμματείς και οι Φαρισαίοι.

Εσύ όμως πρόσεξε, σε παρακαλώ, ποια παραβολή λέει πρώτη ο Κύριος και πώς ο ευαγγελιστής τις παραθέτει με τη σειρά. Ποια λοιπόν λέγει πρώτη; Αυτήν που πριν απ’ όλες τις άλλες έπρεπε να πει, αυτήν που κάνει τον ακροατή προσεκτικότερο. Επειδή επρόκειτο να μιλήσει κάπως αλληγορικά, κεντρίζει πρώτα τη διάνοια των ακροατών Του με την παραβολή. Γι’ αυτό και άλλος ευαγγελιστής λέγει ότι ο Κύριος τούς επιτίμησε, γιατί δεν αντιλαμβάνονταν τη σημασία των λόγων Του και τους είπε: «Οὐκ οἴδατε τὴν παραβολὴν ταύτην, καὶ πῶς πάσας τὰς παραβολὰς γνώσεσθε;(:Δεν καταλάβατε τη σημασία της παραβολής αυτής, που δεν είναι η δυσκολότερη από όλες τις άλλες. Τότε λοιπόν πώς θα μπορέσετε να κατανοήσετε όλες τις άλλες παραβολές;)» [Μάρκ. 4,13] Και δεν ομιλεί με παραβολές γι’ αυτόν τον λόγο μονάχα, αλλά και για να κάνει τον λόγο Του πιο παραστατικό και να τον εντυπώσει βαθύτερα στη μνήμη τους και να θέσει υπόψη τους ξεκάθαρα τα πράγματα. Το ίδιο κάνουν και οι προφήτες.

Ποια είναι λοιπόν η παραβολή; «Ἰδοὺ ἐξῆλθεν ὁ σπείρων(:Ιδού, o σπορέας βγήκε έξω στο χωράφι του)», λέει, «τοῦ σπεῖραι (:για να σπείρει)». Από πού βγήκε Αυτός που είναι παρών σε όλα τα μέρη, Αυτός που γεμίζει με την παρουσία Του τα πάντα; Και πώς βγήκε; Όχι φυσικά τοπικά, αλλά κατά τη σχετική με εμάς οικονομία Του, με το ότι ήρθε πιο κοντά σε μας με την ένδυση της ανθρώπινης σάρκας. Επειδή δεν είχαμε τη δυνατότητα να εισέλθουμε, διότι τα αμαρτήματα μάς απέκλειαν σαν ένα τείχος την είσοδο, εξέρχεται ο Ίδιος προς εμάς. Και με ποιο σκοπό βγήκε; Μήπως για να καταστρέψει τη γεμάτη από αγκάθια γη; Μήπως για να τιμωρήσει τους γεωργούς; Ασφαλώς όχι, αλλά εξήλθε για να καλλιεργήσει και να φροντίσει τη γη των ψυχών μας και να σπείρει μέσα τους τον λόγο της ευσέβειας. «Σπόρο» εδώ εννοεί τη διδασκαλία, «χωράφι», τις ψυχές των ανθρώπων, και «σπορέα» τον εαυτό Του.

Και τι γίνεται λοιπόν με τον σπόρο αυτό; Τρία μέρη χάνονται και σώζεται το ένα. «Καὶ ἐν τῷ σπείρειν αὐτὸν(:Και καθώς ο γεωργός αυτός έσπερνε)», λέγει, «ἃ μὲν ἔπεσε παρὰ τὴν ὁδόν, καὶ ἐλθόντα τὰ πετεινὰ κατέφαγεν αὐτά (:άλλοι σπόροι έπεσαν κοντά στο δρόμο του χωραφιού, και επειδή παρέμειναν εκτεθειμένοι στην επιφάνεια του εδάφους, ήλθαν τα πουλιά και τους κατέφαγαν)»[Ματθ.13,4]. Δεν είπε ότι Αυτός τους έριξε εκεί αυτούς τους σπόρους, αλλά ότι μόνοι τους έπεσαν.

«Ἄλλα δὲ ἔπεσεν ἐπὶ τὰ πετρώδη, ὅπου οὐκ εἶχε γῆν πολλήν, καὶ εὐθέως ἐξανέτειλε διὰ τὸ μὴ ἔχειν βάθος γῆς, ἡλίου δὲ ἀνατείλαντος ἐκαυματίσθη, καὶ διὰ τὸ μὴ ἔχειν ῥίζαν ἐξηράνθη· ἄλλα δὲ ἔπεσεν επὶ τὰς ἀκάνθας, καὶ ἀνέβησαν αἱ ἄκανθαι καὶ ἀπέπνιξαν αὐτά· ἄλλα δὲ ἔπεσεν ἐπὶ τὴν γῆν τὴν καλὴν καὶ ἐδίδου καρπὸν ὃ μὲν ἑκατόν, ὃ δὲ ἑξήκοντα, ὃ δὲ τριάκοντα. Ὁ ἔχων ὦτα ἀκούειν ἀκουέτω(:Και άλλοι σπόροι κατέπεσαν πάνω σε εδάφη που είχαν από κάτω στρώμα πετρώδες χωρίς πολύ χώμα. Κι αμέσως βλάστησαν, προτού να ρίξουν βαθιές ρίζες, διότι δεν είχαν βάθος γης για να στεριώσουν οι ρίζες τους. Και όταν ανέτειλε ο ήλιος, κάηκαν από τη ζέστη, κι επειδή δεν είχαν ρίζα, ξεράθηκαν. Και άλλοι σπόροι έπεσαν σε μέρη που είχαν σπόρους αγκαθιών. Και τα αγκάθια βλάστησαν και τους έπνιξαν τελείως. Και άλλοι σπόροι έπεσαν πάνω στη γη την αφράτη και εύφορη και απέδωσαν καρπό, άλλος σπόρος εκατό φορές περισσότερο, άλλος εξήντα και άλλος τριάντα. Εκείνος που έχει αυτιά πνευματικά για να ακούει και καλή διάθεση, για να δέχεται και να εγκολπώνεται αυτό που λέω, ας ακούει)»[Ματθ.13,5-9].

Το ένα τέταρτο από τον σπόρο σώθηκε. Και αυτό όχι σε ίση ποσότητα, αλλά και εδώ με μεγάλη διαφορά. Τα έλεγε αυτά δείχνοντας ότι προς όλους μιλούσε με αφθονία. Κι όπως αυτός που σπέρνει, δεν χωρίζει σε κομμάτια το χωράφι που απλώνεται μπροστά του, αλλά απλά και χωρίς να κάνει διάκριση, ρίχνει τους σπόρους, έτσι κι Αυτός δεν ξεχωρίζει πλούσιο και φτωχό, σοφό και άσοφο, οκνηρό και φιλόπονο, γενναίο και δειλό· αντιθέτως, μιλούσε προς όλους, εκπληρώνοντας την αποστολή Του, αν και γνώριζε εκ των προτέρων τι θα συνέβαινε, ώστε να έχει το δικαίωμα και τη δυνατότητα να πει: «Τί ποιήσω ἔτι τῷ ἀμπελῶνί μου καὶ οὐκ ἐποίησα αὐτῷ; διότι ἔμεινα τοῦ ποιῆσαι σταφυλήν, ἐποίησε δὲ ἀκάνθας(:Τι υπολείπεται να κάμω ακόμη για την άμπελό μου αυτή και τι έως τώρα δεν έκανα γι’ αυτήν; Έκανα τα πάντα, για να καρποφορήσει αυτή σταφύλια. Εκείνη όμως έκανε αγκάθια!)» [Ησ.5,4]. Και οι μεν προφήτες μιλούσαν για τον λαό σαν να επρόκειτο για αμπελώνα: «Ἀμπελὼν ἐγενήθη τῷ ἠγαπημένῳ(:Ο αγαπημένος Κύριος απέκτησε έναν αμπελώνα)» [Ησ. 5,1], γράφει ο Ησαΐας. Και ο Ψαλμωδός επίσης λέγει: «Ἂμπελον ἐξ Αἰγύπτου μετῇρας, ἐξέβαλες ἔθνη καὶ κατεφύτευσας αὐτήν(:Τον λαό του Ισραήλ, σαν πολύκαρπη ευλογημένη άμπελό σου, μετέφερες από την Αίγυπτο στην Παλαιστίνη. Έδιωξες από εκεί τα ειδωλολατρικά έθνη και τη μεταφύτεψες και τη ρίζωσες σε αυτήν)» [Ψαλμ 79,9].

Ο Κύριος όμως μιλάει για σπόρο. Τι θέλει λοιπόν να δείξει; Ότι τώρα θα είναι γρήγορη η υπακοή και ευκολότερη και θα δώσει αμέσως τον καρπό της. Κι όταν ακούσεις ότι «βγήκε αυτός που σπέρνει για να σπείρει», μην το θεωρήσεις τούτο ταυτολογία· διότι αυτός που σπέρνει, βγαίνει πολλές φορές και για άλλη εργασία, να σκαλίσει, να κόψει τα άχρηστα χόρτα, να ξεριζώσει τα αγκάθια ή για να φροντίσει για κάτι παρόμοιο. Αυτός όμως βγήκε για να σπείρει.

Πες μου όμως τώρα, σε παρακαλώ, για ποια αιτία χάθηκε το μεγαλύτερο μέρος του σπόρου; Ασφαλώς όχι εξαιτίας Αυτού που έριξε τον σπόρο, αλλά εξαιτίας της γης που δέχτηκε την σπορά, δηλαδή εξαιτίας της ψυχής που δεν Τον υπάκουσε. Και γιατί δεν λέει ότι άλλους σπόρους δέχτηκαν οι οκνηροί και τους έχασαν, άλλους οι πλούσιοι και τους απέπνιξαν, κι άλλους οι αδιάφοροι και τους άφησαν να αχρηστευτούν; Δεν θέλει να τους θίξει κατευθείαν με σφοδρότητα και με τρόπο σκληρό, για να μην τους οδηγήσει στην απόγνωση, αλλά αφήνει τον έλεγχο στην συνείδηση των ακροατών Του. Και δεν το έπαθε αυτό όμως ο σπόρος μονάχα, αλλά και το δίχτυ. Γιατί κι αυτό πολλά άχρηστα πράγματα ανέσυρε επάνω. Και τους λέει αυτή την παραβολή για να προγυμνάσει και να διδάξει τους μαθητές Του να μην απογοητεύονται, ακόμα κι αν χάνονται περισσότεροι απ’ όσους θα δέχονται το κήρυγμά τους· καθόσον βέβαια και στον Δεσπότη αυτό συνέβη· και Αυτός που οπωσδήποτε ήξερε εκ των προτέρων ότι θα συμβούν αυτά, δεν παρέλειψε το έργο της σποράς.

«Και πώς θα μπορούσε να δικαιολογηθεί», θα ρωτούσε ίσως κάποιος, «το ότι έσπειρε πάνω στα αγκάθια, στο πετρώδες έδαφος και στον δρόμο;». Στην περίπτωση βέβαια του πραγματικού σπόρου και της πραγματικής γης, δεν υπάρχει δικαιολογία για κάτι τέτοιο από την πλευρά που γεωργού που κάνει τη σπορά. Στην περίπτωση όμως των ψυχών των ανθρώπων και των διδαγμάτων της αλήθειας, όχι μόνο δικαιολογείται η σπορά, αλλά και γίνεται αυτό αφορμή για πολύ έπαινο. Εύλογα και κατά πολύ φυσικό τρόπο θα μπορούσε κανείς να κατηγορήσει τον γεωργό που σπέρνει με τέτοιο τρόπο· διότι δεν είναι δυνατόν η πέτρα να γίνει χώμα, ούτε ο δρόμος να μην είναι δρόμος και ούτε τα αγκάθια να μην είναι αγκάθια· στις λογικές όμως υπάρξεις δεν συμβαίνει το ίδιο· διότι είναι δυνατό η πετρώδης ψυχή να μεταβληθεί και να γίνει γη εύφορη, και ο δρόμος να μην καταπατιέται πια, μήτε να είναι στη διάθεση όλων των περαστικών, αλλά να γίνει χωράφι εύφορο, παραγωγικό· και τα αγκάθια είναι δυνατό να αφανιστούν και να αφήσουν εντελώς ελεύθερα τα σπέρματα της αληθείας να αναπτυχθούν· διότι, αν δεν υπήρχε αυτή η δυνατότητα να συμβούν αυτά και να γίνει αυτή η μεταβολή, δεν θα έσπερνε ο Κύριος. Κι αν δεν πραγματοποιήθηκε σε όλους τους ανθρώπους αυτή η μεταβολή με τη μετάνοια, αυτό δεν οφείλεται σε Αυτόν που έσπειρε, αλλά σε αυτούς που δε θέλησαν να αλλάξουν. Ο Κύριος βέβαια ό,τι εξαρτιόταν από Αυτόν, το έκανε. Αν όμως εκείνοι πρόδωσαν και απέρριψαν την προσφορά Του, δεν έχει ευθύνη Αυτός που τόση φιλανθρωπία επέδειξε.

Εσύ επίσης να προσέξεις, σε παρακαλώ, το εξής, ότι δεν είναι μία η οδός που οδηγεί στην απώλεια, αλλά πολλές και διαφορετικές μεταξύ τους. Πράγματι, οι άνθρωποι που παρομοιάζονται με δρόμο είναι οι βάναυσοι και οι οκνηροί και οι αδιάφοροι· εκείνοι που παρομοιάζονται με την πέτρα, είναι αυτοί μόνο που είναι ασθενέστεροι στην πίστη. «Ὁ δὲ ἐπὶ τὰ πετρώδη σπαρείς(:Και εκείνος που σπάρθηκε σε πετρώδες έδαφος)», λέγει ο Κύριος, «οὗτός ἐστιν ὁ τὸν λόγον ἀκούων καὶ εὐθέως μετὰ χαρᾶς δεχόμενος καὶ λαμβάνων αὐτόν(:αυτός είναι ο άνθρωπος που ακούει τον λόγο του Ευαγγελίου και τον δέχεται με χαρά)· οὐκ ἔχει δὲ ῥίζαν ἐν ἑαυτῷ, ἀλλὰ πρόσκαιρός ἐστι, γενομένης δὲ θλίψεως ἢ διωγμοῦ διὰ τὸν λόγον εὐθὺς σκανδαλίζεται (:Ο λόγος όμως δεν ρίχνει μέσα του βαθιές ρίζες, αλλά ο άνθρωπος αυτός είναι ασταθής, και η προθυμία που έδειξε διαρκεί λίγο χρόνο. Κι όταν συμβεί θλίψη ή διωγμός για τον λόγο του ευαγγελίου, αμέσως ο άνθρωπος αυτός σκοντάφτει και χάνει τον ενθουσιασμό και την πίστη του)».

«Παντὸς(:Από καθέναν)», λέγει, «ἀκούοντος τὸν λόγον τῆς βασιλείας καὶ μὴ συνιέντος, ἔρχεται ὁ πονηρὸς καὶ αἴρει τὸ ἐσπαρμένον ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ· οὗτός ἐστιν ὁ παρὰ τὴν ὁδὸν σπαρείς(:που ακούει τον λόγο της βασιλείας και εξαιτίας αδιαφορίας και ψυχρότητας δεν τον κατανοεί, έρχεται ο πονηρός και αρπάζει εκείνο που έχει σπαρεί στην καρδιά του. Αυτός είναι ο πνευματικός σπόρος που σπάρθηκε κοντά στον δρόμο, δηλαδή ο άνθρωπος στου οποίου τη ράθυμη ψυχή έπεσε ως σπόρος ο λόγος του θείου κηρύγματος, αλλά αυτός δεν κατάλαβε τίποτε από αυτόν)»· διότι δεν είναι δηλαδή το ίδιο να μαραθεί η διδασκαλία, χωρίς κανένας να την βλάπτει ούτε να την καταπολεμεί, με το όταν πολλοί πειρασμοί την απειλούν. Αυτοί πάλι που μοιάζουν με τα αγκάθια είναι πολύ περισσότερο ασυγχώρητοι από τους προηγούμενους.

Για να μην πάθουμε λοιπόν τίποτα παρόμοιο, ας επικαλύψουμε με την προθυμία μας όσα λέγονται, καθώς και με την αδιάκοπη θύμησή τους. Κι αν τους αρπάζει τους σπόρους ο διάβολος, στο χέρι μας είναι να μην τους αρπάζει· κι αν ξεραίνονται οι σπόροι, δε γίνεται αυτό από τον καύσωνα (γιατί δεν είπε ότι ξεράθηκαν από τον καύσωνα, αλλά επειδή δεν είχαν ρίζα)· επίσης αν και αποπνίγονται τα λεγόμενα, αυτό δε συμβαίνει από τα αγκάθια, αλλά απ’ αυτούς που επιτρέπουν στα αγκάθια να μεγαλώσουν· εφόσον είναι δυνατό, αν θέλεις, να εμποδίσεις τη βλαβερή αυτή βλάστηση και να χρησιμοποιήσεις τον πλούτο σου, όπως πρέπει. Και ακριβώς γι’ αυτό δεν είπε «ο ”αιώνας”»(:η ζωή αυτή), αλλά «η μέριμνα για τον ”αιώνα”». Ούτε είπε «ο πλούτος», αλλά «η απάτη του πλούτου».

Ας μην κατηγορούμε λοιπόν τα χρήματα αλλά την διεφθαρμένη διάθεση· διότι είναι δυνατό να έχουμε πλούτο, χωρίς να μας παρασύρει η απάτη του· και να ζούμε στον «αιώνα» αυτό(: στη ζωή αυτή) χωρίς να μας αποπνίγουν οι μέριμνες· πράγματι έχει ο πλούτος δύο μειονεκτήματα αντίθετα· το ένα ότι δημιουργεί ένταση και προκαλεί συσκότιση, η αγχωτική μέριμνα, δηλαδή· το άλλο είναι ότι μας καθιστά μαλθακότερους, δηλαδή η τρυφή. Και σωστά είπε «η απάτη του πλούτου»· διότι όλα όσα παρέχει ο πλούτος είναι μία απάτη. Είναι μόνο ονόματα, που δεν ανταποκρίνονται προς την πραγματικότητα. Πραγματικά, η ηδονή και η δόξα και ο καλλωπισμός και όλα αυτά, είναι ένα είδος φαντασίας και όχι η αλήθεια των πραγμάτων.

Αφού περιέγραψε τους τρόπους της απώλειας, αναφέρει έπειτα την εύφορη γη, ώστε να μη μας αφήνει να περιπέσουμε στην απόγνωση, αλλά μας δίνει την ελπίδα της μετανοίας και μας αποδεικνύει ότι είναι δυνατόν από την κατάσταση που περιέγραψε, να φθάσουμε σε αυτήν και να αλλάξουμε. Αλλά πάλι μολονότι η γη είναι εύφορη, ένας είναι ο σπορέας και ίδιος ο σπόρος, γιατί άλλος αποδίδει εκατό, άλλος εξήντα κι άλλος τριάντα; Και στην παρούσα περίπτωση πάλι η διαφορά οφείλεται στη φύση της γης· διότι όπου η γη είναι εύφορη, εκεί παρατηρείται και η μεγαλύτερη διαφορά στην απόδοση. Βλέπεις ότι δεν είναι αίτιος ο γεωργός, ούτε οι σπόροι, αλλά η γη που τους δέχεται; Όχι βέβαια εξαιτίας της φύσεως, αλλά εξαιτίας της διαθέσεως. Και στην περίπτωση αυτή μεγάλη αποδεικνύεται η φιλανθρωπία του Κυρίου, επειδή δεν ζητεί ένα μέτρο αρετής, αλλά δέχεται τους πρώτους, και τους δεύτερους δεν απορρίπτει, και στους τρίτους δίδει τόπο. Και αυτά τα λέγει για να μη νομίσουν όσοι Τον ακολουθούσαν ότι είναι αρκετή για τη σωτηρία η ακρόαση των λόγων Του μονάχα.

«Και για ποιον λόγο», θα μπορούσε να αναρωτηθεί κάποιος, «δεν ανέφερε και τις άλλες πονηρίες, όπως είναι για παράδειγμα, η σαρκική επιθυμία και η κενοδοξία;». Μα όταν έκανε λόγο για την μέριμνα της παρούσης ζωής κα για την απάτη του πλούτου συμπεριέλαβε τα πάντα· διότι πράγματι και η κενοδοξία και τα άλλα όλα ανήκουν στα πράγματα της παρούσης ζωής και στην απάτη του πλούτου· όπως, για παράδειγμα, είναι η ηδονή και η γαστριμαργία και ο φθόνος και η κενοδοξία και όλα τα παρόμοια.

Πρόσθεσε επίσης και τον δρόμο και την πέτρα, για να δείξει ότι δεν αρκεί να απαλλαγούμε από τα χρήματα μόνο, αλλά είναι ανάγκη να ασκούμε και την άλλη αρετή· διότι τι σημασία έχει, εάν είσαι ελεύθερος από τα χρήματα, αλλά είσαι άνανδρος και μαλθακός; Και ποιο το όφελος, αν δεν είσαι μεν άνανδρος, αλλά είσαι ράθυμος και αδιάφορος για την ακρόαση λόγων σωτηρίας; Διότι δεν είναι αρκετό ένα μόνο μέρος της αρετής για τη σωτηρία, αλλά χρειάζεται κατά πρώτον προσεκτική ακρόαση και συνεχής επαναφορά στη μνήμη μας όλων των λεγομένων, έπειτα ανδρεία, κατόπιν περιφρόνηση των χρημάτων και απαλλαγή από κάθε βιοτική φροντίδα.

Γι’ αυτό λοιπόν προτάσσει την ακρόαση του λόγου του Θεού από όλα τα άλλα, επειδή αυτή χρειάζεται κατά πρώτον[πρβ. Ρωμ.10,14: «Πῶς οὖν ἐπικαλέσονται εἰς ὃν οὐκ ἐπίστευσαν; Πῶς δὲ πιστεύσουσιν οὗ οὐκ ἤκουσαν; Πῶς δὲ ἀκούσουσι χωρὶς κηρύσσοντος;(:Να λοιπόν γιατί οι Ισραηλίτες αποξενώθηκαν από τη σωτηρία και δεν πέτυχαν τη δικαίωση. Για να δικαιωθούν και να σωθούν, πρέπει να επικαλεστούν το όνομα του Κυρίου, αλλά πώς θα επικαλεστούν Εκείνον στον οποίο δεν πίστεψαν; Και πώς θα πιστέψουν σε Εκείνον τον οποίο δεν άκουσαν να κηρύττεται; Και πώς θα ακούσουν χωρίς να υπάρχει κάποιος που να κηρύττει;)»]· κατά παρόμοιο τρόπο και εμείς, εάν δεν προσέχουμε σε όσα λέγονται, δεν θα μπορέσουμε να μάθουμε τι πρέπει να πράττουμε· έπειτα, τοποθετεί την ανδρεία και την περιφρόνηση κάθε αγωνιώδους φροντίδας για την παρούσα ζωή.

Ακούγοντας λοιπόν αυτά, ας προφυλάσσουμε τους εαυτούς μας από παντού, προσέχοντας στα λεγόμενα, και αφήνοντας αυτά τα θεοδίδακτα λόγια να ριζώνουν βαθιά μέσα μας και καθαρίζοντας τους εαυτούς μας από όλες τις βιοτικές φροντίδες. Αν λοιπόν πράττουμε τα μεν και αδιαφορούμε για τα δε, δεν θα έχουμε κανένα επιπλέον όφελος· διότι και αν ακόμη δεν χαθούμε εξαιτίας του ενός, οπωσδήποτε όμως θα χαθούμε εξαιτίας του άλλου· διότι τι διαφέρει, αν δεν χαθούμε εξαιτίας του πλούτου, αλλά εξαιτίας της ραθυμίας ή αν όχι εξαιτίας της ραθυμίας, αλλά εξαιτίας της ανανδρίας; Διότι και ο γεωργός, είτε με τον έναν τρόπο χάσει τον σπόρο, είτε με τον άλλο, πενθεί ομοίως. Επομένως, ας μην μας παρηγορεί το γεγονός ότι δε χανόμαστε με όλους τους τρόπους, αλλά να πονούμε με οποιονδήποτε τρόπο και αν χανόμαστε. Και αυτό το γνωρίζουν οι πλούσιοι, οι οποίοι όχι μόνο δεν είναι χρήσιμοι για αυτά, αλλά ούτε και για άλλα· διότι με το να γίνονται αιχμάλωτοι των ηδονών, καθίστανται άχρηστοι και για τα πολιτικά πράγματα. Εάν πάλι είναι άχρηστοι για αυτά, θα είναι πολύ περισσότερο άχρηστοι και για τα ουράνια πράγματα. Καθόσον είναι διπλή η καταστροφή της διανοίας η προερχόμενη από τον πλούτο, και από την τρυφή και από τις φροντίδες· διότι το καθένα από αυτά τα πάθη είναι ικανό να καταποντίσει το σκάφος. Όταν όμως και τα δύο ενεργήσουν από κοινού, αναλογίσου πόσο μεγάλο θα αποβεί το ναυάγιο.

Και μην παραξενεύεσαι επειδή αποκάλεσε την τρυφή «αγκάθια»· διότι εσύ δεν το αντιλαμβάνεσαι αυτό, επειδή σε μεθά το πάθος· όσοι όμως είναι υγιείς, γνωρίζουν καλά ότι πληγώνει περισσότερο από αγκάθι και ότι η τρυφή περισσότερο παρά η μέριμνα φθείρει την ψυχή. Και βαρύτερες προκαλεί τις οδύνες και για το σώμα και για την ψυχή. Πραγματικά δεν βλάπτεται κανείς τόσο από την φροντίδα, όσο από την αφθονία· διότι όταν τον άνθρωπο αυτού του είδους τον βασανίζουν αγρυπνίες, σπασμοί στους κροτάφους, πονοκέφαλοι και ψυχική οδύνη, αναλογίσου από πόσα αγκάθια είναι αυτά χειρότερα. Και όπως ακριβώς τα αγκάθια, από όπου κι αν τα πιάσεις, πληγώνουν τα χέρια που τα κρατούν, κατά όμοιο τρόπο και η τρυφή, τα πόδια, τα χέρια, το κεφάλι, τα μάτια και όλα εν γένει τα μέλη του σώματος τα φθείρει στην κυριολεξία. Επίσης, είναι ξηρή και άκαρπη, όπως το αγκάθι, και τραυματίζει περισσότερο από αυτό και μάλιστα στα καίρια σημεία. Πραγματικά, η τρυφή προκαλεί πρόωρο γήρας, εξασθενεί τις αισθήσεις, συσκοτίζει τη σκέψη, αχρηστεύει τον οξύ νου, κάνει το σώμα πλαδαρό, κάνει ευρύτερη την αποθήκη της κόπρου, συγκεντρώνει άφθονα κακά και μεγαλώνει το φορτίο και κάνει υπέρογκο το βάρος· γι΄αυτό πολλές και συνεχείς είναι οι πτώσεις και πυκνά τα ναυάγια.

Για ποιον λόγο, πες μου, φορτώνεις το σώμα σου με λίπος; Μήπως σε έχουμε για να σε θυσιάσουμε; Μήπως θα σε προσφέρουμε σε κάποιο τραπέζι; Τις όρνιθες καλά κάνεις και τις τρέφεις για να παχύνουν· ή μάλλον ούτε και αυτές καλά κάνεις να τις ταΐζεις πολύ, διότι όταν παραπαχύνουν, είναι ακατάλληλες για μια υγιεινή διατροφή. Τόσο μεγάλο κακό είναι η τρυφή, ώστε και στα ίδια τα άλογα τα ζώα φανερώνει την καταστρεπτική της δύναμη. Καθόσον με το να τις παρατρέφουμε τις κότες τις καθιστούμε άχρηστες και για αυτές τις ίδιες και για εμάς. Καθόσον τα περιττώματα μένουν ακατέργαστα και το σάπισμα προέρχεται ακριβώς από το πάχος αυτό. Τα ζώα όμως που δεν τρέφονται κατά παρόμοιο τρόπο, αλλά που ζουν, θα έλεγε κανείς, με νηστεία και τρώγουν μέτρια και κοπιάζουν και ταλαιπωρούνται, αυτά είναι πάρα πολύ χρήσιμα και για τον εαυτό τους και για τους άλλους, και ως τροφή και ως προς όλα τα άλλα· διότι όσοι άνθρωποι διατρέφονται με αυτά είναι περισσότερο υγιείς, ενώ όσοι διατρέφονται με τα προαναφερθέντα ομοιάζουν με αυτά, γίνονται νωθροί και φιλάσθενοι και περιβάλλονται με βαρύτερο δεσμό.

Διότι τίποτε δεν είναι για το σώμα τόσο εχθρικό και βλαβερό, όσο η τρυφή. Τίποτε δεν συντελεί τόσο στη διάρρηξη, τον αφανισμό και τη διαφθορά του σώματος, όσο η ασωτία. Για τον λόγο αυτόν μάλιστα θα μπορούσε κανείς εξαιτίας αυτού να μείνει κατάπληκτος για την ανοησία τους αυτή, διότι δεν θέλουν να επιδείξουν για τον εαυτό τους ούτε τόση φροντίδα, όση επιδεικνύουν οι άλλοι για τους ασκούς τους· διότι οι έμποροι του οίνου δεν βάζουν μέσα στους ασκούς τους περισσότερο οίνο από όσο πρέπει, για να μη διαρραγούν, ενώ αυτοί για την άθλιά τους κοιλία δεν επιδεικνύουν ούτε καν μία παρόμοια φροντίδα, αλλά αφού τη γεμίσουν και την κάνουν να σκάσει από την πολυφαγία, γεμίζουν τα πάντα μέχρι τα αυτιά, μέχρι τη μύτη, μέχρι τον φάρυγγα, και έτσι προξενούν διπλή στενοχώρια και στο πνεύμα τους και στη δύναμη που εξουσιάζει το ζώο.

Μήπως όμως και ο φάρυγγας σού δόθηκε για να τον γεμίζεις μέχρι πάνω στο στόμα με σάπιο κρασί και με όλη την άλλη διαφθορά που το συνοδεύει; Όχι βέβαια, δεν σου δόθηκε για τον σκοπό αυτό, άνθρωπέ μου, αλλά κατά πρώτον για να υμνείς τον Θεό και να αναπέμπεις τις ιερές προσευχές και να αναγιγνώσκεις τους θείους νόμους και να συμβουλεύεις τα συμφέροντα στους συνανθρώπους σου. Εσύ όμως σαν να έλαβες από τον Θεό τον φάρυγγα για να πίνεις κρασί, δεν τον αφήνεις ούτε ελάχιστο χρόνο να επιτελέσει την αληθινή αυτή αποστολή και λειτουργία του που αναφέρθηκε προηγουμένως, αλλά σε ολόκληρη τη ζωή σου τον υποτάσσεις στην πονηρή αυτή δουλεία. Και όπως εάν κάποιος, που πήρε μία κιθάρα που είχε χρυσές χορδές και ήταν καλά κουρδισμένη, αντί να παίξει με αυτήν, την παναρμόνια μελωδία, να την κατάχωνε μέσα σε μια μεγάλη σωρό από κοπριά και λάσπη, έτσι και αυτοί κάνουν το ίδιο.

«Κοπριά» βέβαια δεν ονόμασα την τροφή, αλλά την τρυφή(:την καλοπέραση και τη ζωή μέσα σε κάθε πολυτέλεια και αφθονία) και την υπερβολική εκείνη ασέλγεια. Διότι ό,τι υπερβαίνει αυτό που χρειαζόμαστε για να ζήσουμε δεν είναι τροφή, αλλά φθορά μόνο· διότι μόνο η κοιλιά έγινε μόνο για να δέχεται τις τροφές, ενώ το στόμα και ο φάρυγγας και η γλώσσα έγιναν για άλλα πολύ πιο αναγκαία από αυτά· ή μάλλον ούτε η κοιλιά δεν πλάσθηκε απλώς για να δέχεται τις τροφές, αλλά για να δέχεται μια κανονική και σύμμετρη ποσότητα τροφών. Και αυτό το φανερώνει η ίδια, που διαμαρτύρεται έντονα, όταν την βλάψουμε με την πλεονεξία αυτή· και όχι μόνο διαμαρτύρεται, αλλά και αμυνόμενη απαιτεί από μας την έσχατη τιμωρία για την αδικία που της γίνεται.

Και κατά πρώτον τιμωρεί τα πόδια που μας σηκώνουν και μας οδηγούν στα πονηρά εκείνα συμπόσια. Έπειτα, παραλύει τα χέρια, που την υπηρετούσαν, επειδή της έδιναν τόσο πολλά και τέτοιας λογής εδέσματα· πολλοί μάλιστα άνθρωποι και το ίδιο το στόμα τους κατέστρεψαν και τα μάτια και το κεφάλι. Και όπως ακριβώς ένας υπηρέτης, στον οποίο ανατέθηκε κάποιο έργο που υπερβαίνει τις δυνάμεις του, χάνει πολλές φορές τον νου του και υβρίζει εκείνον που του έδωσε την διαταγή, κατά όμοιο τρόπο και η κοιλιά μαζί με την φθορά που προκαλεί στα μέλη αυτά του σώματος, όταν πιεστεί και παραφορτωθεί με τροφές, πολλές φορές βλάπτει και διαφθείρει και τον ίδιο τον εγκέφαλο. Αλλά και αυτό το οικονόμησε ορθά ο Θεός, ώστε από την υπερβολή και την απουσία κάθε μέτρου να προκαλείται τόσο μεγάλη βλάβη, με τον σκοπό, όταν εσύ δεν φιλοσοφείς με την θέλησή σου, να διδαχθείς, έστω και χωρίς την θέλησή σου, να ζεις με μέτρο, φοβούμενος μια τόσο μεγάλη φθορά για τον οργανισμό σου.

Αφού, λοιπόν, γνωρίζουμε αυτά καλά, ας αποφεύγουμε την τρυφή και ας φροντίζουμε για τη μετρημένη ζωή, για να απολαύσουμε και του σώματος την υγεία και την ψυχή μας να απαλλάξουμε από κάθε ασθένεια και να αποκτήσουμε τα μελλοντικά αγαθά, με τη χάρη και τη φιλανθρωπία του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, στον Οποίο ανήκει η δόξα και η δύναμη στους αιώνες των αιώνων. Αμήν.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Ομιλία ΜΕ΄(κατ΄επιλογήν)

«Καὶ προσελθόντες οἱ μαθηταὶ εἶπον αὐτῷ· διατί ἐν παραβολαῖς λαλεῖς αὐτοῖς; ὁ δὲ ἀποκριθεὶς εἶπεν αὐτοῖς· ὅτι ὑμῖν δέδοται γνῶναι τὰ μυστήρια τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν, ἐκείνοις δὲ οὐ δέδοται(:Και τότε ήλθαν κοντά Του οι μαθητές και Του είπαν: “Γιατί τους μιλάς με παραβολές;” Και ο Ιησούς τούς αποκρίθηκε: “Μιλάω με παραβολές, διότι σε σας που έχετε καλή και ειλικρινή διάθεση δόθηκε από τον Θεό ως χάρη να μάθετε τις μυστηριώδεις αλήθειες της βασιλείας των ουρανών, σε εκείνους όμως δεν έχει δοθεί αυτή η χάρη”)»[Ματθ.13,10-11].