ΚΥΡΙΑΚΗ ΧΡΙΣΤΟΥ ΓΕΝΝΗΣΕΩΣ (25/12/2022)
Η ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΠΕΡΙΚΟΠΗ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ
Προς Γαλάτας, κεφάλαιο Δ΄, εδάφια 4-7
4Ὃτε δὲ ἦλθε τὸ πλήρωμα τοῦ χρόνου, ἐξαπέστειλεν ὁ Θεὸς τὸν υἱὸν αὐτοῦ, γενόμενον ἐκ γυναικός, γενόμενον ὑπὸ νόμον, 5 ἵνα τοὺς ὑπὸ νόμον ἐξαγοράσῃ, ἵνα τὴν υἱοθεσίαν ἀπολάβωμεν. 6῞Οτι δέ ἐστε υἱοί, ἐξαπέστειλεν ὁ Θεὸς τὸ Πνεῦμα τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ εἰς τὰς καρδίας ὑμῶν, κρᾶζον· ἀββᾶ ὁ πατήρ. 7Ὥστε οὐκέτι εἶ δοῦλος, ἀλλ’ υἱός· εἰ δὲ υἱός, καὶ κληρονόμος Θεοῦ διὰ Χριστοῦ.
Ερμηνευτική απόδοση από τον μακαριστό Παν. Τρεμπέλα
4Όταν όμως συμπληρώθηκε ο χρόνος που είχε ορίσει η πανσοφία του Θεού, απέστειλε ο Θεός στον κόσμο τον Υιό Του, ο οποίος έγινε άνθρωπος από γυναίκα και υποτάχθηκε στον μωσαϊκό νόμο 5προκειμένου να εξαγοράσει εκείνους που ήταν υποδουλωμένοι στην κατάρα του μωσαϊκού νόμου, για να λάβουμε την υιοθεσία που ο Θεός μάς είχε υποσχεθεί. 6Ναι. Δεν είστε πλέον δούλοι αλλά υιοί του Θεού. Και επειδή είστε υιοί του επουρανίου Πατρός, γι΄αυτό απέστειλε ο Θεός στις καρδιές σας το Πνεύμα του Υιού Του, το οποίο σας δίνει την πληροφορία και την παρρησία να απευθύνεστε στον Θεό με την κραυγή και την επίκληση: «Αββά», δηλαδή «Πατέρα». 7Άρα λοιπόν, σύμφωνα με όλα αυτά, εσύ που πίστεψες στον Χριστό δεν είσαι πλέον δούλος, αλλά είσαι κατά χάριν υιός του Θεού. Εάν λοιπόν είσαι υιός, είσαι συγχρόνως και κληρονόμος του Θεού. Και γίνεσαι κληρονόμος διαμέσου του Χριστού.
Η ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗ ΠΕΡΙΚΟΠΗ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ
Κατά Ματθαίον, κεφάλαιο Β΄, εδάφια 1-15
1 Τοῦ δὲ Ἰησοῦ γεννηθέντος ἐν Βηθλεὲμ τῆς ᾿Ιουδαίας ἐν ἡμέραις ῾Ηρῴδου τοῦ βασιλέως, ἰδοὺ μάγοι ἀπὸ ἀνατολῶν παρεγένοντο εἰς ῾Ιεροσόλυμα 2 λέγοντες· ποῦ ἐστιν ὁ τεχθεὶς βασιλεὺς τῶν ᾿Ιουδαίων; εἴδομεν γὰρ αὐτοῦ τὸν ἀστέρα ἐν τῇ ἀνατολῇ καὶ ἤλθομεν προσκυνῆσαι αὐτῷ.
3 ᾿Ακούσας δὲ ῾Ηρῴδης ὁ βασιλεὺς ἐταράχθη καὶ πᾶσα ῾Ιεροσόλυμα μετ᾿ αὐτοῦ, 4 καὶ συναγαγὼν πάντας τοὺς ἀρχιερεῖς καὶ γραμματεῖς τοῦ λαοῦ ἐπυνθάνετο παρ᾿ αὐτῶν ποῦ ὁ Χριστὸς γεννᾶται. 5 Οἱ δὲ εἶπον αὐτῷ· ἐν Βηθλεὲμ τῆς ᾿Ιουδαίας· οὕτω γὰρ γέγραπται διὰ τοῦ προφήτου· 6 καὶ σὺ Βηθλεέμ, γῆ ᾿Ιούδα, οὐδαμῶς ἐλαχίστη εἶ ἐν τοῖς ἡγεμόσιν ᾿Ιούδα· ἐκ σοῦ γὰρ ἐξελεύσεται ἡγούμενος, ὅστις ποιμανεῖ τὸν λαόν μου τὸν ᾿Ισραήλ.
7 Τότε ῾Ηρῴδης λάθρα καλέσας τοὺς μάγους ἠκρίβωσε παρ᾿ αὐτῶν τὸν χρόνον τοῦ φαινομένου ἀστέρος, 8 καὶ πέμψας αὐτοὺς εἰς Βηθλεὲμ εἶπε· πορευθέντες ἀκριβῶς ἐξετάσατε περὶ τοῦ παιδίου, ἐπὰν δὲ εὕρητε, ἀπαγγείλατέ μοι, ὅπως κἀγὼ ἐλθὼν προσκυνήσω αὐτῷ. 9 Οἱ δὲ ἀκούσαντες τοῦ βασιλέως ἐπορεύθησαν· καὶ ἰδοὺ ὁ ἀστὴρ ὃν εἶδον ἐν τῇ ἀνατολῇ προῆγεν αὐτούς, ἕως ἐλθὼν ἔστη ἐπάνω οὗ ἦν τὸ παιδίον· 10 ἰδόντες δὲ τὸν ἀστέρα ἐχάρησαν χαρὰν μεγάλην σφόδρα, 11 καὶ ἐλθόντες εἰς τὴν οἰκίαν εἶδον τὸ παιδίον μετὰ Μαρίας τῆς μητρὸς αὐτοῦ, καὶ πεσόντες προσεκύνησαν αὐτῷ, καὶ ἀνοίξαντες τοὺς θησαυροὺς αὐτῶν προσήνεγκαν αὐτῷ δῶρα, χρυσὸν καὶ λίβανον καὶ σμύρναν· 12 καὶ χρηματισθέντες κατ᾿ ὄναρ μὴ ἀνακάμψαι πρὸς ῾Ηρῴδην, δι᾿ ἄλλης ὁδοῦ ἀνεχώρησαν εἰς τὴν χώραν αὐτῶν.
13 ᾿Αναχωρησάντων δὲ αὐτῶν ἰδοὺ ἄγγελος Κυρίου φαίνεται κατ᾿ ὄναρ τῷ ᾿Ιωσὴφ λέγων· ἐγερθεὶς παράλαβε τὸ παιδίον καὶ τὴν μητέρα αὐτοῦ καὶ φεῦγε εἰς Αἴγυπτον, καὶ ἴσθι ἐκεῖ ἕως ἂν εἴπω σοι· μέλλει γὰρ ῾Ηρῴδης ζητεῖν τὸ παιδίον τοῦ ἀπολέσαι αὐτό. 14῾Ο δὲ ἐγερθεὶς παρέλαβε τὸ παιδίον καὶ τὴν μητέρα αὐτοῦ νυκτὸς καὶ ἀνεχώρησεν εἰς Αἴγυπτον, 15 καὶ ἦν ἐκεῖ ἕως τῆς τελευτῆς ῾Ηρῴδου, ἵνα πληρωθῇ τὸ ρηθὲν ὑπὸ τοῦ Κυρίου διὰ τοῦ προφήτου λέγοντος· ἐξ Αἰγύπτου ἐκάλεσα τὸν υἱόν μου.
Ερμηνευτική απόδοση από τον μακαριστό Παν. Τρεμπέλα
1 Όταν λοιπόν ο Ιησούς γεννήθηκε στη Βηθλεέμ της Ιουδαίας τις ημέρες του βασιλιά Ηρώδη, ιδού, σοφοί αστρονόμοι από τα μέρη της ανατολής ήλθαν στα Ιεροσόλυμα 2 και άρχισαν να ρωτούν: ‘’Πού είναι ο βασιλιάς των Ιουδαίων που τώρα τελευταία γεννήθηκε; Διότι είδαμε το αστέρι Του να ανατέλλει και να δίνει έτσι την είδηση για τη γέννηση του νέου βασιλιά, και ήλθαμε να Τον προσκυνήσουμε’’. 3 Όταν όμως ο βασιλιάς Ηρώδης άκουσε τα λόγια αυτά που είπαν οι μάγοι, ταράχθηκε, επειδή φοβήθηκε μήπως ο νέος βασιλιάς γίνει αντίζηλός του. Συγχρόνως όμως ταράχθηκαν μαζί με αυτόν και οι κάτοικοι όλης της πόλεως της Ιερουσαλήμ, επειδή φοβήθηκαν μήπως η ταραχή του σκληρού Ηρώδη ξεσπάσει πάνω τους. 4 Τότε λοιπόν μάζεψε ο Ηρώδης όλους τους αρχιερείς και τους γραμματείς του λαού, που θεωρούνταν γνώστες και διδάσκαλοι του νόμου, και ζητούσε να μάθει απ’ αυτούς σε ποιο μέρος σύμφωνα με τις προφητείες θα γεννιόταν ο Χριστός, ο Μεσσίας δηλαδή και βασιλιάς του Ισραήλ. 5 Αυτοί του είπαν: «Γεννιέται στη Βηθλεέμ της Ιουδαίας, διότι έτσι έχει γραφεί από τον Θεό μέσω του προφήτη Μιχαία:6 ‘’Κι εσύ, Βηθλεέμ, που περιλαμβάνεσαι στη χώρα της φυλής του Ιούδα, αν και φαίνεσαι μικρό χωριό, δεν είσαι καθόλου η πιο ασήμαντη πόλη από τις πρωτεύουσες που ξεχωρίζουν στην περιοχή της φυλής του Ιούδα. Και δεν είσαι η πιο μικρή, διότι από σένα θα βγει άρχοντας, ο οποίος θα ποιμάνει τον λαό μου τον Ισραήλ».
7 Τότε ο Ηρώδης, αφού κρυφά κάλεσε τους μάγους, εξακρίβωσε απ’ αυτούς το διάστημα του χρόνου που μεσολάβησε από τότε που άρχισε να φαίνεται το άστρο. 8 Κι αφού τους οδήγησε να πάνε στη Βηθλεέμ, τους είπε: ‘’Πηγαίνετε εκεί και εξετάστε με κάθε ακρίβεια καθετί σχετικά με το παιδί. Κι όταν μαζέψετε πληροφορίες, φέρτε μου είδηση, για να έλθω κι εγώ στη Βηθλεέμ να το προσκυνήσω’’. 9 Αυτοί λοιπόν, αφού άκουσαν τα λόγια του βασιλιά, έφυγαν για τη Βηθλεέμ. Και να, το υπερφυσικό αστέρι που έλαμπε και την ημέρα, το ίδιο αστέρι που είδαν εξαρχής στην ανατολή του, πήγαινε μπροστά απ’ αυτούς, μέχρι που ήλθε και στάθηκε πάνω απ’ το σπίτι που ήταν το παιδί. 10 Μόλις λοιπόν οι μάγοι είδαν το άστρο, χάρηκαν με πολύ μεγάλη χαρά, διότι είχαν πλέον ασφαλή οδηγό. 11 Κι όταν ήλθαν στο σπίτι, είδαν το παιδί με τη μητέρα του Μαρία, κι αφού έπεσαν στη γη, το προσκύνησαν κι ανοίγοντας τα θησαυροφυλάκιά τους Του πρόσφεραν δώρα: χρυσάφι, κι απ’ τα πολύτιμα αρώματα της Αραβίας, λιβάνι και σμύρνα. 12 Επειδή όμως ο Θεός τούς έδωσε στο όνειρό τους την οδηγία να μην ξαναγυρίσουν στον Ηρώδη, αναχώρησαν από άλλο δρόμο για την πατρίδα τους.
13 Όταν λοιπόν αναχώρησαν οι μάγοι, ιδού ένας άγγελος Κυρίου φάνηκε στον Ιωσήφ σε όνειρο και του είπε: ‘’Σήκω, πάρε το παιδί και τη μητέρα Του και φύγε στην Αίγυπτο, και μείνε εκεί μέχρι να σου πω. Φύγε, διότι ο Ηρώδης σκοπεύει να ψάξει το παιδί για να το σκοτώσει’’. 14 Σηκώθηκε λοιπόν ο Ιωσήφ και μέσα στη νύχτα πήρε το παιδί και τη μητέρα του και αναχώρησε για την Αίγυπτο. 15 Κι έμεινε εκεί μέχρι που πέθανε ο Ηρώδης˙ για να επαληθευθεί ακριβώς εκείνο που είπε ο Κύριος μέσω του προφήτη: ‘’Από την Αίγυπτο κάλεσα τον υιό μου να επιστρέψει στον τόπο της γεννήσεώς Του’’.
Η ΚΑΤΑ ΣΑΡΚΑ ΓΕΝΝΗΣΙΣ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΜΑΣ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ [:Γαλ.4,4-7]
EΡΜΗΝΕΙΑ ΤΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗΣ ΠΕΡΙΚΟΠΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΕΡΟ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟ
«Ὃτε δὲ ἦλθε τὸ πλήρωμα τοῦ χρόνου, ἐξαπέστειλεν ὁ Θεὸς τὸν υἱὸν αὐτοῦ, γενόμενον ἐκ γυναικός, γενόμενον ὑπὸ νόμον, ἵνα τοὺς ὑπὸ νόμον ἐξαγοράσῃ, ἵνα τὴν υἱοθεσίαν ἀπολάβωμεν. ῞Οτι δέ ἐστε υἱοί, ἐξαπέστειλεν ὁ Θεὸς τὸ Πνεῦμα τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ εἰς τὰς καρδίας ὑμῶν, κρᾶζον· ἀββᾶ ὁ πατήρ. ὥστε οὐκέτι εἶ δοῦλος, ἀλλ’ υἱός· εἰ δὲ υἱός, καὶ κληρονόμος Θεοῦ διὰ Χριστοῦ(:Όταν όμως συμπληρώθηκε ο χρόνος που είχε ορίσει η πανσοφία του Θεού, απέστειλε ο Θεός στον κόσμο τον Υιό Του, ο οποίος έγινε άνθρωπος από γυναίκα και υποτάχθηκε στον μωσαϊκό νόμο προκειμένου να εξαγοράσει εκείνους που ήταν υποδουλωμένοι στην κατάρα του μωσαϊκού νόμου, για να λάβουμε την υιοθεσία που ο Θεός μάς είχε υποσχεθεί. Ναι. Δεν είστε πλέον δούλοι αλλά υιοί του Θεού. Και επειδή είστε υιοί του επουρανίου Πατρός, γι΄αυτό απέστειλε ο Θεός στις καρδιές σας το Πνεύμα του Υιού Του, το οποίο σας δίνει την πληροφορία και την παρρησία να απευθύνεστε στον Θεό με την κραυγή και την επίκληση: Αββά, δηλαδή Πατέρα. Άρα λοιπόν, σύμφωνα με όλα αυτά, εσύ που πίστεψες στον Χριστό δεν είσαι πλέον δούλος, αλλά είσαι κατά χάριν υιός του Θεού. Εάν λοιπόν είσαι υιός, είσαι συγχρόνως και κληρονόμος του Θεού. Και γίνεσαι κληρονόμος διαμέσου του Χριστού)»[Γαλ.4,4-7].
Δύο αιτίες και κατορθώματα της Σαρκώσεως θέτει εδώ, και την απαλλαγή από τα κακά, και τη χορήγηση των αγαθών· τα οποία δεν ήταν δυνατόν να κατορθωθούν από κανένα, παρά μόνο από Αυτόν. Ποια λοιπόν ήσαν αυτά; Να απαλλαγούμε από την κατάρα του νόμου και να οδηγηθούμε στην υιοθεσία. Διότι λέγει «προκειμένου να εξαγοράσει εκείνους που ήταν υποδουλωμένοι στην κατάρα του μωσαϊκού νόμου, για να λάβουμε την υιοθεσία που ο Θεός μάς είχε υποσχεθεί». Καλώς είπε «να λάβουμε», δείχνοντας ότι ήταν οφειλόμενη. Διότι άνωθεν είχε υποσχεθεί όπως και έδειξε ο ίδιος δια πολλών ότι δόθηκαν γι’ αυτά υποσχέσεις στον Αβραάμ.
«Και από πού είναι φανερό ότι γίναμε υιοί;», λέγει ίσως κάποιος. Είπε ένα τρόπο ότι «ενδυθήκαμε τον Χριστό, ο οποίος είναι Υιός»· λέγει τώρα και δεύτερο, ότι «λάβαμε το πνεύμα της υιοθεσίας»· διότι δεν θα μπορούσαμε να ονομάσουμε Πατέρα τον Θεό, εάν προηγουμένως δεν είχαμε γίνει υιοί. Εάν λοιπόν η χάρη μάς ανέδειξε από δούλους, ελεύθερους, από νήπια, τέλειους, από εχθρούς, κληρονόμους και υιούς, πώς δεν είναι άτοπο και εσχάτης αγνωμοσύνης αφενός το να εγκαταλείψουμε μεν αυτήν και αφετέρου να επιστρέψουμε στα οπίσω;
ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,
επιμέλεια κειμένου: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος
ΠΗΓΕΣ:
- https://greekdownloads3.files.wordpress.com/2014/08/in-epistulam-ad-galatas-commentarius.pdf
- Ιωάννου του Χρυσοστόμου Άπαντα τα έργα, Υπόμνημα στην Προς Γαλάτας επιστολή, κεφ. Δ΄, πατερικές εκδόσεις «Γρηγόριος ο Παλαμάς»(ΕΠΕ), εκδ. οίκος «Το Βυζάντιον», Θεσσαλονίκη 1979, τόμος 20, σελίδες 321-323 .
- http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/tools/liddell-scott/index.html
- Π. Τρεμπέλα, Η Καινή Διαθήκη με σύντομη ερμηνεία (απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2014.
- Η Καινή Διαθήκη, Κείμενον και ερμηνευτική απόδοσις υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τριακοστή τρίτη, Αθήνα 2009.
- Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους εβδομήκοντα, Κείμενον και σύντομος απόδοσις του νοήματος υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2005.
- http://users.sch.gr/aiasgr/Palaia_Diathikh/Biblia/Palaia_Diathikh.htm
- http://users.sch.gr/aiasgr/Kainh_Diathikh/Biblia/Kainh_Diathikh.htm
Η ΚΑΤΑ ΣΑΡΚΑ ΓΕΝΝΗΣΙΣ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΗΜΩΝ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ[:Ματθ.2,1-12]
ΥΠΟΜΝΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΠΕΡΙΚΟΠΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΕΡΟ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟ
«Τοῦ δὲ Ἰησοῦ γεννηθέντος ἐν Βηθλεὲμ τῆς Ἰουδαίας ἐν ἡμέραις Ἡρῴδου τοῦ βασιλέως, ἰδοὺ μάγοι ἀπὸ ἀνατολῶν παρεγένοντο εἰς Ἱεροσόλυμα λέγοντες· ποῦ ἐστιν ὁ τεχθεὶς βασιλεὺς τῶν Ἰουδαίων; Εἴδομεν γὰρ αὐτοῦ τὸν ἀστέρα ἐν τῇ ἀνατολῇ καὶ ἤλθομεν προσκυνῆσαι αὐτῷ(:Όταν λοιπόν ο Ιησούς γεννήθηκε στη Βηθλεέμ της Ιουδαίας τις ημέρες του βασιλιά Ηρώδη, ιδού σοφοί αστρονόμοι από τα μέρη της ανατολής ήλθαν στα Ιεροσόλυμα και άρχισαν να ρωτούν: ‘’Πού είναι ο βασιλιάς των Ιουδαίων που τώρα τελευταία γεννήθηκε; Διότι είδαμε το αστέρι Του να ανατέλλει και να δίνει έτσι την είδηση για τη γέννηση του νέου βασιλιά και ήρθαμε να Τον προσκυνήσουμε’’)»[Ματθ.2,1-3].
Μας χρειάζεται, αδελφοί μου, πολλή αγρυπνία, πολλές προσευχές, ώστε να μπορέσουμε να εξετάσουμε ικανοποιητικά αυτό το χωρίο και να μάθουμε ποιοι είναι αυτοί οι μάγοι και από πού ήλθαν και πώς και ποιος τους έπεισε και τι ήταν αυτό το αστέρι. Καλύτερα όμως, εάν θέλετε, ας αναφέρουμε πρώτα όσα λέγουν οι εχθροί της αλήθειας· διότι Του επιτέθηκε με τόση σφοδρότητα ο διάβολος, ώστε τόλμησε να εξοπλίσει αυτούς και από το χωρίο τούτο εναντίον των λόγων της αληθείας. Τι λέγουν λοιπόν; Ισχυρίζονται τάχα το εξής: «Ιδού, το γεγονός ότι φάνηκε αστέρι και όταν γεννήθηκε ο Χριστός, μαρτυρεί ότι η αστρολογία γνωρίζει την αλήθεια». Αφού γεννήθηκε λοιπόν κατά τα αστρολογικά δεδομένα, πώς απέδειξε την αστρολογία ανάξια λόγου, πώς κατήργησε την πίστη στην μοίρα, πώς αποστόμωσε τους δαίμονες, πώς εξαφάνισε την πλάνη και εξουδετέρωσε κάθε είδους μαγεία;
Τι έμαθαν όμως οι μάγοι από το αστέρι εκείνο; Ότι ήταν βασιλέας των Ιουδαίων; Αλλά, όπως είπε στον Πιλάτο, δεν ήταν βασιλέας σε εγκόσμιο βασίλειο: «Ἡ βασιλεία ἡ ἐμὴ οὐκ ἔστιν ἐκ τοῦ κόσμου τούτου(: Η βασιλεία η δική μου δεν προέρχεται από τον κόσμο τούτο, ούτε στηρίζεται πάνω σε κάποια ανθρώπινη θέληση ή κοσμική δύναμη)»[Ιω. 18,36]. Και πράγματι δεν παρουσίασε τίποτε σχετικό. Δεν είχε κοντά Του ούτε σωματοφύλακες, ούτε υπασπιστές, ούτε άλογα, ούτε ζεύγος ημιόνων ούτε άλλο τίποτε παρόμοιο, αλλά ζούσε ως ασήμαντος και πτωχός και είχε μαζί του δώδεκα απλούς ανθρώπους.
Αλλά και αν γνώριζαν ότι είναι βασιλέας, γιατί πήγαν να Τον συναντήσουν; Διότι δεν είναι βέβαια έργο της αστρολογίας να γνωρίζει από τα άστρα ποιοι γεννήθηκαν, αλλά, όπως λέγουν, να προφητεύει δια των άστρων τα μέλλοντα. Αυτοί όμως δεν παρευρέθησαν όταν γεννούσε η μητέρα, ούτε γνώριζαν τον χρόνο, κατά τον οποίο γεννήθηκε ο Χριστός, ούτε στηρίχτηκαν στον χρόνο της γεννήσεως για να υπολογίσουν από την κίνηση των αστέρων τα μέλλοντα να συμβούν. Αντιθέτως, επειδή είδαν πριν από πολύ καιρό ένα αστέρι που παρουσιάστηκε επάνω από την πατρίδα τους, ήλθαν για να δουν τον Νεογέννητο, πράγμα το οποίο δημιουργεί πολύ μεγαλύτερες απορίες από το πρώτο· διότι τι τους έπεισε, ποια ωφέλεια περίμεναν, ώστε να έλθουν από τόση απόσταση να προσκυνήσουν τον βασιλέα;
Και αν ακόμη επρόκειτο να είναι δικός τους βασιλέας και πάλι δεν ήταν λογικό αυτό που έκαναν. Διότι, εάν γεννιόταν σε κάποια βασιλική αυλή και ήταν βασιλέας ο πατέρας του, θα έλεγε κανείς ότι έκαναν καλά που ήλθαν να προσκυνήσουν το νεογέννητο, για να κολακεύσουν τον πατέρα, και ότι με αυτή την ενέργειά τους εξασφάλισαν εκ των προτέρων μεγάλες πιθανότητες για μελλοντική εύνοια. Τώρα όμως γιατί ξεκίνησαν για τόσο μακρινό ταξίδι και πρόσφεραν δώρα, αφού δεν ανέμεναν να γίνει δικός τους βασιλέας, αλλά ενός παράξενου λαού, που κατοικούσε σε πολύ μεγάλη απόσταση από την πατρίδα τους;
Και αφού μάλιστα επρόκειτο να είναι επικίνδυνη η όλη ενέργειά τους; Διότι και ο Ηρώδης ταράχθηκε πάρα πολύ όταν το άκουσε και όλος ο λαός ανησύχησε, όταν άκουσε όλα όσα έλεγαν αυτοί. «Αλλά δεν τα προέβλεψαν», θα έλεγε κάποιος, «αυτά». Αυτό όμως δεν είναι λογικό· διότι, και πολύ ανόητοι αν ήσαν, δεν έπρεπε να αγνοούν τούτο, ότι, αν φθάσουν σε χώρα που έχει βασιλέα και ανακοινώσουν όσα γνωρίζουν και πουν ότι υπάρχει κάποιος άλλος βασιλέας που μόλις γεννήθηκε και όχι ο κάτοχος του θρόνου, δεν θα επέσυραν άπειρες φορές εναντίον τους τον θάνατο; Και γενικώς, γιατί ήλθαν και προσκύνησαν ένα παιδί που βρισκόταν στα σπάργανα; Διότι, αν βρισκόταν στην ανδρική ηλικία, θα μπορούσε να ισχυρισθεί κανείς ότι εξέθεσαν τους εαυτούς τους σε φανερό κίνδυνο, διότι ανέμεναν να ευεργετηθούν από Αυτόν, αν και θα ήταν πολύ παράλογο, Πέρσες αυτοί, αλλόθρησκοι, που δεν είχαν τίποτε κοινό με τους Ιουδαίους, να θέλουν να αφήσουν τα σπίτια τους και την πατρίδα και τους συγγενείς και τους δικούς τους και να γίνουν οικειοθελώς υπήκοοι ξένου βασιλέως.
Και αν αυτό είναι παράλογο, ακόμη περισσότερο παράλογα είναι τα υπόλοιπα. Ποια είναι λοιπόν αυτά; Το ότι επέστρεψαν αμέσως, αφού ήλθαν τόσο μακριά από την πατρίδα τους και προσκύνησαν και ανησύχησαν τους πάντες. Και με δυο λέξεις, ποιο βασιλικό σύμβολο είδαν, αφού είδαν μια καλύβα με φάτνη και ένα παιδί στα σπάργανα και μια πτωχή μητέρα; Σε ποιον πρόσφεραν τα δώρα και γιατί; Μήπως υπήρχε νόμος και έθιμο να προσκυνούν τους νεογέννητους βασιλείς, όπου και αν γεννήθηκαν; Μήπως γύριζαν συνεχώς όλη την οικουμένη και προσκυνούσαν πριν ακόμη να ανέβουν στον θρόνο, εκείνους που γνώριζαν ότι από μικροί και ασήμαντοι θα γίνουν βασιλείς; Κανείς δεν μπορεί να προβάλλει παρόμοιο ισχυρισμό.
Τότε γιατί Τον προσκύνησαν; Εάν για το παρόν, τι περίμεναν να κερδίσουν από ένα νήπιο και μία πτωχή μητέρα; Εάν για το μέλλον, πώς γνώριζαν ότι θα συγκρατήσει στη μνήμη του το παιδί, που το προσκύνησαν όταν βρισκόταν στα σπάργανα, όσα έγιναν τότε; Και εάν επρόκειτο να του το υπενθυμίσει η μητέρα Του, και πάλι δεν πρέπει να τιμηθούν, αλλά να τιμωρηθούν, διότι έριξαν το νήπιο σε φανερό κίνδυνο. Εξαιτίας τους ταράχθηκε ο Ηρώδης και το αναζητούσε και ερευνούσε και προσπαθούσε να το εξοντώσει. Και σε κάθε περίπτωση εκείνος που αποκαλύπτει ότι ένας κοινός άνθρωπος μικρής ηλικίας πρόκειται να γίνει βασιλέας, δεν κάνει τίποτε άλλο παρά τον παραδίδει στη σφαγή και του ανάπτει μυρίους πολέμους.
Είδες πόσα παράλογα παρουσιάζονται, αν εξετάσουμε το ευαγγελικό χωρίο με τα ανθρώπινα μέτρα και κατά τον συνηθισμένο τρόπο; Και δεν είναι μόνο αυτά, αλλά θα ήταν δυνατό να αναφέρω περισσότερα, τα οποία απαιτούν περισσότερη συζήτηση, από όση απαιτούν όσα ανέφερα.
Αλλά για να μην σας κάνουμε, με την έκφραση της μιας απορίας κατόπιν της άλλης, να αισθάνεστε ιλίγγους, ας προχωρήσουμε τώρα στη λύση των αποριών. Ας προσπαθήσουμε να λύσουμε πρώτα το ζήτημα του αστέρος· διότι αν μάθουμε τι ήταν το αστέρι και ποια η προέλευσή του και αν ήταν και αυτό ένα από τα πολλά ή διαφορετικό από τα άλλα και αν ήταν πράγματι αστέρι ή μόνον φαινομενικώς αστέρι, θα κατανοήσουμε εύκολα και όλα τα άλλα.
Από πού όμως θα τα μάθουμε αυτά; Από το ίδιο το κείμενο.
Είναι βεβαίως φανερό από την πορεία του κατ’ αρχήν ότι το αστέρι αυτό δεν ήταν ένα από τα πολλά ή καλύτερα δεν ήταν, κατά την γνώμη μου τουλάχιστον, αστέρι, αλλά κάποια αόρατη δύναμη που έλαβε μορφή άστρου· διότι, είναι βεβαιότατο, δεν υπάρχει αστέρι που να ακολουθεί αυτήν την πορεία, αλλά και ο ήλιος και η σελήνη και όλα τα άλλα αστέρια τα βλέπουμε να προχωρούν από την ανατολή προς την δύση. Αυτό όμως πήγαινε από τον βορρά προς τον νότο· διότι αυτός είναι ο προσανατολισμός της Παλαιστίνης από την Περσία.
Στο ίδιο συμπέρασμα οδηγεί και η εξέταση της ώρας· διότι δεν φάνηκε τη νύχτα, αλλά το μεσημέρι, όταν ο ήλιος ήταν ολόλαμπρος. Τούτο δεν είναι δυνατόν να συμβεί όχι μόνον με τα αστέρια, αλλά ούτε με τη σελήνη· διότι και αυτή, αν και είναι πολύ μεγαλύτερη από όλα, κρύπτεται και εξαφανίζεται αμέσως, μόλις φανούν οι ακτίνες του ήλιου. Αυτό το αστέρι όμως νίκησε με την υπερβολική λαμπρότητά του τις ακτίνες του ήλιου και απεδείχθη φωτεινότερο από εκείνες και έλαμψε περισσότερο μέσα στο τόσο φως.
Τρίτο αποδεικτικό στοιχείο είναι ότι κρυβόταν και επανεμφανιζόταν πάλι· διότι φαινόταν και οδηγούσε τους μάγους κατά την πορεία τους μέχρι την Παλαιστίνη. Όταν έφθασαν όμως στα Ιεροσόλυμα, κρύφτηκε. Έπειτα φανερώθηκε πάλι, όταν επρόκειτο να αναχωρήσουν, αφού ανακοίνωσαν στον Ηρώδη την αιτία της αφίξεώς τους και τον αποχαιρέτησαν. Αυτά αποδεικνύουν ότι δεν πρόκειται για κίνηση άστρου, αλλά για κίνηση κάποιας πολύ λογικής δυνάμεως· διότι δεν είχε κάποια μόνιμη πορεία, αλλά κινιόταν όταν έπρεπε να κινείται, σταματούσε όταν έπρεπε να σταματά και ρύθμιζε τα πάντα όπως έπρεπε, όπως η στήλη της νεφέλης, που σταματούσε ή έκανε το στρατόπεδο των Ιουδαίων να ξεκινήσει όποτε χρειαζόταν.
Τέταρτο στοιχείο, από το οποίο μπορεί κανείς να γνωρίσει καλώς τα πράγματα, είναι ο τρόπος, με τον οποίο τους οδηγούσε· διότι δεν τους οδηγούσε από τον ουρανό. Διότι δεν ήταν δυνατό να κατατοπίζονται αυτοί με αυτόν τον τρόπο. Αλλά κατέβαινε χαμηλά και τους οδηγούσε· διότι γνωρίζετε καλώς ότι δεν είναι δυνατόν να κάνει ένα αστέρι γνωστό ένα τόπο τόσο μικρό, όσο είναι ορθό να κατέχει μία καλύβα ή μάλλον όσο είναι λογικό να κατέχει το σώμα ενός νηπίου. Επειδή λοιπόν το ύψος του αστέρος είναι πολύ μεγάλο, δεν ήταν δυνατό να επισημάνει και να κάνει γνωστό στους επιθυμούντες να δουν ένα τόσο μικρό τόπο. Αυτό είναι δυνατό να το αντιληφθεί κανείς και από την σελήνη, η οποία, αν και είναι πολύ μεγαλύτερη από τα άστρα, δίδει την εντύπωση σε όλους τους κατοίκους της γης, που είναι διασκορπισμένοι σε όλη την επιφάνεια της γης, ότι βρίσκεται κοντά τους.
Πες μου, λοιπόν, πώς θα έδειχνε το αστέρι ένα τόπο μικρό όσο μία φάτνη και μία καλύβα, αν δεν άφηνε το ύψος εκείνο και δεν κατέβαινε κάτω και δεν σταματούσε ακριβώς επάνω από την κεφαλή του παιδιού; Τούτο ασφαλώς υπονοούσε και ο Ευαγγελιστής όταν έλεγε: «καὶ ἰδοὺ ὁ ἀστὴρ ὃν εἶδον ἐν τῇ ἀνατολῇ προῆγεν αὐτούς, ἕως ἐλθὼν ἔστη ἐπάνω οὗ ἦν τὸ παιδίον(:και να , το υπερφυσικό αστέρι που έλαμπε και την ημέρα, το ίδιο αστέρι που είδαν εξαρχής στην ανατολή του, πήγαινε μπροστά από αυτούς, μέχρι που ήλθε και στάθηκε πάνω από το σπίτι που ήταν το παιδί)»[Ματθ.2,9].
Βλέπεις με πόσα αποδεικνύεται ότι το άστρο αυτό δεν ήταν ένα από τα πολλά που υπάρχουν στον ουρανό και ότι δεν φαινόταν να ακολουθεί την φυσική τάξη;
Αλλά γιατί φάνηκε; Για να καυτηριάσει την αναισθησία των Ιουδαίων και να τους αφαιρέσει κάθε ίχνος δικαιολογίας για την απιστία τους. Επειδή δηλαδή επρόκειτο, Αυτός που ήλθε από τους ουρανούς να δώσει τέλος στον παλαιό τρόπο ζωής και να καλέσει την οικουμένη να Τον προσκυνήσει και να Τον λατρεύσει σε όλη την ξηρά και την θάλασσα, άνοιξε εξαρχής την θύρα για όλους τους ανθρώπους, επειδή ήθελε να παραδειγματίσει τους δικούς του δια των ξένων. Επειδή δηλαδή, αν και άκουγαν συνεχώς τους προφήτες που μιλούσαν για την ενανθρώπησή Του, δεν έδιδαν την απαιτούμενη σημασία, έκαμε να έλθουν και βάρβαροι από χώρα μακρινή και να αναζητούν τον βασιλέα που βρισκόταν κοντά τους και πληροφορήθηκαν πρώτα από περσική φωνή εκείνα, τα οποία δεν θέλησαν να μάθουν από τους προφήτες, ώστε αν Τον ακολουθήσουν, να έχουν σοβαρότατο στοιχείο ότι πείσθηκαν για την παρουσία Του. Αν αντιθέτως Τον αντιμετωπίσουν με εχθρότητα, να μην έχουν καμία δικαιολογία· διότι ποια δικαιολογία θα έχουν να παρουσιάσουν, αν δεν πιστέψουν στον Χριστό μετά από τόσες προφητείες, όταν δουν ότι οι μάγοι επείσθησαν επειδή είδαν ένα αστέρι και ήλθαν και προσκύνησαν τον Νεογέννητο;
Ενήργησε λοιπόν και στην περίπτωση των μάγων όπως στην περίπτωση των Νινευιτών, που τους έστειλε τον Ιωνά, και όπως στην περίπτωση της Σαμαρείτιδας και της Χαναναίας. Για τούτο είπε: «Ἂνδρες Νινευῖται ἀναστήσονται ἐν τῇ κρίσει μετὰ τῆς γενεᾶς ταύτης καὶ κατακρινοῦσιν αὐτήν, ὅτι μετενόησαν εἰς τὸ κήρυγμα Ἰωνᾶ, καὶ ἰδοὺ πλεῖον Ἰωνᾶ ὧδε(:Οι Νινευίτες θα αναστηθούν στην τελική κρίση μαζί με τη γενιά αυτή και θα την κατακρίνουν· διότι εκείνοι αν και ήταν αλλοεθνείς και ειδωλολάτρες, μετανόησαν στο κήρυγμα του Ιωνά, ο οποίος ήταν ξένος και δεν έκανε κανένα θαύμα σε αυτούς. Και να, εδώ πολύ περισσότερα συντελούν στο να γίνει δεκτό το δικό μου κήρυγμα από όσα συντελούσαν στο κήρυγμα του Ιωνά. Διότι πριν από Εμένα οι προφήτες σας γνωστοποίησαν τον αληθινό Θεό και σας προανήγγειλαν την έλευσή μου· κι εγώ τόσο καιρό σας κηρύττω και σας αποδεικνύω με θαύματα καταπληκτικά ότι δεν είμαι απλός προφήτης)»[Ματθ.12,41].
Και: «Βασίλισσα νότου ἐγερθήσεται ἐν τῇ κρίσει μετὰ τῆς γενεᾶς ταύτης καὶ κατακρινεῖ αὐτήν, ὅτι ἦλθεν ἐκ τῶν περάτων τῆς γῆς ἀκοῦσαι τὴν σοφίαν Σολομῶνος, καὶ ἰδοὺ πλεῖον Σολομῶνος ὧδε(:Η βασίλισσα της νοτιοδυτικής Αραβίας, της χώρας Σαβά, θα αναστηθεί την ώρα της τελικής κρίσεως μαζί με τη γενεά αυτή και θα την κατακρίνει· διότι η βασίλισσα αυτή ήλθε από την άκρη του κόσμου να ακούσει τη σοφία του Σολομώντος, ενώ ήταν γυναίκα και δεν γνώριζε τον αληθινό Θεό. Και να, εδώ πρόκειται για κάτι ανώτερο από τον Σολομώντα, αφού εγώ δεν είμαι απλώς σοφός όπως ήταν εκείνος, αλλά είμαι η ίδια η ενσάρκωση της Θείας Σοφίας)»[Ματθ. 12,42]. Διότι εκείνοι μεν πίστεψαν στα μικρότερα, ενώ αυτοί δεν πίστεψαν ούτε στα μεγαλύτερα.
«Αλλά γιατί», θα μπορούσε να αναρωτηθεί κάποιος, «τους προσείλκυσε με θέαμα αυτού του είδους;».
Αλλά πώς έπρεπε; Να τους στείλει προφήτες; Ήσαν μάγοι και δεν θα παραδέχονταν τους προφήτες. Να τους ομιλήσει από τον ουρανό; Δεν θα έδιναν σημασία. Να αποστείλει άγγελο; Και αυτόν θα τον περιφρονούσαν. Γι’ αυτό δεν χρησιμοποίησε ο Θεός τίποτε από αυτά και με πολλή συγκατάβαση τους προσκάλεσε με μέσο, προς το οποίο είχαν εξοικείωση, και τους έδειξε ένα μεγάλο και εντελώς διαφορετικό αστέρι, για να τους προξενήσει μεγάλη εντύπωση και με το μέγεθός του και με το κάλλος του και με τον τρόπο της κινήσεώς του. Αυτά μιμήθηκε και ο Παύλος και ομίλησε προς τους Έλληνες από ένα βωμό και άντλησε επιχειρήματα από ποιητές. Προς τους Ιουδαίους πάλι ομιλεί επικαλούμενος προς διαβεβαίωση την περιτομή και αρχίζει με θυσίες την διδασκαλία Του προς τους ζώντες κατά τον ιουδαϊκό νόμο. Επειδή δηλαδή κάθε άνθρωπος αγαπά εκείνα, με τα οποία έχει εξοικειωθεί, τα χρησιμοποιούν και ο Θεός και οι άνθρωποι που απέστειλε προς σωτηρία της οικουμένης.
Μη νομίσεις λοιπόν ότι θα έκρινε ταπεινωτικό να τους καλέσει με αστέρι· διότι τότε θίγεις όλους τους ιουδαϊκούς θεσμούς, τις θυσίες, τους καθαρμούς, την πρωτομηνιά, την κιβωτό, ακόμη και τον ναό τον ίδιο. Διότι αυτά έχουν την αρχή τους στην ειδωλολατρική θρησκεία. Ο Θεός όμως, για να σώσει τους παραπλανημένους, δέχθηκε να χρησιμοποιούν ως θεραπευτικά μέσα, αφού τα μετέβαλε ολίγο, εκείνα με τα οποία λάτρευαν τα είδωλα οι ειδωλολάτρες, για να τους απομακρύνει σταδιακώς από τις συνήθειές τους και να τους οδηγήσει στην υψηλή πίστη. Αυτό λοιπόν έκανε και στην περίπτωση των μάγων. Ανέχτηκε να τους καλέσει με τη θέα ενός άστρου, για να τους οδηγήσει κατόπιν υψηλότερα. Και αφού τους κατηύθυνε και τους οδήγησε και τους έφερε μπροστά στη φάτνη, δεν συνεννοείται πλέον μαζί τους δια του άστρου, αλλά δι’ αγγέλου, και έτσι έγιναν σιγά σιγά καλύτεροι.
Το ίδιο έκανε και με τους Ασκαλωνίτες και τους Γαζαίους. Επειδή οι πέντε εκείνες πόλεις υπέφεραν μεγάλα δεινά όταν έφθασε εκεί η κιβωτός, και επειδή δεν έβρισκαν τρόπο να απαλλαγούν από τα βάσανα που τους ταλαιπωρούσαν, κάλεσαν τους μάντεις, συγκέντρωσαν τον λαό και ζητούσαν να βρουν απαλλαγή από τα θεόπεμπτα εκείνα δεινά[βλ. Α΄Βασ. κεφ.5]. Όταν είπαν οι μάντεις ότι πρέπει να ζεύσουν στην κιβωτό αγύμναστα και πρωτόγεννα μοσχάρια και να τα αφήσουν να προχωρούν χωρίς να τα κατευθύνει κανείς, διότι έτσι θα αποδειχθεί πλήρως αν είναι θεόπεμπτα τα δεινά ή αν πρόκειται περί επιδημίας (διότι, είπαν, αν συντρίψουν ένεκα απειρίας τον ζυγό ή επιστρέψουν προς τα μοσχάρια τους που θα φωνάζουν, οφείλονται, όσα συμβαίνουν, στην τύχη[Α΄ Βασ. κεφ. 6]· αν βαδίσουν όμως σωστά και δεν επηρεαστούν από τους μυκηθμούς των μοσχαριών τους και αν δεν βαδίσουν με αταξία επειδή στερούνται πείρας, είναι ολοφάνερο ότι οργίστηκε ο Θεός κατά των πόλεων αυτών). Επειδή λοιπόν πείσθηκαν οι κάτοικοι αυτών των πόλεων από τα λόγια των μάντεων και ενήργησαν όπως τους συμβούλευσαν, ο Θεός έδειξε πάλι την συγκατάβασή Του, ακολούθησε την γνώμη των μάντεων και δεν έκρινε ότι είναι ανάξιο γι’ Αυτόν να αποδείξει ορθές τις προβλέψεις των μάντεων και να κάνει να θεωρούνται αξιόπιστοι για όσα είπαν τότε· διότι, με το να ομολογήσουν ακόμη και οι αρνητές του Θεού την δύναμή Του και να εκφράσουν την γνώμη τους περί Αυτού οι θρησκευτικοί καθοδηγητές του λαού αυτού, επιτυγχανόταν κάτι το σπουδαιότερο. Είναι δυνατό να δει κανείς ότι ο Θεός ρυθμίζει και άλλα πολλά κατά τον ίδιο τρόπο. Και στην περίπτωση της γυναίκας που προφήτευσε με αυθυποβολή φαίνεται ότι ενήργησε κατά τον ίδιο τρόπο, πράγμα το οποίο θα μπορέσετε βεβαίως να ερμηνεύσετε έπειτα από όσα ακούσατε[Α΄ Βασ. κεφ. 28].
Αυτά λοιπόν είχα να πω εγώ για την αιτία της εμφανίσεως του αστέρος, εσείς όμως θα μπορούσατε να πείτε και περισσότερα. Διότι λέγει η Γραφή: «Δίδου σοφῷ ἀφορμήν καὶ σοφώτερος ἔσται (:Με τις υποδείξεις σου δίδε στον σοφό αφορμή διορθώσεώς του και βελτιώσεως και θα γίνει σοφότερος και συνετότερος)»[Παροιμ. 9,9].
Πρέπει τώρα να εξετάσουμε την αρχή του ευαγγελικού χωρίου. Αλλά ποια είναι η αρχή; «Τοῦ δὲ Ἰησοῦ γεννηθέντος ἐν Βηθλεὲμ τῆς Ἰουδαίας ἐν ἡμέραις Ἡρῴδου τοῦ βασιλέως, ἰδοὺ μάγοι ἀπὸ ἀνατολῶν παρεγένοντο εἰς Ἱεροσόλυμα (: Όταν λοιπόν ο Ιησούς γεννήθηκε στη Βηθλεέμ της Ιουδαίας τις ημέρες του βασιλιά Ηρώδη. Ιδού, σοφοί αστρονόμοι από τα μέρη της ανατολής ήλθαν στα Ιεροσόλυμα)»[Ματθ. 2,1]. Οι μάγοι ακολούθησαν το αστέρι που τους οδηγούσε. Οι Ιουδαίοι αντιθέτως δεν πίστεψαν ούτε στους προφήτες που τους δίδασκαν.
Αλλά γιατί μάς αναφέρει και τον χρόνο και τον τόπο με τις φράσεις «ἐν Βηθλεὲμ τῆς Ἰουδαίας» και «ἐν ἡμέραις Ἡρῴδου τοῦ βασιλέως»; Και γιατί προσθέτει και το αξίωμά του; Προσθέτει το αξίωμά του, επειδή υπήρχε κι άλλος Ηρώδης, εκείνος που αποκεφάλισε τον Ιωάννη[[Πρόκειται για τον Ηρώδη Αντύπα, υιό του βασιλιά Ηρώδη του Μεγάλου, ο οποίος, όντας ύπουλος και ακόλαστος, είχε αποκεφαλίσει τον Ιωάννη τον Βαπτιστή εξαιτίας της Ηρωδιάδας με την οποία παράνομα συζούσε και ο οποίος αργότερα ανέκρινε και τον Κύριό μας Ιησού Χριστό όταν του Τον έστειλε ο Πιλάτος]].Εκείνος όμως ήταν τετράρχης[[:κυβερνήτης του τέταρτου μέρους μιας ρωμαϊκής επαρχίας]], ενώ αυτός ήταν βασιλιάς.
Και μας αναφέρει τον τόπο και τον χρόνο, για να μας υπενθυμίσει παλαιές προφητείες. Από αυτές η μία είναι του προφήτη Μιχαία[[:τέλη 8ου έως περίπου μέσα 7ου αι. π. Χ.]], που είπε: «Καὶ σύ, Βηθλεέμ, οἶκος τοῦ Ἐφραθά, ὀλιγοστὸς εἶ τοῦ εἶναι ἐν χιλιάσιν Ἰούδα· ἐκ σοῦ μοι ἐξελεύσεται τοῦ εἶναι εἰς ἄρχοντα ἐν τῷ Ἰσραήλ, καὶ αἱ ἔξοδοι αὐτοῦ ἀπ᾿ ἀρχῆς ἐξ ἡμερῶν αἰῶνος. διὰ τοῦτο δώσει αὐτοὺς ἕως καιροῦ τικτούσης τέξεται, καὶ οἱ ἐπίλοιποι τῶν ἀδελφῶν αὐτῶν ἐπιστρέψουσιν ἐπὶ τοὺς υἱοὺς Ἰσραήλ. καὶ στήσεται καὶ ὄψεται καὶ ποιμανεῖ τὸ ποίμνιον αὐτοῦ ἐν ἰσχύϊ Κύριος, καὶ ἐν τῇ δόξῃ ὀνόματος Κυρίου Θεοῦ αὐτῶν ὑπάρξουσι, διότι νῦν μεγαλυνθήσονται ἕως ἄκρων τῆς γῆς(:Και Εσύ Βηθλεέμ, που αλλιώς ονομάζεσαι και οίκος Εφραθά, μικρή είσαι μεταξύ των πόλεων του Ιούδα. Δεν έχεις ούτε χιλίους κατοίκους. Αλλά από εσένα θα προέλθει προς δόξα δική μου ένας άντρας ο οποίος θα γίνει άρχοντας του ισραηλιτικού λαού. Η αρχή και η ενέργεια Αυτού ξεπερνά την αρχή των ημερών της δημιουργίας. Είναι ο Μεσσίας. Για σωφρονισμό τους για τις ημέρες εκείνες ο Κύριος θα παραδώσει τους Ισραηλίτες στους εχθρούς τους, μέχρις ορισμένου χρονικού διαστήματος. Θα πονέσουν, όπως η γυναίκα η οποία πρόκειται να γεννήσει και της οποίας σταματούν οι ωδίνες μετά την γέννηση. Τότε όσοι από τους Ισραηλίτες είχαν απομείνει στις χώρες της εξορίας τους θα επιστρέψουν προς τους αδελφούς τους Ισραηλίτες στη γη της Επαγγελίας. Τότε ο Κύριος όρθιος θα επιβλέπει με στοργή και θα ποιμαίνει με την δύναμή του τα πρόβατα της νέας αυτής ποίμνης, τους πιστούς· και οι πιστοί θα έχουν περιβληθεί την δόξα του ονόματος Κυρίου και Θεού, και θα είναι περιφανείς και ένδοξοι έως τα άκρα της οικουμένης)» [Μιχ. 5,1-3].
Η άλλη προφητεία είναι του πατριάρχου Ιακώβ[[2006-1859 π.Χ.]], που μας καθορίζει με ακρίβεια τον χρόνο και δίδει σπουδαίο χαρακτηριστικό του χρόνου της γεννήσεως του Χριστού. Λέγει: «Οὐκ ἐκλείψει ἄρχων ἐξ Ἰούδα καὶ ἡγούμενος ἐκ τῶν μηρῶν αὐτοῦ, ἕως ἐὰν ἔλθῃ τὰ ἀποκείμενα αὐτῷ, καὶ αὐτὸς προσδοκία ἐθνῶν(:Δεν θα λείψει άρχοντας από την φυλή Ιούδα και αρχηγός από τους απογόνους του, μέχρις ότου έλθει Εκείνος, στα χέρια του οποίου απόκεινται οι εξουσίες. Αυτός θα είναι η ελπίδα και η προσμονή των λαών, ο Μεσσίας)»[Γέν 49,10].
Και αξίζει να ερευνήσουμε και το εξής: Από τι το κατάλαβαν οι μάγοι και ποιος τους παρακίνησε; Διότι έχω την γνώμη ότι αυτό δεν είναι μόνον έργο του αστεριού, αλλά και του Θεού, ο οποίος κίνησε την ψυχή τους. Το ίδιο έκαμε και στον πέρση βασιλιά Κύρο, όταν τον προετοίμαζε να αφήσει ελεύθερους τους Ιουδαίους[[το έτος 559π.Χ.κατέλαβε τη Βαβυλώνα και επέτρεψε στους Ιουδαίους να επανέλθουν στην πατρίδα τους και να ανοικοδομήσουν τον ναό του Σολομώντα]]. Δεν ενήργησε όμως κατά τρόπο που να περιορίσει την ελεύθερη βούλησή τους. Και όταν κάλεσε τον Παύλο με φωνή από τον ουρανό, έδειξε και τη δική Του συγκατάβαση και την υπακοή του Παύλου[Πράξ. κεφ.9].
«Αλλά γιατί», θα μπορούσε να ρωτήσει κανείς, «δεν το αποκάλυψε σε όλους τους μάγους;»· διότι δεν επρόκειτο να πιστέψουν όλοι και διότι αυτοί ήσαν καταλληλότεροι από όλους. Για τούτο χάθηκαν χιλιάδες έθνη, αλλά μόνο στους Νινευίτες έστειλε ο Θεός προφήτη. Και οι σταυρωμένοι ληστές ήσαν δύο, αλλά σώθηκε ο ένας μόνο. Πρόσεξε όμως την αρετή των δύο αυτών μάγων, που φαίνεται όχι μόνο επειδή ήλθαν, αλλά και επειδή ομιλούν με κάθε ειλικρίνεια.
Για να μη νομιστεί ότι ψεύδονται, λέγουν ποιος τους οδήγησε και από πόσο μεγάλη απόσταση ήλθαν και, μόλις έφθασαν, έδειξαν την ειλικρίνειά τους. Ρωτούσαν: «Ποῦ ἐστιν ὁ τεχθεὶς βασιλεὺς τῶν Ἰουδαίων; εἴδομεν γὰρ αὐτοῦ τὸν ἀστέρα ἐν τῇ ἀνατολῇ καὶ ἤλθομεν προσκυνῆσαι αὐτῷ(:Πού είναι ο βασιλιάς των Ιουδαίων; Πού τώρα τελευταία γεννήθηκε; Διότι είδαμε το αστέρι Του να ανατέλλει και να δίνει έτσι την είδηση για τη γέννηση του νέου βασιλιά, και ήλθαμε να Τον προσκυνήσουμε)», λέγει ο ιερός Ευαγγελιστής. Και δεν φοβήθηκαν ούτε του λαού την οργή ούτε την δύναμη του βασιλιά. Νομίζω λοιπόν ότι και στην πατρίδα τους κήρυξαν τα ίδια στους συμπατριώτες τους. Διότι, αφού δεν παρέλειψαν να τα πουν εδώ, θα τα είπαν πολύ περισσότερο ελεύθερα στην πατρίδα τους, αφού μάλιστα πληροφορήθηκαν και για την επίσκεψη του αγγέλου στην Μαρία και για τις προφητείες.
«Ἀκούσας δὲ Ἡρῴδης ὁ βασιλεὺς ἐταράχθη καὶ πᾶσα Ἱεροσόλυμα μετ᾿ αὐτοῦ(: Όταν όμως ο βασιλιάς Ηρώδης άκουσε τα λόγια αυτά που του είπαν οι μάγοι, ταράχτηκε, επειδή φοβήθηκε μήπως ο νέος βασιλιάς γίνει αντίζηλός του)»[Ματθ.2,3]. Ο Ηρώδης ευλόγως ανησύχησε, επειδή ήταν βασιλιάς και φοβούνταν και για τον εαυτό του και για τους απογόνους του. Αλλά ο λαός των Ιεροσολύμων γιατί ανησύχησε; Αφού μάλιστα οι προφήτες ομιλούσαν προ πολλού γι’ Αυτόν ως σωτήρα και ευεργέτη και ελευθερωτή. Γιατί λοιπόν ανησύχησαν; Διότι είχαν την ίδια νοοτροπία, εξαιτίας της οποίας δεν λάτρευαν τον Θεό και παλαιότερα την ώρα που τους ευεργετούσε, αλλά ενώ τους είχε χαρίσει την ελευθερία τους, αυτοί νοσταλγούσαν τα κρέατα της Αιγύπτου.
Σε παρακαλώ να προσέξεις την ακρίβεια των προφητειών. Διότι και αυτό το είπε παλαιότερα ο προφήτης με τα εξής λόγια: «Ὅτι πᾶσαν στολὴν ἐπισυνηγμένην δόλῳ καὶ ἱμάτιον μετὰ καταλλαγῆς ἀποτίσουσι καὶ θελήσουσιν εἰ ἐγενήθησαν πυρίκαυστοι. ὅτι παιδίον ἐγενήθη ἡμῖν, υἱὸς καὶ ἐδόθη ἡμῖν, οὗ ἡ ἀρχὴ ἐγενήθη ἐπὶ τοῦ ὤμου αὐτοῦ, καὶ καλεῖται τὸ ὄνομα αὐτοῦ μεγάλης βουλῆς ἄγγελός, θαυμαστὸς σύμβουλος, Θεὸς ἰσχυρός, ἐξουσιαστής, ἄρχων εἰρήνης, πατὴρ τοῦ μέλλοντος αἰῶνος· ἐγὼ γὰρ ἄξω εἰρήνην ἐπὶ τοὺς ἄρχοντας, εἰρήνην καὶ ὑγίειαν αὐτῷ(:Διότι οι στολές και τα ιμάτια, τα οποία όσοι καταδυνάστευαν τον λαό μάζεψαν με δόλο και απάτη και καταπίεση, θα τα αποδώσουν πίσω και με το παραπάνω. Και οι λυτρωμένοι άνθρωποι θα θελήσουν όλα αυτά να παραδοθούν στη φωτιά. Αυτά λοιπόν θα πραγματοποιηθούν, διότι θα γεννηθεί για εμάς παιδί, θα δοθεί σε εμάς ο υιός αυτός, του οποίου η αρχή και εξουσία υπάρχει απ’ αρχής επάνω στους ώμους Του και θα καλείται το όνομα Αυτού αγγελιαφόρος της μεγάλης βουλής του Θεού, θαυμαστός σύμβουλος, Θεός ισχυρός, εξουσιαστής, αρχηγός της ειρήνης, πατήρ του μέλλοντος αιώνος. “Εγώ, λέγει ο Θεός, θα φέρω την ειρήνη στους άρχοντες, ειρήνη και υγεία θα χορηγήσω στο παιδί αυτό. Η βασιλική Του εξουσία θα έχει απεριόριστη έκταση, θα εκτείνεται σε όλη την οικούμενη. Και της ειρηνικής Του βασιλείας δεν θα υπάρχει τέλος. Αυτός θα ανορθώσει τον θρόνο και την ένδοξη βασιλεία του προφητάνακτος Δαβίδ, θα αναλάβει και θα φέρει εις πέρας το έργο αυτής της ανορθώσεως με δίκαιη κρίση από τώρα και στους αιώνες των αιώνων)»[Ησ. 9,5-7].
Επειδή όμως ταράχθηκαν οι Ιουδαίοι, δεν ζήτησαν να δουν αυτό που συνέβη, ούτε ακολούθησαν τους μάγους, ούτε ενδιαφέρον έδειξαν. Τόσο πολύ ήσαν στριφνοί και αδιάφοροι συγχρόνως. Κανονικά έπρεπε να αισθάνονται υπερήφανοι, διότι ο βασιλιάς γεννήθηκε στην πατρίδα τους και απέσπασε την προσοχή της Περσίας και επρόκειτο να έχουν τους πάντες υπό την εξουσία τους, αφού η κατάσταση βελτιώθηκε και άρχισαν ευθύς εξαρχής τόσο λαμπρά.
Αυτοί όμως παρ’ όλα αυτά δεν βελτιώθηκαν. Αν και είχαν απαλλαγεί προσφάτως από την αιχμαλωσία, και έπρεπε, και αν ακόμη δεν γνώριζαν τίποτε από τα μυστηριώδη και υψηλά, αλλά έκριναν με μόνη βάση τα παρόντα, έπρεπε να σκεφθούν ως εξής: «Αφού τόσο τρέμουν τον βασιλέα μας μόλις γεννήθηκε, θα τον φοβηθούν πολύ περισσότερο, όταν μεγαλώσει, και ότι θα υπακούσουν και ότι το βασίλειό μας θα γίνει λαμπρότερο από των βαρβάρων». Τίποτε όμως δεν τους έκανε να ανανήψουν. Τόση ήταν η νωθρότητα και τόσος συγχρόνως ο φθόνος τους. Για τούτο πρέπει να ξεριζώνουμε με σχολαστικότητα και τα δύο αυτά από την ψυχή μας και να είναι επιθετικότερος και από την φωτιά εκείνος που πρόκειται να αντιπαραταχθεί σε αυτά. Για τούτο είπε και ο Χριστός: «Πῦρ ἦλθον βαλεῖν ἐπὶ τὴν γῆν, καὶ τί θέλω εἰ ἤδη ἀνήφθη!(:Ο καιρός αυτός δεν είναι καιρός για ασύδοτη ζωή και για ύπνο, και για να περνούν οι δούλοι μου ξένοιαστα τις ημέρες τους. Ήλθα να βάλω φωτιά στη γη. Ήλθα δηλαδή να ανάψω την πυρκαγιά που μέσα στις καλοπροαίρετες καρδιές θα δημιουργήσει φλογερή αγάπη και ζήλο για τον Θεό· στους κακοπροαίρετους όμως και δύστροπους ανθρώπους θα διεγείρει φανατικό μίσος. Κι έτσι θα χωριστούν οι πιστοί από τους απίστους. Τη φωτιά του πνευματικού αυτού πολέμου ήλθα να ρίξω από τον ουρανό στη γη. Και τι άλλο περισσότερο θέλω, εάν τώρα άναψε κιόλας η φωτιά αυτή;)»[Λουκ.12,49]. Για τούτο και το Άγιο Πνεύμα παρουσιάζεται σαν φλόγα πυρός.
Εμείς όμως γίναμε πιο αναίσθητοι από την τέφρα και πιο νεκροί από τους νεκρούς. Και συμβαίνει τούτο, αν και βλέπουμε ότι ο Παύλος ανέβη επάνω από τον ουρανό και επάνω από τον ουρανό του ουρανού και ότι νίκησε τα πάντα με ορμή μεγαλύτερη από εκείνη από της φωτιάς και υψώθηκε επάνω από όλα, τα επάνω και τα κάτω, τα παρόντα και τα μέλλοντα, τα υπαρκτά και τα ανύπαρκτα. Αν ισχυριστείς ότι είναι ανώτερο από τις δυνάμεις σου αυτό το πρότυπο, ο ισχυρισμός σου αυτός οφείλεται οπωσδήποτε στη νωθρότητά σου-διότι τι είχε παραπάνω από εσένα ο Παύλος και ισχυρίζεσαι ότι σου είναι αδύνατον να μιμηθείς τον ζήλο του;
«Καὶ συναγαγὼν πάντας τοὺς ἀρχιερεῖς καὶ γραμματεῖς τοῦ λαοῦ ἐπυνθάνετο παρ᾿ αὐτῶν ποῦ ὁ Χριστὸς γεννᾶται. οἱ δὲ εἶπον αὐτῷ· ἐν Βηθλεὲμ τῆς Ἰουδαίας(:Τότε λοιπόν μάζεψε ο Ηρώδης όλους τους αρχιερείς και τους γραμματείς του λαού, που θεωρούνταν γνώστες και διδάσκαλοι του νόμου, και ζητούσε να μάθει από αυτούς σε ποιο μέρος σύμφωνα με τις προφητείες θα γεννιόταν ο Χριστός, ο Μεσσίας δηλαδή και βασιλιάς του Ισραήλ)»[Ματθ.2,4].
Είδες ότι όλα γίνονται για να ελεγχθούν οι Ιουδαίοι; Εφόσον δεν Τον έβλεπαν και δεν είχαν καταληφθεί από τον φθόνο, έδιναν στις προφητείες το αληθινό νόημά τους. Όταν όμως είδαν τη δόξα που ο Ιησούς αποκτούσε από τα θαύματα, κυριεύτηκαν από τον φθόνο και πρόδωσαν την αλήθεια. Η αλήθεια όμως με όλα αυτά εξυψωνόταν και σφυρηλατούνταν από τους εχθρούς της ισχυρότερη.
Πρόσεξε λοιπόν πώς συμβαίνουν και εδώ αξιοθαύμαστα και παράδοξα πράγματα. Με κοινή συνεργασία μαθαίνουν κάτι περισσότερο οι βάρβαροι και οι Ιουδαίοι και διαφωτίζουν ο ένας τον άλλον. Οι Ιουδαίοι άκουσαν από τους μάγους ότι ακόμη και ένα αστέρι Τον ανήγγειλε στη χώρα των Περσών. Οι μάγοι πάλι πληροφορούνταν από τους Ιουδαίους ότι γι’ Αυτόν που τους ανήγγειλε το αστέρι και οι προφήτες επίσης είχαν προ πολλών ετών ομιλήσει, εμπνεόμενοι από τον ουρανό. Και το θέμα της ερώτησής τους έγινε για τους μεν και τους δε, έκθεση διδασκαλίας με μεγαλύτερη σαφήνεια και ακρίβεια.
Και οι εχθροί της αλήθειας και χωρίς να θέλουν αναγκάζονται να διαβάσουν στους μάγους τις λέξεις που μαρτυρούν την αλήθεια και να ερμηνεύουν την προφητεία, έστω και όχι ολόκληρη. Ανέφεραν δηλαδή τη Βηθλεέμ και ότι από αυτήν θα προέλθει Αυτός που θα ποιμάνει τον Ισραήλ· κολακεύοντας όμως τον βασιλέα δεν πρόσθεσαν τη συνέχεια της ίδιας προφητείας αμέσως παρακάτω και αυτή ήταν: «Καὶ αἱ ἔξοδοι αὐτοῦ ἀπ᾿ ἀρχῆς ἐξ ἡμερῶν αἰῶνος(:Και η αρχή και η ενέργεια Αυτού ξεπερνά την αρχή των ημερών της δημιουργίας)» [Μιχ. 5,1].
«Και για ποιο λόγο», θα μπορούσε να αναρωτηθεί κάποιος, «αφού επρόκειτο να έλθει από εκεί, ζούσε στη Ναζαρέτ μετά τη γέννησή Του και συσκότιζε την προφητεία;». Ωστόσο και βέβαια δεν τη συσκότισε παρά την παρουσίασε ακόμη σαφέστερη. Διότι με το να γεννηθεί στη Βηθλεέμ, ενώ η μητέρα κατοικούσε μόνιμα στη Ναζαρέτ, δείχνει ότι το πράγμα σύμφωνα με κάποιο σχέδιο της Θείας Πρόνοιας. Για τούτο δεν έφυγε από εκεί ευθύς μόλις γεννήθηκε, αλλά συμπλήρωσε σαράντα ημέρες παρέχοντας τη δυνατότητα σε εκείνους, που θέλουν να λεπτολογούν, να υποβάλουν τα πάντα σε ακριβή έλεγχο.
Διότι ήταν πολλά εκείνα που παρακινούσαν στην έρευνα αυτή, εάν ήθελαν να προσέχουν. Όταν δηλαδή ήλθαν οι μάγοι, ξεσηκώθηκε ολόκληρη η πόλη και μαζί με την πόλη ο βασιλιάς, ο προφήτης Μιχαίας οδηγήθηκε στο μέσον για ακριβή έλεγχο[Ματθ.2,6: «Οἱ δὲ εἶπον αὐτῷ· ἐν Βηθλεὲμ τῆς Ἰουδαίας· οὕτω γὰρ γέγραπται διὰ τοῦ προφήτου· Καὶ σὺ Βηθλεέμ, γῆ Ἰούδα, οὐδαμῶς ἐλαχίστη εἶ ἐν τοῖς ἡγεμόσιν Ἰούδα· ἐκ σοῦ γὰρ ἐξελεύσεται ἡγούμενος, ὅστις ποιμανεῖ τὸν λαόν μου τὸν Ἰσραήλ(:Αυτοί τότε απάντησαν στον Ηρώδη: «Γεννιέται στη Βηθλεέμ της Ιουδαίας, διότι έτσι έχει γραφεί από τον Θεό μέσω του προφήτη Μιχαία: “Και εσύ Βηθλεέμ, που περιλαμβάνεσαι στη χώρα της φυλής του Ιούδα, αν και φαίνεσαι μικρό χωριό, δεν είσαι καθόλου ασήμαντη πόλη από τις πρωτεύουσες που ξεχωρίζουν στην περιοχή της φυλής του Ιούδα. Και δεν είσαι η πιο μικρή, διότι από εσένα θα βγει άρχοντας, ο οποίος θα ποιμάνει τον λαό μου τον Ισραήλ”)»], συγκροτήθηκε μέγιστο δικαστήριο, και άλλα πολλά έγιναν εκεί, τα οποία τα διηγείται ο Λουκάς όλα με ακρίβεια. Λόγου χάρη τα σχετικά με την προφήτιδα Άννα που ευχαριστούσε και δοξολογούσε τον Θεό όταν είδε τον νεογέννητο Ιησού κατά την υπαπαντή Του στο ναό, με τον γέροντα Συμεών που Τον υποδέχτηκε ως τον αναμενόμενο Μεσσία, τον ιερέα Ζαχαρία με την συγκλονιστική του προφητεία[Λουκ.1,67-79], τους αγγέλους που δοξολογούσαν στον ουρανό κατά τη Γέννησή Του, τους βοσκούς που έτρεξαν να προσκυνήσουν το Θείο Βρέφος.
Αυτά όλα ήταν ικανά για να δώσουν αφορμή σε αυτούς που προσέχουν και να βρουν το παιδί που γεννήθηκε. Διότι, αν γνώρισαν τον τόπο οι μάγοι που ήλθαν από την περσική γη, πολύ περισσότερο θα μπορούσαν να τα μάθουν αυτά όσοι μόνιμα κατοικούσαν εκεί. Φανέρωσε λοιπόν από την αρχή τον εαυτό Του με πολλά θαύματα. Επειδή όμως δεν θέλησαν να Τον δουν, κρύφτηκε για ένα ενδιάμεσο χρονικό διάστημα και φανερώθηκε πάλι από άλλη λαμπρότερη αρχή· διότι ούτε οι μάγοι τότε, ούτε το άστρο, αλλά το διεκήρυττε ο Πατέρας Του στα ρείθρα του Ιορδάνη. Κατέβηκε και το Πνεύμα που κατηύθυνε την φωνή αυτή στην κεφαλή του βαπτιζομένου. Και ο Ιωάννης στη συνέχεια με πλήρη παρρησία φώναξε σε όλη την Ιουδαία και γέμισε με τη διδασκαλία αυτήν κάθε κατοικούμενο και κάθε ακατοίκητο μέρος. Αλλά και η μαρτυρία για τα θαύματα, η γη, η θάλασσα, όλη η κτίση βροντοφώναξε γι’ Αυτόν. Κατά την εποχή της Γεννήσεως τόσα ακριβώς γεγονότα έλαβαν χώρα, όσα ήταν φυσικό να δείξουν αθόρυβα Αυτόν που είχε έλθει. Για να μην λέγουν οι Ιουδαίοι: «δεν γνωρίζουμε πότε γεννήθηκε, ούτε σε ποιο μέρος εξοικονομήθηκε όλη η επίσκεψη των μάγων» και τα υπόλοιπα που είπαμε. Ώστε καμία δικαιολογία δεν μπορούν να προβάλλουν, που δεν αναζήτησαν τον νεογέννητο Μεσσία τους.
Πρόσεξε τώρα την ακρίβεια της προφητείας. Δεν είπε δηλαδή ότι ο Μεσσίας θα κατοικεί στη Βηθλεέμ, αλλά μόνο ότι “θα προέλθει από τη Βηθλεέμ“. Ώστε και τούτο αποτελούσε προφητεία, ότι μόνο θα γεννηθεί εκεί. Μερικοί όμως από αυτούς υποστηρίζουν με αναισχυντία ότι αυτά ειπώθηκαν για τον Ζοροβάβελ [Βαβυλωνιακή λέξη που σημαίνει: “σπέρμα της Βαβέλ”. Ο Ζοροβάβελ ήταν άρχοντας της φυλής του Ιούδα, ο οποίος διετέλεσε αιχμάλωτος στη Βαβυλώνα. Ετέθη επικεφαλής 42.360 Ιουδαίων που επέστρεφαν στην πάτριο γη από της Βαβυλωνιακής εξορίας. Στην Ιερουσαλήμ επιμελήθηκε την ανοικοδόμηση του Ναού του Σολομώντα, που είχε καταστραφεί το 587π.Χ. από τον Ναβουχοδονόσορα. Ήταν μεγάλος εμψυχωτής του λαού, όπως δηλώνει ο διαγωνισμός πάλης με τους σωματοφύλακες του Δαρείου και η νίκη του ενάντια σε αυτούς. Μετά την κτίση του Ναού, που συμπληρώθηκε το 517 π.Χ., δεν γίνεται λόγος γι’ αυτόν]. Πώς όμως μπορούν να δικαιολογηθούν; Δεν μπορούν βέβαια, επειδή: «Καὶ αἱ ἔξοδοι αὐτοῦ ἀπ᾿ ἀρχῆς ἐξ ἡμερῶν αἰῶνος(:Και η αρχή και η ενέργεια Αυτού ξεπερνά την αρχή των ημερών της δημιουργίας)» [:Μιχ. 5,1] και πώς αυτό που ειπώθηκε στην αρχή θα εφαρμοστεί σε αυτόν; Διότι δεν γεννήθηκε βέβαια στην Ιουδαία, αλλά στη Βαβυλώνα. Για τον λόγο αυτό ονομάστηκε άλλωστε Ζοροβάβελ[:γέννημα-θρέμμα της Βαβυλώνας], επειδή εκεί τον συνέλαβε η μητέρα του. Όσοι γνωρίζουν τη γλώσσα των Σύρων[για τον λαό αυτόν χρησιμοποιείται σήμερα η λέξη «Ασσύριοι»], καταλαβαίνουν αυτό που λέμε.
Αλλά μαζί με αυτά που ειπώθηκαν και όλος ο χρόνος που επακολούθησε, αρκεί για να στηρίξει την μαρτυρία. Τι μας λέγει; «Καὶ σὺ Βηθλεέμ, γῆ Ἰούδα, οὐδαμῶς ἐλαχίστη εἶ ἐν τοῖς ἡγεμόσιν Ἰούδα(:Κι εσύ Βηθλεέμ, που περιλαμβάνεσαι στη χώρα της φυλής του Ιούδα, αν και φαίνεσαι μικρό χωριό, δεν είσαι καθόλου ασήμαντη πόλη από τις πρωτεύουσες που ξεχωρίζουν στην περιοχή της φυλής του Ιούδα)». Και προσθέτει και την αιτία της λαμπρότητάς της με τον λόγο ότι: «Ἐκ σοῦ γὰρ ἐξελεύσεται ἡγούμενος, ὅστις ποιμανεῖ τὸν λαόν μου τὸν Ἰσραήλ (:Και δεν είσαι η πιο μικρή, διότι από εσένα θα βγει άρχοντας, ο οποίος θα ποιμάνει τον λαό μου τον Ισραήλ)». Και κανείς άλλος δεν λάμπρυνε το μέρος εκείνο παρά Αυτός μόνο. Πραγματικά, έπειτα από την Γέννηση εκείνη έρχονται από τα πέρατα της οικουμένης για να δουν τη φάτνη και τη θέση της καλύβας, πράγμα που κατά έμπνευση του ουρανού προανήγγειλε ο προφήτης λέγοντας: «Οὐδαμῶς ἐλαχίστη εἶ ἐν τοῖς ἡγεμόσιν Ἰούδα»[:Μιχ. 5,2], δηλαδή ως προς τους φυλάρχους. Με αυτό που είπε συμπεριέλαβε και την Ιερουσαλήμ. Και πάλι όμως δεν πρόσεχαν, μολονότι η ωφέλεια μετέβαινε σε αυτούς.
Και για τον λόγο αυτόν οι προφήτες πουθενά στην αρχή δεν ομιλούν για το αξίωμά Του τόσο, όσο για την ευεργεσία που δέχονται από Αυτόν· διότι όταν γεννούσε η Παρθένος, ο προφήτης λέγει: «Καλέσεις τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἰησοῦν(:Θα γεννήσει υιό, και Εσύ (ο οποίος σύμφωνα με τον νόμο θεωρείσαι προστάτης και πατέρας του) θα το ονομάσεις Ιησού (δηλαδή Θεό-Σωτήρα)». Και προσθέτει: «Αὐτὸς γὰρ σώσει τὸν λαὸν αὐτοῦ ἀπὸ τῶν ἁμαρτιῶν αὐτῶν(:διότι Αυτός θα σώσει πράγματι τον λαό Του από τις αμαρτίες του)»[Ματθ.1,21]. Αλλά και οι μάγοι δεν έλεγαν «Πού είναι ο Υιός του Θεού;» αλλά «ποῦ ἐστιν ὁ τεχθεὶς βασιλεὺς τῶν Ἰουδαίων; (:Πού είναι ο νεογέννητος βασιλιάς των Ιουδαίων;)»[Ματθ.2,2]. Και εδώ πάλι δεν είπε ότι «Από εσένα θα προέλθει ο Υιός του Θεού» αλλά «ἡγούμενος, ὅστις ποιμανεῖ τὸν λαόν μου τὸν Ἰσραήλ»· διότι έπρεπε στο προοίμιο της ζωής Του να γίνεται μετριοπαθέστερος λόγος, για να μη σκανδαλίζονται και να γίνεται διδασκαλία για τη σωτηρία τους, για να προσελκύονται έτσι περισσότερο.
Οι μαρτυρίες λοιπόν που προσκομίζονται πρώτες και που παρουσιάστηκαν ευθύς κατά τον χρόνο της γεννήσεως, δεν λέγουν γι’ Αυτόν τίποτε μεγάλο ούτε υψηλό, όπως όσες ακολουθούν μετά την εμφάνιση των σημείων. Αυτές οι τελευταίες ομιλούν περί του αξιώματός Του μεγαλοφωνότερα. Όταν όμως έπειτα από πολλά θαύματα τα παιδιά έψαλλαν ύμνους σε Αυτόν, άκουσε τι λέγει ο προφήτης: «Ἐκ στόματος νηπίων καὶ θηλαζόντων κατηρτίσω αἶνον(:Από τα στόματα και αυτών ακόμη των νηπίων και θηλαζόντων παιδιών άκουσες και ακούς τέλειο ύμνο πίστεως και δοξολογίας προς Εσένα)» [Ψαλμ. 8,3]. Και αλλού: «Ὂψομαι τοὺς οὐρανούς, ἔργα τῶν δακτύλων σου, σελήνην καὶ ἀστέρας, ἃ σὺ ἐθεμελίωσας(:Θα ανυψώσω τα βλέμματά μου στους ουρανούς και θα βλέπω τα αναρίθμητα υπέροχα εκεί δημιουργήματά Σου, τα οποία χωρίς κόπο σαν με τα δάκτυλα απλώς των χεριών Σου έκανες, την σελήνη δηλαδή και τους αστέρες, τα οποία Εσύ στερέωσες στο απέραντο χάος του ουρανού)» [Ψαλμ. 8,4]. Αυτός δηλαδή ο Ψαλμός Τον παρουσιάζει ξεκάθαρα ως δημιουργό του παντός.
Αλλά και η μαρτυρία που προέκυψε μετά την Ανάληψη Τον ανακηρύττει ομότιμο προς τον Πατέρα: «Εἶπεν ὁ Κύριος τῷ Κυρίῳ μου(:Είπε ο Κύριος και Θεός μου προς τον Κύριο και Θεό μου, προς τον Μεσσία)», λέγει, «κάθου ἐκ δεξιῶν μου(:Κάθισε στα δεξιά του θρόνου μου)» [Ψαλμ. 109,1]. Και ο Ησαΐας λέγει: «Καὶ ἔσται ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ ἡ ῥίζα τοῦ Ἰεσσαὶ καὶ ὁ ἀνιστάμενος ἄρχειν ἐθνῶν, ἐπ᾿ αὐτῷ ἔθνη ἐλπιοῦσι, καὶ ἔσται ἡ ἀνάπαυσις αὐτοῦ τιμή(:Κατά την ημέρα εκείνη ο ευλογημένος αυτός απόγονος του Ιεσσαί, ο Μεσσίας, θα εμφανιστεί ως άρχοντας των εθνών, θα είναι μέγας κατά την αρετή και την δύναμη, ώστε τα έθνη θα στηρίξουν σε Αυτόν τις ελπίδες τους. Ο θρόνος Του και η διαμονή Του θα είναι ένδοξη και τιμημένη)»[Ησ. 11,10]. Πώς όμως λέγει ότι «η Βηθλεέμ δεν είναι ελαχίστη ως προς τους ηγεμόνες του Ισραήλ»; Διότι όχι μόνο στην Παλαιστίνη αλλά και στον κόσμο ολόκληρο έγινε η κώμη αυτή περίβλεπτη. Αλλά τότε ο λόγος αφορούσε τους Ιουδαίους, για τούτο και πρόσθεσε: «Ποιμανεῖ τὸν λαόν μου τὸν Ἰσραήλ(:Θα ποιμάνει τον λαό μου τον Ισραήλ)». Μολονότι έγινε ποιμένας ολόκληρης της οικουμένης. Αλλά, όπως είπα, δεν ήθελε τότε να σκανδαλίσει αποκαλύπτοντας τον λόγο που αφορούσε τα έθνη.
«Καλά, και πώς τον ποίμανε», θα μπορούσε να αναρωτηθεί κάποιος, «τον Ιουδαϊκό λαό;». Βεβαίως έγινε τούτο·διότι λέγοντας εδώ «Ισραήλ» υπονοεί όσους από τους Ιουδαίους πίστεψαν σε Αυτόν. Τούτο ακριβώς εξηγώντας ο Παύλος έλεγε: «Οὐχ οἷον δὲ ὅτι ἐκπέπτωκεν ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ. οὐ γὰρ πάντες οἱ ἐξ Ἰσραήλ, οὗτοι Ἰσραήλ(:Το γεγονός όμως ότι εξέπεσαν αυτοί από τις ευλογίες, δεν σημαίνει ότι έχει ξεπέσει και διαψευστεί από τα πράγματα ο λόγος του Θεού, διότι αληθινοί Ισραηλίτες δεν είναι όλοι όσοι κατάγονται σαρκικά από τον Ισραήλ)»[Ρωμ. 9,6]. Αν δεν τους ποίμανε όλους, η αιτία και η κατηγορία είναι δική τους. Δεν είχαν δηλαδή ακούσει τίποτε περί δικαστηρίων ούτε περί ευθυνών, άκουσαν μόνο για ένα ήμερο και πράο ποιμένα και ενώ έπρεπε να προσκυνήσουν μαζί με τους μάγους και να δοξάσουν τον Θεό, αφού έφθασε μία τέτοια στιγμή που να αφεθούν τα αμαρτήματά τους, αυτοί κάνουν το αντίθετο: ταράσσονται, προκαλούν ανησυχία, πλέκουν άπειρες σκευωρίες.
«Τότε Ἡρῴδης λάθρα καλέσας τοὺς μάγους ἠκρίβωσε παρ᾿ αὐτῶν τὸν χρόνον τοῦ φαινομένου ἀστέρος(:Τότε ο Ηρώδης κάλεσε κρυφά τους μάγους και πληροφορήθηκε ακριβώς από αυτούς τον χρόνο, κατά τον οποίο είχε φανεί ο αστέρας)»[Ματθ.2,7]. Απέβλεπε στον φόνο του νεογέννητου, πράγμα που μαρτυρούσε εσχάτη ανοησία και όχι μόνο παραφροσύνη· διότι όσα είχαν λεχθεί και συμβεί ήταν αρκετά να τον απομακρύνουν από όλη αυτήν την προσπάθεια. Αφού μάλιστα τα συμβάντα ήσαν υπερανθρώπινα, το να καλέσει δηλαδή το άστρο από τον ουρανό τους μάγους και να επιχειρήσουν τόσο μακρινό ταξίδι άνδρες βάρβαροι, για να προσκυνήσουν Εκείνον που κείτονταν στα σπάργανα και τη φάτνη, και το να προαναγγείλουν όλα αυτά οι προφήτες με θείο ορισμό, και όλα τα άλλα ήταν ανώτερα από την δύναμη του ανθρώπου. Αλλά όμως κανένα από αυτά δεν τον συγκράτησε. Τέτοια είναι η πονηρία. Πέφτει στις παγίδες που στήνει και πάντοτε επιχειρεί έργα ακατόρθωτα.
Πρόσεξε τώρα την ανοησία. Εάν πίστευε στην προφητεία και την θεωρούσε αμετακίνητη, θα ήταν ολοφάνερο ότι επιχειρούσε αδύνατα πράγματα. Αν πάλι δεν πίστευε και δεν περίμενε ότι θα πραγματοποιηθούν τα λεγόμενα, δεν έπρεπε να τρέμει και να φοβάται, ούτε να επιδίδεται σε επιβουλές. Ώστε είτε έτσι, είτε αλλιώς, ο δόλος ήταν περιττός. Και τούτο όμως είναι απόδειξη εσχάτης ανοησίας, η ιδέα ότι οι μάγοι θα προτιμούσαν αυτά από το νεογέννητο, χάριν του οποίου ανέλαβαν τόσο μεγάλο ταξίδι· διότι αν φλέγονταν τόσο από τον πόθο προτού το δουν, αφού το είδαν και βεβαιώθηκαν από την προφητεία, πώς ήλπιζε ότι θα τους πείσει να προδώσουν σε αυτόν το παιδί;
Μολονότι όμως τόσο πολλά τον απέτρεπαν, εκείνος συνέχιζε: «Τότε Ἡρῴδης λάθρα καλέσας τοὺς μάγους ἠκρίβωσε παρ᾿ αὐτῶν τὸν χρόνον τοῦ φαινομένου ἀστέρος(:Τότε ο Ηρώδης κάλεσε κρυφά τους μάγους και πληροφορήθηκε ακριβώς από αυτούς τον χρόνο, κατά τον οποίο είχε φανεί ο αστέρας)»[Ματθ.2,7]. Νόμιζε ότι οι Ιουδαίοι προστάτευαν το παιδί, δεν ήλπισε ότι θα έφθαναν σε τέτοιο σημείο μανίας, ώστε να θέλουν να παραδώσουν στους εχθρούς του τον προστάτη και σωτήρα τους, που ήλθε για την ελευθερία του έθνους τους. Για τούτο και καλεί τους μάγους κρυφά και ζητεί τον χρόνο όχι του παιδιού, αλλά του άστρου, προσέχοντας ιδιαιτέρως το θήραμα· διότι μου φαίνεται ότι το άστρο φάνηκε προ πολλού χρόνου. Ο Χριστός έπρεπε να δεχθεί την προσκύνηση μέσα στα σπάργανα ακόμα, για να φανεί το αξιοθαύμαστο και παράδοξο γεγονός. Επειδή λοιπόν επρόκειτο να τους χρειαστεί πολύς χρόνος για το ταξίδι τους, για να φθάσουν οι μάγοι εγκαίρως στο νεογέννητο, για αυτόν τον λόγο το άστρο παρουσιάζεται προ πολλού χρόνου· διότι αν παρουσιάστηκε στην ανατολή σε αυτούς, τη στιγμή που γεννιόταν στην Παλαιστίνη, από τον πολύ χρόνο που θα τους χρειαζόταν για την οδοιπορία τους, όταν έφθαναν δεν θα Τον έβλεπαν στα σπάργανα.
Και εάν φονεύει από διετή παιδιά και πιο κάτω, ας μην απορήσουμε. Ο θυμός αφενός και ο φόβος αφετέρου πρόσθεσαν περισσότερο χρόνο χάριν περισσότερης ασφάλειας, ώστε να μη διαφύγει κανείς. Αφού τους κάλεσε λοιπόν, τους λέγει: «Πορευθέντες ἀκριβῶς ἐξετάσατε περὶ τοῦ παιδίου, ἐπὰν δὲ εὕρητε, ἀπαγγείλατέ μοι, ὅπως κἀγὼ ἐλθὼν προσκυνήσω αὐτῷ(:Πηγαίνετε εκεί και εξετάστε με κάθε ακρίβεια όλα τα σχετικά με το παιδί· και όταν θα το βρείτε, πληροφορήστε με, για να έλθω στη Βηθλεέμ να το προσκυνήσω και εγώ)»[Ματθ.2,8].
Βλέπεις την ανοησία; Αν τα λέγεις αυτά με ειλικρίνεια, γιατί ρωτάς κρυφά; Αν όμως σχεδιάζεις επιβουλή, πώς δεν αντιλήφθηκες ότι θα κατανοήσουν οι μάγοι τον δόλο από την μυστικότητα της ερωτήσεως; Το είπα όμως: ψυχή που καταλήφθηκε από την πονηρία, γίνεται το πλέον ανόητο πράγμα.
Και δεν τους είπε: «πηγαίνετε να μάθετε για τον βασιλέα», αλλά «για το παιδί». Δεν είχε την δύναμη, ούτε το είδος της εξουσίας Του να κατονομάσει. Τίποτε όμως από αυτά δεν αντιλήφθηκαν οι μάγοι λόγω της πολλής ευλάβειάς τους. Δεν σκέφτηκαν ότι θα έφτανε εκείνος σε τέτοιο σημείο κακίας και ότι θα έκανε τέτοιο αξιοθαύμαστο σχέδιο επιβουλής. Φεύγουν λοιπόν χωρίς καμία υποψία, αλλά από τον εαυτό τους έκριναν και την συμπεριφορά των άλλων. «Καὶ ἰδοὺ ὁ ἀστὴρ ὃν εἶδον ἐν τῇ ἀνατολῇ προῆγεν αὐτούς, ἕως ἐλθὼν ἔστη ἐπάνω οὗ ἦν τὸ παιδίον(:Και ιδού το λαμπρό αστέρι, που είχαν δει στην Ανατολή, προπορευόταν και τους οδηγούσε, έως ότου ήλθε και στάθηκε επάνω από τον τόπο όπου βρισκόταν το παιδί)»· διότι είχε κρυφτεί για τούτον ακριβώς τον λόγο: να χάσουν τον οδηγό, και να βρεθούν στην ανάγκη να ρωτήσουν τους Ιουδαίους και να γίνει το πράγμα πασίδηλο. Όταν λοιπόν ρώτησαν και είχαν ως πληροφοριοδότες τους εχθρούς του, φαίνεται πάλι σε αυτούς. Και πρόσεξε την άριστη ακολουθία των γεγονότων. Εξαιτίας του άστρου τούς δέχεται ο λαός των Ιουδαίων και ο βασιλιάς που προσκομίζουν τη μαρτυρία του προφήτη που ομιλεί για το φαινόμενο. Και έπειτα από τον προφήτη τούς παραλαμβάνει πάλι ο άγγελος και τους τα εξηγεί όλα. Και με την οδηγία του άστρου βαδίζουν τότε από τα Ιεροσόλυμα στη Βηθλεέμ. Το άστρο τούς συνόδευε και από εκεί. Για να μάθεις και από αυτό, ότι δεν ήταν ένα από τα πολλά άστρα, επειδή ούτε ένα άστρο δεν έχει αυτή τη φύση. Και δεν προχωρούσε απλώς, αλλά τους έσυρε από το χέρι και τους καθοδηγούσε ημέρα μεσημέρι.
«Και τι χρειαζόταν το άστρο τούτο», θα μπορούσε να ρωτήσει κάποιος, «αφού είχε γίνει γνωστό το μέρος;». Για να γίνει ορατό και το παιδί· διότι δεν υπήρχε κανένα σημείο που να το δείχνει. Ούτε το σπίτι ήταν μεγαλοπρεπές, ούτε η μητέρα γνωστή και επίσημη. Χρειαζόταν λοιπόν το άστρο που θα τους σταματούσε στον ορισμένο τόπο. Για τούτο και εμφανίζεται σε αυτούς, όταν εξήλθαν από τα Ιεροσόλυμα και δεν σταμάτησε προηγουμένως, ώσπου έφθασαν στη φάτνη. Το θαύμα συνδυαζόταν με θαύμα, διότι και τα δύο ήσαν παράδοξα: και οι μάγοι που προσκυνούν και το άστρο που οδηγούσε· αλλά και ικανά ήσαν να αποσπάσουν την προσοχή ανθρώπων από λίθο·διότι αν οι μάγοι έλεγαν ότι άκουσαν από τους προφήτες να τα λέγουν αυτά ή ότι οι άγγελοι είχαν σε αυτούς ομιλήσει ιδιαιτέρως, θα μπορούσαν να μη γίνουν πιστευτοί. Τώρα όμως, που φαινόταν το άστρο στον ουρανό, αποστομώνονταν και οι πλέον αναίσχυντοι. Και έπειτα όταν έφθασε επάνω από το παιδί, το άστρο σταμάτησε πάλι. Και τούτο υπερέβαλε τη δύναμη του άστρου, τώρα να κρύπτεται, έπειτα να φαίνεται και μετά την εμφάνιση να σταματά.
Από αυτά και εκείνοι λάμβαναν ενίσχυση στην πίστη τους. Και για τούτο και χάρηκαν· επειδή βρήκαν ό,τι ζητούσαν, επειδή έγιναν αγγελιοφόροι της αληθείας, επειδή δεν έκαναν άδικα τόσο δρόμο. Τόσο μέγας ήταν ο πόθος τους για τον Χριστό. «Ἓως ἐλθὼν ἔστη ἐπάνω οὗ ἦν τὸ παιδίον(:Το αστέρι προπορευόταν και τους οδηγούσε, έως ότου ήλθε και στάθηκε επάνω από τον τόπο όπου βρισκόταν το παιδί)».Και έδειχνε έτσι ότι το παιδί ήταν θείο. Και αφού στάθηκε, ωθεί σε προσκύνηση όχι απλώς βαρβάρους αλλά τους πλέον σοφούς μεταξύ αυτών. Βλέπεις ότι ευλόγως εμφανίστηκε το άστρο; Ακόμη και μετά την προφητεία και έπειτα από την εξήγηση των αρχιερέων και γραμματέων, πρόσεχαν σε αυτό.
Ας ντρέπεται ο Μαρκίων[:Ο Μαρκίων ήταν αιρεσιάρχης του 2ου αι., που συγκρότησε διαρχικό θεολογικό σύστημα. Δέχεται μόνο το ευαγγέλιο του Λουκά, ως μαθητή του Παύλου. Οργάνωσε δική του εκκλησία. Ο Χριστός κατ’ αυτόν εμφανίστηκε ως ενήλικας αιφνιδίως, η δε σταύρωσή του ήταν φαινομενική. Καταπολεμήθηκε από διαπρεπείς θεολόγους, όπως ο Ιουστίνος, ο Ειρηναίος, ο Τερτυλλιανός κ.α],ας εντρέπεται ο Παύλος από τα Σαμόσατα[:Ο Παύλος ο Σαμοσατεύς ήταν αιρετικός του 3ου αι., και είχε χρηματίσει επίσκοπος Αντιοχείας (260-268). Ήταν υλόφρονας, αγέρωχος, επιδεικτικός. Αρνιόταν το δόγμα της Αγίας Τριάδος και το της ενανθρωπίσεως, μη παραδεχόμενος τις αιώνιες υποστάσεις του Υιού και του Αγίου Πνεύματος. Διέφυγε κατά την πρώτη εναντίον του γενομένη το 264 μ.Χ. Σύνοδο επισκόπων του πατριαρχικού θρόνου Αντιοχείας, αλλά απογυμνώθηκε από τα επιχειρήματά του κατά την δεύτερη και ευρύτερη σύνοδο του 268μ.Χ. από τον πρεσβύτερο Μαλχίωνα],που δεν θέλησαν να δουν ό,τι είδαν οι μάγοι, οι πρόδρομοι της Εκκλησίας. Δεν ντρέπομαι να τους αποκαλώ έτσι. Ας ντρέπεται ο Μαρκίων βλέποντας τον Θεό ενσαρκωμένο να δέχεται προσκύνηση. Ας ντρέπεται ο Παύλος από τα Σαμόσατα, βλέποντας να προσκυνείται όχι ως απλός άνθρωπος. Ότι είναι ένσαρκος το φανερώνουν τα σπάργανα και η φάτνη. Ότι Τον προσκυνούν όχι ως απλό άνθρωπο το φανερώνουν με την προσφορά τόσων δώρων σε εντελώς άωρη ηλικία, τα οποία φυσικό ήταν να προσφέρουν σε Θεό. Ας ντρέπονται μαζί τους και οι Ιουδαίοι, που τους βλέπουν να καταφθάνουν, αν και βάρβαροι και μάγοι, και δεν θέλουν εντούτοις ούτε έπειτα από αυτούς να έλθουν. Τα όσα γίνονταν τότε ήσαν προτύπωση των μελλοντικών, και γινόταν φανερό αμέσως από τα προοίμια ότι τα έθνη θα έφθαναν τον Ιουδαϊκό λαό.
«Αλλά γιατί», θα μπορούσε να αναρωτηθεί κάποιος, «δεν το είπε από την αρχή, αλλά αργότερα; Γιατί δεν έλεγε εξαρχής στους μαθητές Του να πάνε και να διδάξουν τη σωτηριώδη αλήθεια σε όλα τα έθνη[Ματθ. 28,19], αλλά το είπε ύστερα από αυτά;». Διότι όπως είπα, ό,τι συμβαίνει ήταν για να γίνει προτύπωση, ένα είδος προαναγγελίας. Το λογικό θα ήταν να προσέλθουν πρώτοι οι Ιουδαίοι. Επειδή όμως με τη θέλησή τους περιφρόνησαν την προς αυτούς ευεργεσία, τα πράγματα έγιναν αντιστρόφως. Διαφορετικά ούτε εδώ δεν έπρεπε να έλθουν οι μάγοι προ των Ιουδαίων, ούτε να προλάβουν εκείνοι που ήλθαν από τόση απόσταση αυτούς που έμεναν στην ίδια πόλη. Ούτε αυτοί που δεν είχαν ακούσει τίποτε δεν έπρεπε να προφθάσουν αυτούς που είχαν μεγαλώσει μέσα σε τόσο πολλές προφητείες.
Επειδή έδειξαν υπερβολική άγνοια για τα δικά τους προνόμια, προλαμβάνουν οι οδοιπόροι της Περσικής, τους κατοίκους των Ιεροσολύμων, πράγμα που λέγει και ο Παύλος: «Ὑμῖν ἦν ἀναγκαῖον πρῶτον λαληθῆναι τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ· ἐπειδὴ δὲ ἀπωθεῖσθε αὐτὸν καὶ οὐκ ἀξίους κρίνετε ἑαυτοὺς τῆς αἰωνίου ζωῆς, ἰδοὺ στρεφόμεθα εἰς τὰ ἔθνη(:Σε σας ήταν ανάγκη να κηρυχθεί πρώτα ο λόγος του Θεού. Αλλά επειδή τον αποκρούετε και δεν κρίνετε τους εαυτούς σας άξιους της αιώνιας ζωής, ιδού στρεφόμαστε προς τους εθνικούς)»[Πρ. 13,46]. Και αν ακόμη δεν πείθονταν πριν από τούτο, έπρεπε να τρέξουν όταν τουλάχιστον το άκουσαν από τους μάγους. Δεν θέλησαν. Και για τούτο, ενώ εκείνοι κοιμόντουσαν, προσέρχονται αυτοί.
Ας ακολουθήσουμε λοιπόν και εμείς τους βαρβάρους μάγους και ας απαλλαγούμε από τη βάρβαρη συνήθεια και ας βαδίσουμε μακρινή απόσταση, για να δούμε τον Χριστό, διότι και εκείνοι, αν δεν ταξίδευαν μακριά από τη γη τους, δεν θα Τον έβλεπαν. Ας αφήσουμε τα γήινα πράγματα· διότι οι μάγοι όσο βρίσκονταν στην Περσία, αντίκρισαν τον Ήλιο της Δικαιοσύνης. Ή μάλλον ούτε το άστρο θα έβλεπαν, αν δεν αναχωρούσαν πρόθυμα από αυτήν.
Ας σηκωθούμε λοιπόν και εμείς. Και αν ταράσσονται όλοι, εμείς ας τρέξουμε προς το σπίτι του Θείου Βρέφους. Και αν μας εμποδίζουν στον δρόμο μας αυτό είτε βασιλείς, είτε πλήθη, είτε τύραννοι, ας μην αφήσουμε τον πόθο μας να σβήσει. Έτσι θα αποκρούσουμε τα δεινά που μας απειλούν· διότι και αυτοί, αν δεν έβλεπαν το παιδί, δεν θα ξέφευγαν τον κίνδυνο εκ μέρους του βασιλέως. Πριν δουν το παιδί προμηνύονταν από παντού φόβοι και κίνδυνοι και ταραχές. Μετά την προσκύνηση η γαλήνη και η ασφάλεια. Όχι πλέον άστρο αλλά τους αναλαμβάνει ο άγγελος, αφού έγιναν έπειτα από την προσκύνηση ιερείς· αφού άλλωστε προσφέρουν και δώρα.
Άφησε λοιπόν και εσύ τον ιουδαϊκό λαό, την πόλη που ταράσσεται, τον αιμοδιψή τύραννο, την πλάνη του βίου και σπεύσε στη Βηθλεέμ, όπου είναι ο οίκος του άρτου του πνευματικού. Ας είσαι βοσκός και έλθεις εδώ, θα δεις το παιδί στο κατάλυμα. Αν είσαι βασιλέας και δεν έλθεις, σε τίποτε δε θα σε ωφελεί η πορφύρα. Αν είσαι μάγος, κανένα εμπόδιο από την ιδιότητά σου, φθάνεις να έλθεις για ν’ αποδώσεις τιμή και προσκύνηση και όχι να καταπατήσεις τον Υιό του Θεού. Αν προσέλθεις με τρόμο και χαρά – διότι είναι δυνατόν να συνδυασθούν αυτά τα δύο. Πρόσεξε μόνο μην ομοιάσεις με τον Ηρώδη και πεις «για να έλθω και εγώ να Τον προσκυνήσω,» και όταν έλθεις θελήσεις να Τον φονεύσεις· διότι με αυτόν ομοιάζουν όσοι μετέχουν ανάξια στα μυστήρια: «Ὣστε ὃς ἂν ἐσθίῃ τὸν ἄρτον τοῦτον ἢ πίνῃ τὸ ποτήριον τοῦ Κυρίου ἀναξίως, ἔνοχος ἔσται τοῦ σώματος καὶ αἵματος τοῦ Κυρίου(:Ώστε όποιος τρώγει τον άρτο αυτόν και πίνει το ποτήριο του Κυρίου ανάξια, θα είναι ένοχος και υπόδικος για βαριά ασέβεια και ύβρη εναντίον του σώματος και του αίματος του Κυρίου)», μας λέγει ο Παύλος[:Α΄ Κορ. 11,27]· διότι έχουν μέσα τους τον τύραννο που βασανίζεται από την βασιλεία του Θεού και είναι πιο παράνομος από εκείνον τον Ηρώδη, τον τύραννο Μαμωνά. Αυτός επιθυμεί να επικρατήσει και στέλνει τους δικούς του, για να προσκυνήσουν κατά τύπους, που φονεύουν όμως κατά την προσκύνηση.
Ας φοβηθούμε λοιπόν μήπως λαμβάνουμε κάποτε την μορφή ικετών ως προσκυνητών, δείξουμε όμως στην πράξη συμπεριφορά αντίθετη. Ας πετάξουμε τα πάντα από τα χέρια μας, όταν πρόκειται να προσκυνήσουμε. Αν έχουμε χρυσό, ας τον προσφέρουμε σε αυτόν και ας μην τον κρύψουμε στη γη. Αν οι βάρβαροι τότε εκείνοι τον προσέφεραν τιμητικώς, ποιος είσαι που δεν δίνεις σε αυτόν που έχει ανάγκη; Εάν εκείνοι έκαναν τόσο δρόμο, για να δουν Αυτόν που γεννήθηκε, τι θα απολογηθείς εσύ, που μήτε ένα στενορύμι δεν πέρασες, για να επισκεφθείς έναν άρρωστο και φυλακισμένο; Μολονότι όταν υποφέρουν και είναι φυλακισμένοι, ελεούμε και τους εχθρούς. Εσύ όμως δεν ελεείς ούτε τον ευεργέτη και Κύριό σου. Και εκείνοι προσέφεραν χρυσό, ενώ εσύ με δυσκολία δίνεις λίγο ψωμί. Εκείνοι είδαν το άστρο και χάρηκαν. Εσύ όμως μολονότι βλέπεις τον ίδιο τον Χριστό να είναι ξένος και γυμνός, δεν σκύβεις επάνω Του. Ποιος από σας, που δεχθήκατε άπειρες ευεργεσίες, επιχείρησε χάριν του Χριστού τόσο μεγάλο ταξίδι, όσο εκείνοι οι βάρβαροι ή μάλλον εκείνοι οι φιλοσοφότεροι από τους φιλοσόφους;
Και γιατί λέγω τόσο δρόμο; Πολλές γυναίκες τόσο πολύ μάς κάνουν τις αδύνατες, ώστε μήτε ένα δρομάκι δεν περνούν από το ένα στο άλλο, για να δουν τον Ιησού επάνω στην πνευματική φάτνη, αν δεν εξασφαλίσουν υποζύγιο. Άλλοι πάλι που δύνανται να βαδίσουν, είτε θέτουν στην πρώτη μοίρα το πλήθος των βιοτικών φροντίδων, είτε προτιμούν τα θέατρα από το να έλθουν εδώ. Και οι μεν βάρβαροι προτού να δουν διήνυσαν τόσο δρόμο προς χάριν Του. Εσύ όμως και αφού Τον είδες, δεν ζηλεύεις εκείνους αλλά Τον αφήνεις μόλις Τον είδες και τρέχεις για να παρακολουθήσεις τις παραστάσεις των θεατρίνων – έρχομαι πάλι σε αυτά που έλεγα και προηγουμένως. Και αφήνεις τον Χριστό, ενώ Τον βλέπεις επάνω στη φάτνη, για να δεις γυναίκες επάνω στη σκηνή. Για πόσες τιμωρίες δεν είναι άξια όλα αυτά;
«Καὶ ἐλθόντες εἰς τὴν οἰκίαν εἶδον τὸ παιδίον μετὰ Μαρίας τῆς μητρὸς αὐτοῦ, καὶ πεσόντες προσεκύνησαν αὐτῷ, καὶ ἀνοίξαντες τοὺς θησαυροὺς αὐτῶν προσήνεγκαν αὐτῷ δῶρα, χρυσὸν καὶ λίβανον καὶ σμύρναν(:Κι όταν ήλθαν στο σπίτι, είδαν το παιδί με τη μητέρα Του Μαρία, και αφού έπεσαν στη γη, Το προσκύνησαν και ανοίγοντας τα θησαυροφυλάκιά τους Του πρόσφεραν δώρα: χρυσάφι και, απ’ τα πολύτιμα αρώματα της Αραβίας, λιβάνι και σμύρνα)»[Ματθ.2,11].
Πώς λοιπόν διηγείται ο Λουκάς ότι το Θείο Βρέφος ήταν ανακείμενο στη φάτνη; Μόλις γέννησε, το τοποθέτησε αμέσως εκεί. Δεν ήταν δυνατόν να βρουν σπίτι, επειδή είχαν μαζευτεί πολλοί εξαιτίας της απογραφής. Αυτό υπογραμμίζει και ο Λουκάς όταν λέει ότι «καὶ ἔτεκε τὸν υἱὸν αὐτῆς τὸν πρωτότοκον, καὶ ἐσπαργάνωσεν αὐτὸν καὶ ἀνέκλινεν αὐτὸν ἐν τῇ φάτνῃ, διότι οὐκ ἦν αὐτοῖς τόπος ἐν τῷ καταλύματι(:και γέννησε τον πρώτο και μονογενή υιό της, και τον περιτύλιξε με σπάργανα και τον έβαλε μέσα στη φάτνη, διότι δεν υπήρχε γι’ αυτούς τόπος στο πανδοχείο που στάθμευσαν για να περάσουν τη νύχτα, λόγω της συρροής πολλών ξένων που ήλθαν να απογραφούν)»[Λουκάς 2,7]. Έπειτα Τον σήκωσε και Τον κράτησε στα γόνατά της. Η άφιξη στη Βηθλεέμ σήμαινε και το τέλος της εγκυμοσύνης. Αντιλαμβανόμαστε κατά αυτόν τον τρόπο τη θεία οικονομία στο σύνολό της˙ τι έγινε δηλαδή και ότι δεν έγινε απλώς και τυχαίως, αλλά εκπληρώνονταν όλα σύμφωνα με το σχέδιο του Θεού και με ακολουθία προφητειών.
Τι ήταν όμως εκείνο, το οποίο τους έκανε να προσκυνήσουν; Ούτε η Παρθένος ήταν από ανώτερη τάξη, ούτε ο οίκος της περιφανής, ούτε κάτι άλλο από όσα έβλεπαν ήταν ικανό να προκαλέσει την έκπληξη και να προσελκύσει. Και αυτοί όχι μόνο προσκυνούν, αλλά και όταν άνοιξαν τα θησαυροφυλάκιά τους, προσφέρουν δώρα όχι όπως κάνουμε σε άνθρωπο, αλλά όπως σε Θεό. Σύμβολό Του το λιβάνι και η σμύρνα. Τι ήταν λοιπόν αυτό το οποίο τους έπεισε να ξεκινήσουν από την πατρίδα τους και να κάνουν τόσο δρόμο; Ήταν το άστρο και ο φωτισμός το οποίο έστειλε ο Θεός στο πνεύμα τους και τους οδήγησε όλο και περισσότερο στην τελειότερη γνώση. Εάν δεν ήταν αυτό, δεν θα έδειχναν βέβαια τόσο σεβασμό και τιμή σε πράγματα τα οποία φαίνονταν ασήμαντα. Γι’ αυτό κανένα από τα αισθητά δεν ήταν μεγάλο εκεί˙ η φάτνη, η καλύβα, η φτωχή μητέρα. Έτσι βλέπουμε καθαρά την αντίδραση των μάγων και αντιλαμβανόμαστε ότι δεν Τον πλησίαζαν ως απλό άνθρωπο αλλά ως Θεό και ευεργέτη. Γι’ αυτό κανένα από τα εξωτερικά που έβλεπαν δεν τους σκανδάλιζε. Αλλά Τον προσκυνούσαν και Του πρόσφεραν δώρα απαλλαγμένα από την ιουδαϊκή προσήλωση στα υλικά. Γι’ αυτό δεν θυσίαζαν πρόβατα και μόσχους. Τα δώρα τους είχαν την σφραγίδα του εκκλησιαστικού πνεύματος˙ Του πρόσφεραν επίγνωση, υπακοή, αγάπη.
«Καὶ χρηματισθέντες κατ᾿ ὄναρ μὴ ἀνακάμψαι πρὸς Ἡρῴδην, δι᾿ ἄλλης ὁδοῦ ἀνεχώρησαν εἰς τὴν χώραν αὐτῶν(:Επειδή όμως ο Θεός τούς έδωσε στο όνειρό τους την οδηγία να μην ξαναγυρίσουν στον Ηρώδη, αναχώρησαν από άλλο δρόμο για την πατρίδα τους)»[Ματθ.2,12], πρόσεξε και από το σημείο αυτό την πίστη τους˙ δεν σκανδαλίσθηκαν, αλλά είναι πειθήνιοι και γεμάτοι ευγνωμοσύνη. Δεν ταράσσονται, ούτε κάνουν μέσα τους τη σκέψη: «εάν είναι μέγα αυτό το παιδί και έχει κάποια δύναμη, τι χρειάζονται η φυγή και η μυστική αναχώρηση; Και γιατί ενώ ήρθαμε φανερά και με θάρρος και σταθήκαμε μπροστά σε τόσο λαό και στη μανία του βασιλέως, μας εξέβαλε ο άγγελος από την πόλη ως δραπέτες και φυγάδες;». Τίποτα από αυτά ούτε εξέφρασαν, ούτε αναλογίστηκαν. Αυτή είναι η μεγαλύτερη απόδειξη πίστης˙ να μη ζητάς το νόημα της διαταγής, αλλά να πείθεσαι μόνο σε αυτή.
«Ἀναχωρησάντων δὲ αὐτῶν ἰδοὺ ἄγγελος Κυρίου φαίνεται κατ᾿ ὄναρ τῷ Ἰωσὴφ λέγων· ἐγερθεὶς παράλαβε τὸ παιδίον καὶ τὴν μητέρα αὐτοῦ καὶ φεῦγε εἰς Αἴγυπτον, καὶ ἴσθι ἐκεῖ ἕως ἂν εἴπω σοι· μέλλει γὰρ Ἡρῴδης ζητεῖν τὸ παιδίον τοῦ ἀπολέσαι αὐτό(:Όταν λοιπόν αναχώρησαν οι μάγοι, ιδού ένας άγγελος Κυρίου φάνηκε στον Ιωσήφ σε όνειρο και του είπε: ‘’Σήκω, πάρε το παιδί και τη μητέρα Του και φύγε στην Αίγυπτο, και μείνε εκεί μέχρι να σου πω. Φύγε, διότι ο Ηρώδης σκοπεύει να ψάξει το παιδί για να το σκοτώσει’’)»[Ματθ.2,13]. Αξίζει εδώ να διατυπωθεί και η απορία για τους μάγους και για το παιδί· διότι εάν εκείνοι δεν ταράχτηκαν, αλλά δέχτηκαν τα πάντα με πίστη, αξίζει να ερευνήσουμε εμείς γιατί δεν σώζονται και το παιδί και εκείνοι χωρίς να φύγουν, αλλά εκείνοι αναχωρούν στην Περσία και Εκείνο φυγαδεύεται με τη μητέρα Του στην Αίγυπτο;
Τι έπρεπε αλήθεια να γίνει; Να πέσει στα χέρια του Ηρώδη και παρόλα αυτά να μην φονευτεί; Δεν θα γινόταν πιστευτό ότι έλαβε σάρκα, θα υπήρχε δυσπιστία εμπρός στο μέγεθος της οικονομίας· διότι εάν μερικοί τόλμησαν να πουν ότι ήταν μύθος η πρόσληψη της σάρκας [υποστηρίχτηκε από κάποιους αιρετικούς ότι ο Θεός δεν έλαβε πραγματικό αλλά φαινομενικό σώμα. Οι δεχόμενοι την άποψη αυτή αρνούνταν την Ενσάρκωση του Θεού Λόγου στον Χριστό. Η αιρετική αυτή διδασκαλία των πρώτων χριστιανικών χρόνων λέγεται δοκητισμός και οι οπαδοί της δοκήτες, διότι θεωρούσαν ότι το σώμα του Χριστού υπήρχε κατά δόκησιν και όχι πραγματικά], παρόλον ότι έγιναν αυτά και πολλά οικονομήθηκαν, όπως αρμόζει στους ανθρώπους, σκεφτείτε σε ποια μεγάλη ασέβεια θα εξέπιπταν, εάν τα έπραττε όλα όπως αρμόζει στον Θεό και ανάλογα με την δύναμή Του;
Ταχέως στέλνει πίσω τους μάγους, για να τους κάνει διδασκάλους στην Περσική χώρα και για να θεραπεύσει τη μανία του τυράννου. Για να μάθει ότι επιχειρεί τα ακατόρθωτα, να πνίξει τον θυμό του και να σταματήσει τη μάταιη προσπάθεια· διότι δεν είναι άξιο της δυνάμεώς Του να νικά μόνο φανερά τους εχθρούς Του, αλλά και εύκολα να τους εξαπατά. Ομοίως εξαπάτησε και τους Αιγυπτίους προς χάρη των Ιουδαίων, και ενώ μπορούσε να μεταφέρει φανερά τον πλούτο τους στα χέρια των Εβραίων, ορίζει να γίνει τούτο κρυφά και με απάτη, και αυτό Τον κάνει φανερό στους αντιπάλους Του, καθόλου λιγότερο από ό,τι τα άλλα σημεία.
Οι Αισκαλωνίτες[:Ασκάλων ήταν ακμαιότατη παραλιακή πόλη των Φιλισταίων μεταξύ Γάζης και Αζώτου, κέντρο λατρείας της Συριακής θεάς Αταργάτιος. Αρχικά διατέθηκε εχθρικά ενάντια του χριστιανισμού. Κατά της πόλεως αυτής πάντοτε εχθρικά διακειμένης κατά των Ιουδαίων, προφήτευσαν οι προφήτες Ιερεμίας: «Ἀπώσατο Κύριος θυσιαστήριον αὐτοῦ, ἀπετίναξεν ἁγίασμα αὐτοῦ, συνέτριψεν ἐν χειρὶ ἐχθροῦ τεῖχος βάρεων αὐτῆς· φωνὴν ἔδωκαν ἐν οἴκῳ Κυρίου ὡς ἐν ἡμέρᾳ ἑορτῆς(:Αηδίασε και απώθησε ο Κύριος το θυσιαστήριό Του. Απετίναξε τον άγιο ναό Του, συνέτριψε με τα χέρια των εχθρών Του το τείχος μαζί με τας επάλξεις αυτού. Κραυγές ακούστηκαν στον ναό του Κυρίου, όπως κατά τις ημέρες των εορτών, όχι όμως γιορτινές)»[Ιερεμίας,2,7]· Αμώς: «καὶ ἐξολοθρεύσω κατοικοῦντας ἐξ Ἀζώτου, καὶ ἐξαρθήσεται φυλὴ ἐξ Ἀσκάλωνος, καὶ ἐπάξω τὴν χεῖρά μου ἐπὶ Ἀκκάρων, καὶ ἀπολοῦνται οἱ κατάλοιποι τῶν ἀλλοφύλων, λέγει Κύριος (: “Θα εξολοθρεύσω τους κατοίκους της Αζώτου, θα ξεπαστρευτεί η φυλή της Ασκάλωνος, θα επιφέρω τιμωρό τη χείρα μου εναντίον της Ακκαρών και θα εξολοθρευθούν οι υπόλοιποι εκ των Φιλισταίων”, λέγει ο Κύριος)»[Αμώς 1,8]· Σοφονίας: «Διότι Γάζα διηρπασμένη ἔσται, καὶ Ἀσκάλων εἰς ἀφανισμόν, καὶ Ἄζωτος μεσημβρίας ἐκριφήσεται, καὶ Ἀκκαρὼν ἐκριζωθήσεται οὐαὶ οἱ κατοικοῦντες τὸ σχοίνισμα τῆς θαλάσσης, πάροικοι Κρητῶν· λόγος Κυρίου ἐφ᾿ ὑμᾶς, Χαναὰν γῆ ἀλλοφύλων, καὶ ἀπολῶ ὑμᾶς ἐκ κατοικίας καὶ ἔσται Κρήτη νομὴ ποιμνίων καὶ μάνδρα προβάτων καὶ ἔσται τὸ σχοίνισμα τῆς θαλάσσης τοῖς καταλοίποις οἴκου Ἰούδα· ἐπ᾿ αὐτοὺς νεμήσονται ἐν τοῖς οἴκοις Ἀσκάλωνος, δείλης καταλύσουσιν ἀπὸ προσώπου υἱῶν Ἰούδα, ὅτι ἐπέσκεπται αὐτοὺς Κύριος ὁ Θεὸς αὐτῶν, καὶ ἀποστρέψει τὴν αἰχμαλωσίαν αὐτῶν (:Διότι η Γάζα θα διαρπαγεί από τους εχθρούς, η Ασκάλων θα παραδοθεί σε πλήρη καταστροφή, η Άζωτος σε πλήρη μεσημβρία θα ριφθεί κάτω στο χώμα και η Ακκαρών θα ξεριζωθεί. Αλίμονο στους κατοίκους στο παράλιο τμήμα της θαλάσσης, οι απόγονοι αυτοί των αποίκων της Κρήτης, οι Φιλισταίοι. Ο λόγος Κυρίου στρέφεται και εναντίον σας, Χαναναίοι, χώρα των Φιλισταίων. Θα καταστρέψω και σας και τις κατοικίες σας. Η χώρα σας, η οποία κατέχεται από τους Κρήτες, ως εάν είναι η Κρήτη, θα γίνει βοσκότοπος και μάνδρα προβάτων. Η κοντά στη θάλασσα περιοχή θα περιέλθει στους απομείναντες Ιουδαίους. Οι Ιουδαίοι θα βοσκήσουν τα πρόβατά τους εκεί, όπου άλλοτε υπήρχαν οι οικίες της Ασκάλωνος. Κατά το δειλινό, κατά το διάστημα δηλαδή της ημέρας, θα διαλυθούν οι Φιλισταίοι ενώπιον των Ιουδαίων, διότι ο Κύριος και Θεός τους είχε επισκεφτεί τους Ιουδαίους και θα επαναφέρει αυτούς από τη γη της αιχμαλωσίας τους)»[ Σοφωνίας 2, 4-7] και Ζαχαρίας: «ὄψεται Ἀσκάλων καὶ φοβηθήσεται, καὶ Γάζα καὶ ὀδυνηθήσεται σφόδρα, καὶ Ἀκκάρων, ὅτι ᾐσχύνθη ἐπὶ τῷ παραπτώματι αὐτῆς· καὶ ἀπολεῖται βασιλεὺς ἐκ Γάζης, καὶ Ἀσκάλων οὐ μὴ κατοικηθῇ(:Η Ασκάλων θα δει αυτά και θα καταληφτεί από φόβο. Η Γάζα θα συγκλονιστεί ψυχικώς πάρα πολύ και η Ακάρων θα καταντροπιαστεί έπειτα από την πτώση και συντριβή αυτήν. Ο βασιλεύς της Γάζας θα εξολοθρευτεί και η Ασκαλών δεν θα κατοικηθεί πλέον)»[Ζαχ. 9,5] λοιπόν και όλοι οι άλλοι, όταν πήραν την κιβωτό της Διαθήκης, και αφού δέχθηκαν επίθεση, παρακινούσαν τους δικούς τους να μην πολεμούν και να μην τους αντιμετωπίζουν, μαζί με τα άλλα θαύματα ανέφεραν και αυτό και έλεγαν : «Καὶ ἵνα τί βαρύνετε τὰς καρδίας ὑμῶν, ὡς ἐβάρυνεν Αἴγυπτος καὶ Φαραὼ τὴν καρδίαν αὐτῶν; οὐχὶ ὅτε ἐνέπαιξεν αὐτοῖς, ἐξαπέστειλαν αὐτούς, καὶ ἀπῆλθον; (:Και γιατί σκληρύνετε τις καρδιές σας και δεν θέλετε να αποστείλετε πίσω την Κιβωτό; Σκληρύνετε, λοιπόν, τις καρδιές σας, όπως άλλοτε οι Αιγύπτιοι και ο Φαραώ και δεν άφησαν ελεύθερους τους Ισραηλίτες; Γιατί δεν θυμάστε ότι οι Αιγύπτιοι και ο Φαραώ, αφού ο Θεός τούς τιμώρησε με σκληρές πληγές, αναγκάστηκαν να αφήσουν τους Ισραηλίτες να απέλθουν ελεύθεροι😉»[Α΄ Βασ. 6,6], επειδή νόμιζαν ότι δεν ήταν μικρότερο από τα άλλα σημεία, τα οποία έγιναν φανερά, για να αποδείξει τη δύναμη και μεγαλοσύνη Του.
Αυτό λοιπόν που έγινε εδώ ήταν ικανό να προκαλέσει έκπληξη στον τύραννο. Αναλογίσου τι ήταν φυσικό να πάθει ο Ηρώδης, ποια ασφυξία να αισθανθεί, όταν εξαπατήθηκε από τους μάγους και γελοιοποιήθηκε. Δεν έγινε βέβαια καλύτερος. Αυτό όμως δεν ήταν έγκλημα Εκείνου, ο οποίος οικονόμησε αυτά, αλλά αποτέλεσμα της δικής του υπερβολικής μανίας. Δεν υποχωρούσε σε εκείνους, οι οποίοι μπορούσαν να τον παρηγορήσουν και να τον ελευθερώσουν από την κακία, αλλά προχωρούσε περισσότερο, για να δεχθεί ακόμη μεγαλύτερη τιμωρία για την ανοησία του αυτή.
«Και γιατί», ρωτούν ίσως κάποιοι, «στέλνει το παιδί στην Αίγυπτο»; Με ακρίβεια αναφέρει την αιτία ο ευαγγελιστής: «Ὄρθρου ἀπεῤῥίφησαν, ἀπεῤῥίφη βασιλεὺς Ἰσραήλ· ὅτι νήπιος Ἰσραήλ, καὶ ἐγὼ ἠγάπησα αὐτὸν καὶ ἐξ Αἰγύπτου μετεκάλεσα τὰ τέκνα αὐτοῦ (:Ωσάν στον όρθρο, όταν ακόμη κοιμόντουσαν, απορρίφτηκαν αιφνιδίως οι Ισραηλίτες. Απορρίφτηκε από αυτούς ο βασιλεύς του Ισραήλ· επειδή ο ισραηλιτικός λαός διερχόταν ακόμα την νηπιακή του ηλικία, Εγώ Τον αγάπησα και Τον κάλεσα από την Αίγυπτο, Αυτόν και τους απογόνους Του)»[Ωσ. 11,1]. Συγχρόνως απευθύνει στην οικουμένη προμηνύματα αγαθών ελπίδων. Η Βαβυλώνα και Αίγυπτος περισσότερο από κάθε άλλο μέρος της γης κατακαίονταν από το πυρ της ασέβειας. Δείχνει λοιπόν από την αρχή ότι θα διορθώσει και τα δύο και θα τα κάνει καλύτερα, και δημιουργούν με αυτά την πίστη να προσδοκούμε το καλό για όλη την οικουμένη, στη μια απέστειλε τους μάγους, στην άλλη πήγε ο ίδιος με τη μητέρα του.
Εκτός των όσων είπαμε και κάτι άλλο διδασκόμαστε, το οποίο δεν συντελεί λίγο στην πνευματική κατάρτισή μας. Ότι εξαρχής πρέπει να περιμένουμε πειρασμούς και επιβουλές. Βλέπεις ότι αυτό γίνεται από τα σπάργανα. Ευθύς ως γεννήθηκε, μαίνεται ο τύραννος, ακολουθεί η φυγή και η εγκατάσταση στη χώρα εξορίας και εξορίζεται η αθώα μητέρα σε χώρα βαρβαρική.
Ακούγοντας αυτά όταν αξιωθείς να αναλάβεις πνευματική διακονία και δεις να σε βρίσκουν συμφορές αθεράπευτες και να υπομένεις μύριους κινδύνους, πρόσεξε να μην ταραχθείς. Και κυρίως να μην πεις: «Τι σημαίνει αυτό; Και όμως έπρεπε να στεφανωθώ και να ανακηρυχθώ νικητής, να αποκτήσω όνομα και δόξα εφόσον έπραξα την εντολή του Κυρίου». Αντίθετα να δεχθείς τα πάντα με γενναιότητα, γνωρίζοντας ότι ακριβώς αυτή είναι η ακολουθία της πνευματικής ζωής˙ έχει παντού πειρασμούς συνδεδεμένους μαζί με αυτήν. Κοίταξε πως δεν συμβαίνει αυτό στο παιδί μόνον και στη μητέρα Του αλλά και στους βαρβάρους εκείνους που ήρθαν από την Ανατολή να προσκυνήσουν το θείο βρέφος. Και εκείνοι κρυφά ως φυγάδες, αναχωρούν. Και εκείνη πάλι η οποία ουδέποτε δεν διασκέλισε το κατώφλι του σπιτιού της, λαμβάνει εντολή να υπομείνει τόσο δρόμο, γεμάτο ταλαιπωρίες, εξαιτίας του θαυμαστού παιδιού της και των πνευματικών ωδινών.
Πρόσεξε και εδώ το παράδοξο. Η Παλαιστίνη καταδιώκει και η Αίγυπτος υποδέχεται και σώζει τον καταδιωκόμενο· διότι δεν γίνονταν μόνο στα τέκνα του Ιακώβ προεικονίσεις αλλά και στον ίδιο τον Χριστό και προμήνυαν όσα θα εξελίσσονταν αργότερα. Όπως έγινε στην περίπτωση του όνου και της πώλου κατά την είσοδο του Κυρίου στην Ιερουσαλήμ, λίγο πριν το Πάθος[βλ. Ματθ. 21,1-7: «Καὶ ὅτε ἤγγισαν εἰς Ἱεροσόλυμα καὶ ἦλθον εἰς Βηθσφαγῆ πρὸς τὸ ὄρος τῶν ἐλαιῶν, τότε ὁ Ἰησοῦς ἀπέστειλε δύο μαθητὰς λέγων αὐτοῖς· πορεύθητε εἰς τὴν κώμην τὴν ἀπέναντι ὑμῶν, καὶ εὐθέως εὑρήσετε ὄνον δεδεμένην καὶ πῶλον μετ᾿ αὐτῆς· λύσαντες ἀγάγετέ μοι. καὶ ἐάν τις ὑμῖν εἴπῃ τι, ἐρεῖτε ὅτι ὁ Κύριος αὐτῶν χρείαν ἔχει· εὐθέως δὲ ἀποστέλλει αὐτούς. τοῦτο δὲ ὅλον γέγονεν ἵνα πληρωθῇ τὸ ῥηθὲν διὰ τοῦ προφήτου λέγοντος· εἴπατε τῇ θυγατρὶ Σιών, ἰδοὺ ὁ βασιλεύς σου ἔρχεταί σοι πραΰς καὶ ἐπιβεβηκὼς ἐπὶ ὄνον καὶ πῶλον υἱὸν ὑποζυγίου. πορευθέντες δὲ οἱ μαθηταὶ καὶ ποιήσαντες καθὼς προσέταξεν αὐτοῖς ὁ Ἰησοῦς, ἤγαγον τὴν ὄνον καὶ τὸν πῶλον, καὶ ἐπέθηκαν ἐπάνω αὐτῶν τὰ ἱμάτια αὐτῶν, καὶ ἐπεκάθισεν ἐπάνω αὐτῶν(:Κι όταν πλησίασαν στα Ιεροσόλυμα και ήλθαν στη Βηθσφαγή, κοντά στο όρος των ελαιών, τότε ο Ιησούς απέστειλε δύο μαθητές και τους είπε: “Πηγαίνετε στο χωριό που βλέπετε απέναντί σας, κι αμέσως θα βρείτε ένα θηλυκό γαϊδούρι δεμένο κι ένα πουλάρι μαζί του. Λύστε το και φέρτε μου και τα δύο εδώ. Κι αν σας πει κανείς τίποτε, θα πείτε ότι ο Κύριος τα χρειάζεται κι αμέσως θα σας τα στείλει πίσω”. Κι αυτό όλο έγινε για να πραγματοποιηθεί εκείνο που προφήτευσε ο προφήτης λέγοντας: “Πείτε στη θυγατέρα Σιών, δηλαδή την Ιερουσαλήμ: “ιδού ο βασιλιάς σου, ο Μεσσίας, έρχεται σε σένα πράος και καθισμένος πάνω σε γαϊδούρι και σε πουλάρι, γέννημα ζώου που μπήκε σε ζυγό””.Κι αφού πήγαν οι μαθητές κι έκαναν όπως τους διέταξε ο Ιησούς, έφεραν το γαϊδούρι και το πουλάρι, κι επειδή δεν ήξεραν σε ποιο από τα δύο θα καθίσει ο διδάσκαλος, έβαλαν τα εξωτερικά τους ενδύματα πάνω σ’ αυτά, και ο Ιησούς κάθισε πάνω στα ενδύματα που είχαν τεθεί στο πουλάρι)»].
Παρουσιάστηκε λοιπόν άγγελος και δεν απευθύνθηκε στη Μαρία, αλλά στον Ιωσήφ. Και του λέει: «Ἐγερθεὶς παράλαβε τὸ παιδίον καὶ τὴν μητέρα αὐτοῦ(:Σήκω, πάρε το παιδί και τη μητέρα Του)». Δεν λέει εδώ «τη γυναίκα σου» αλλά «τη μητέρα Του». Αφού γεννήθηκε το παιδί και είχε διαλυθεί η υποψία και είχε βεβαιωθεί ο Ιωσήφ, μιλάει απροκάλυπτα ο άγγελος˙ και δεν μιλάει ούτε για παιδί δικό του, ούτε για γυναίκα του. Αλλά του λέει: «Παράλαβε τὸ παιδίον καὶ τὴν μητέρα αὐτοῦ καὶ φεῦγε εἰς Αἴγυπτον, καὶ ἴσθι ἐκεῖ ἕως ἂν εἴπω σοι(:Πάρε το παιδί και τη μητέρα Του και φύγε στην Αίγυπτο, και μείνε εκεί μέχρι να σου πω)». Συμπληρώνει και την αιτία της φυγής: «Μέλλει γὰρ Ἡρῴδης ζητεῖν τὸ παιδίον τοῦ ἀπολέσαι αὐτό(: Φύγε, διότι ο Ηρώδης σκοπεύει να ψάξει το παιδί για να το σκοτώσει)», λέγει.
Δεν σκανδαλίστηκε ο Ιωσήφ, όταν άκουσε αυτά, ούτε είπε «το πράγμα είναι αίνιγμα και δεν το καταλαβαίνω, άγγελε του Θεού˙ δεν έλεγες προηγουμένως ότι “τέξεται δὲ υἱὸν καὶ καλέσεις τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἰησοῦν· αὐτὸς γὰρ σώσει τὸν λαὸν αὐτοῦ ἀπὸ τῶν ἁμαρτιῶν αὐτῶν (:Θα γεννήσει γιο, και εσύ, που από τον νόμο της Παλαιάς Διαθήκης αναγνωρίζεσαι ως προστάτης και πατέρας Του, θα Του δώσεις το όνομα «Ιησούς», το οποίο σημαίνει «σωτήρας». Και θα Του δώσεις αυτό το όνομα, διότι αυτός θα σώσει από τις αμαρτίες του τον νέο Ισραήλ, ο οποίος θα Τον πιστέψει ως σωτήρα και θα γίνει με την πίστη αυτή ο πραγματικός λαός Του’’)»”[Ματθ. 1,21]. Τώρα ούτε τον εαυτό Του δεν σώζει, αλλά είναι ανάγκη να φύγουμε, να αποδημήσουμε και να ζήσουμε αλλού πολύ καιρό. Τα πράγματα είναι αντίθετα προς τις υποσχέσεις». Δεν λέει τίποτε από αυτά. Πίστευε στον Θεό. Ούτε για τον χρόνο της επιστροφής δείχνει περιέργεια, μολονότι ο άγγελος μίλησε αόριστα γι’ αυτόν: «Ἲσθι ἐκεῖ ἕως ἂν εἴπω σοι(:Μείνε εκεί μέχρι να σου πω)». Ούτε και σε αυτό έδειξε απροθυμία. Υπακούει, τον πιστεύει και υπομένει με χαρά όλους τους πειρασμούς.
Διότι συνδύασε με τα οδυνηρά αυτά ο φιλάνθρωπος Θεός και ευχάριστα ˙ δεν δίδει ούτε τους κινδύνους, ούτε τα ευχάριστα, κατά συνέχεια, αλλά και με αυτά και με εκείνα υφαίνει τον βίο των δικαίων. Το ίδιο έκανε και εδώ. Όταν πρόσεξε ο Ιωσήφ την εγκυμοσύνη της Παρθένου, ταράχτηκε και βρέθηκε σε έσχατη αμηχανία. Υποπτεύθηκε την κόρη για μοιχεία. Ήλθε όμως ευθύς ο άγγελος ο οποίος διέλυσε την υποψία και εξεδίωξε τον φόβο. Όταν είδε το παιδί το οποίο γεννήθηκε, δοκίμασε την μεγαλύτερη χαρά. Τη χαρά όμως αυτήν διαδέχτηκε κίνδυνος και μάλιστα όχι μικρός˙ η πόλις ήταν ταραγμένη, ο βασιλιάς μαινόμενος αναζητούσε το νεογέννητο. Την ταραχή όμως αυτήν διαδέχεται άλλη χαρά, το αστέρι και η προσκύνηση των μάγων. Και άλλη μια φορά μετά την ευχαρίστηση αυτή ακολουθεί φόβος και κίνδυνος: «Μέλλει γὰρ Ἡρῴδης ζητεῖν τὸ παιδίον (:Φύγε, διότι ο Ηρώδης σκοπεύει να ψάξει το παιδί)», λέει, «τοῦ ἀπολέσαι αὐτό (:για να το σκοτώσει)» ˙ και είναι ανάγκη να φύγει και κατά το ανθρώπινο να μετοικήσει.
Δεν έπρεπε να θαυματουργήσει από τότε. Εάν έκανε θαύματα από μικρή ηλικία, δεν θα θεωρούνταν άνθρωπος. Γι’ αυτό δεν δημιουργείται αμέσως τέλειος ναός, αλλά προηγείται η κυοφορία, το διάστημα των εννέα μηνών, οι ωδίνες, ο τοκετός, ο θηλασμός, η πολυχρόνια ησυχία εν αναμονή της ανδρικής ηλικίας. Για να γίνει με όλα αυτά εύκολα δεκτό το μυστήριο της θείας οικονομίας. «Για ποιον λοιπόν έγιναν αυτά τα θαυματουργικά σημεία εξ αρχής;» αναρωτιέται ίσως κάποιος. Για την μητέρα, για τον Ιωσήφ, για τον Συμεών, ο οποίος επρόκειτο να πεθάνει, για τους ποιμένες, για τους μάγους, για τους Ιουδαίους. Εάν ήθελαν να προσέξουν σε αυτά, δεν θα αποκόμιζαν μικρή ωφέλεια για τη μελλοντική ζωή. Εάν οι προφήτες δεν κάνουν λόγο για τους μάγους, μην ταραχθείς. Δεν μίλησαν βέβαια για όλα, ούτε για όλα κράτησαν σιγή. Όπως το να δεις να έρχονται τα πράγματα χωρίς να έχεις ακούσει τίποτα γι’ αυτά, σου προκαλεί μεγάλη έκπληξη και ταραχή, όμοια και η ενημέρωση για όλα θα έκανε τον ακροατή να κοιμάται και δεν θα άφηνε τίποτα στους ευαγγελιστές.
Και εάν αμφιβάλλουν οι Ιουδαίοι για την προφητεία λέγοντας ότι γι’ αυτούς τους ίδιους [όταν επρόκειτο να φύγουν από την Αίγυπτο και να πάνε στη γη της επαγγελίας] ελέχθη ο λόγος «Ἐξ Αἰγύπτου ἐκάλεσα τὸν υἱόν μου(:Από την Αίγυπτο κάλεσα τον υιό μου να επιστρέψει στον τόπο της γεννήσεώς Του’’)», θα τους απαντήσουμε ότι αυτός είναι ο νόμος της προφητείας ˙πολλές από τις προφητείες πολλάκις διατυπώνονται για άλλα πράγματα και εκπληρώνονται για άλλα.
Για παράδειγμα η προφητεία για τον Συμεών[:δευτερότοκος υιός του Ιακώβ και της Λείας· έλαβε μέρος μαζί με τον Λευί στην άγρια σφαγή των Σιχεμιτών, οι οποίοι είχαν ατιμάσει την αδερφή τους Δείνα(Γέν. κεφ.34). Τις συνέπειες της πράξεώς τους, βλέπε στη Γέν.45. 5-7. Ο Ιακώβ αποδοκίμασε την σφαγή, αλλά από τους Ιουδαίους επαινέθηκε ο πατριωτικο-θρησκευτικός ζήλος του Συμεών] και τον Λευί :« Ἐπικατάρατος ὁ θυμὸς αὐτῶν, ὅτι αὐθάδης, καὶ ἡ μῆνις αὐτῶν, ὅτι ἐσκληρύνθη· διαμεριῶ αὐτοὺς ἐν Ἰακὼβ καὶ διασπερῶ αὐτοὺς ἐν Ἰσραήλ(:Καταραμένος ας είναι ο θυμός τους, διότι και η οργή τους ήταν παράνομη, ήταν σκληρή. Εξαιτίας αυτού θα διασκορπίσω τους απογόνους τους μεταξύ των άλλων υιών του Ιακώβ, θα διασπαρούν εν μέσω του ισραηλιτικού λαού)»[Γέν.49,7]. Αυτό όμως εκπληρώθηκε στους απογόνους τους.
Το ίδιο ισχύει και για ό,τι είπε ο Νώε για τον Χαναάν: «Ἐπικατάρατος Χὰμ παῖς, οἰκέτης ἔσται τοῖς ἀδελφοῖς αὐτοῦ(: Ας είναι καταραμένος ο γιος του Χαμ, ο Χαναάν, θα είναι δούλος στα αδέλφια του)»[Γέν.9,25][:Ο Χαναάν ήταν υιός του Χαμ, υιού του Νώε. Από τον Χαναάν προέρχονται οι Χαναναίοι, οι προ- Ισραηλίτες κάτοικοι της Παλαιστίνης: «Υἱοὶ δὲ Χάμ· Χοὺς καὶ Μερσαΐν, Φοὺδ καὶ Χαναάν (:Υιοί και απόγονοι του Χαμ είναι οι Χους, Μεσραΐν, Φουδ και Χαναάν)»(Γέν. 10,6)]: Εκπληρώθηκε στους Γαβαωνίτες, τους απογόνους του Χαναάν.
Το ίδιο γίνεται και στον Ιακώβ. Οι υποσχέσεις του Ισαάκ προς τον Ιακώβ, οι οποίες έλεγαν: «Δῴη σοι ὁ Θεὸς ἀπὸ τῆς δρόσου τοῦ οὐρανοῦ καὶ ἀπὸ τῆς πιότητος τῆς γῆς καὶ πλῆθος σίτου καὶ οἴνου καὶ δουλευσάτωσάν σοι ἔθνη, καὶ προσκυνησάτωσάν σοι ἄρχοντες· καὶ γίνου κύριος τοῦ ἀδελφοῦ σου, καὶ προσκυνήσουσί σε οἱ υἱοὶ τοῦ πατρός σου. ὁ καταρώμενός σε ἐπικατάρατος, ὁ δὲ εὐλογῶν σε εὐλογημένος (:Εύχομαι, παιδί μου, να σου δώσει ο Θεός βροχή από τον ουρανό και ευφορία της γης, ώστε να έχεις πλούσια την συγκομιδή του σίτου και του οίνου. Λαοί να σε υπηρετήσουν και άρχοντες να σε προσκυνήσουν· να γίνεις κύριος του αδελφού σου, και θα σε προσκυνήσουν οι απόγονοι του πατρός σου. Εκείνος που θα σε καταραστεί να είναι καταραμένος και εκείνος που θα σε ευλογεί, να είναι ευλογημένος από τον Θεό)» [Γέν. 27,25-29], δεν ολοκληρώθηκαν σε αυτόν, αλλά στους απογόνους του. Πώς θα ολοκληρωνόταν σε αυτόν, ο οποίος φοβόταν και έτρεμε τον αδερφό του τον Ησαύ και τον προσκυνούσε αμέτρητες φορές;
Το ίδιο λοιπόν μπορεί να πει κανείς και εδώ. Ποιος θα μπορούσε να ονομαστεί γνησιότερος υιός του Θεού από τον ίδιο τον Χριστό; Εκείνος ο οποίος απονέμει προσκύνηση στον μόσχο, ο οποίος υπηρετεί τον Βεελφεγώρ και θυσιάζει τους υιούς του στα δαιμόνια, δηλαδή ο ισραηλιτικός λαός που θεωρεί τάχα ότι σε εκείνον αναφέρεται η προφητεία «Ἐξ Αἰγύπτου ἐκάλεσα τὸν υἱόν μου» ή ο κατά φύση Υιός ο οποίος τιμά τον Γεννήτορά Του; Ώστε εάν δεν ερχόταν ο Χριστός, η προφητεία δεν θα λάμβανε την προσήκουσα εκπλήρωση.
Πρόσεξε ότι και ο ευαγγελιστής κάνει γι’ αυτό υπαινιγμό ˙«ἵνα πληρωθῇ τὸ ῥηθὲν ὑπὸ τοῦ Κυρίου διὰ τοῦ προφήτου λέγοντος· ἐξ Αἰγύπτου ἐκάλεσα τὸν υἱόν μου(:για να επαληθευθεί ακριβώς εκείνο που είπε ο Κύριος μέσω του προφήτη: ‘’Από την Αίγυπτο κάλεσα τον υιό μου να επιστρέψει στον τόπο της γεννήσεώς Του’’)», δείχνει με αυτόν τον τρόπο ότι δεν θα εκπληρωνόταν εάν δεν ερχόταν Εκείνος. Και δεν προσδίδει αυτό τυχαία λάμψη στην Παρθένο και δόξα. Ό,τι θεωρούσε ο λαός καύχημα μπορούσε να το έχει και εκείνη. Μεγαλοφρονούσαν επειδή έφυγαν από την Αίγυπτο και γι’ αυτό καυχώνταν. Αυτό υπονοώντας ο προφήτης έλεγε : «Οὐ τὸν Ἰσραὴλ ἀνήγαγον ἐκ γῆς Αἰγύπτου καὶ τοὺς ἀλλοφύλους ἐκ Καππαδοκίας καὶ τοὺς Σύρους ἐκ βόθρου; (:Δεν είμαι εγώ Εκείνος, ο οποίος σας ανεβίβασα ελευθέρους από τη χώρα της Αιγύπτου; Δεν είμαι εγώ Αυτός, που ανέσυρα τους Φιλισταίους από την Καππαδοκία και τους Σύρους από βόθρο;)»[Αμώς 9,7]. Αποδίδει και στην Παρθένο το πλεονέκτημα αυτό. Ή μάλλον ο λαός και ο πατριάρχης Ιακώβ αφού πήγαν στην Αίγυπτο και επέστρεψαν από αυτήν, εκπλήρωσαν τον τύπο αυτής της επιστροφής. Και εκείνοι πήγαιναν στην Αίγυπτο για να αποφύγουν τον θάνατο από πείνα και ο Ιωσήφ με την Παρθένο και το θείο βρέφος θάνατο εξ επιβουλής. Εκείνοι όμως με την κάθοδό τους στην Αίγυπτο, σώθηκαν από την πείνα˙ενώ ο Χριστός μεταβαίνοντας εκεί, αγίασε όλη τη χώρα.
Πρόσεξε πώς γίνεται μεταξύ των ταπεινών και η αποκάλυψη της θεότητας. Όταν ο άγγελος είπε στον Ιωσήφ «φύγε στην Αίγυπτο», δεν υποσχέθηκε ότι θα τους συνοδεύσει, ούτε όταν πήγαιναν, ούτε όταν επέστρεφαν. Αυτό ήταν ο υπαινιγμός ότι θα είχαν μέγα Συνοδοιπόρο το νεογέννητο παιδί. Αυτός έφερε γενική αλλαγή σε όλα και έκανε τους εχθρούς να βοηθήσουν πολύ την οικονομία αυτή. Και βλέπουμε τους βαρβάρους μάγους να εγκαταλείπουν την προγονική δεισιδαιμονία τους και να έρχονται να προσκυνήσουν. Υπηρετεί και ο Αύγουστος τη γέννηση στη Βηθλεέμ με το πρόσταγμα της απογραφής. Η Αίγυπτος Τον δέχεται όταν φεύγει κυνηγημένος από την επιβουλή και Τον σώζει. Βρίσκει με αυτόν τον τρόπο αφορμή για να μην Του είναι ξένη, ώστε όταν θα ακούσει να Τον κηρύττουν οι απόστολοι, να έχει ως καύχημα ότι αυτήν Τον δέχθηκε πρώτη.
Το πλεονέκτημα αυτό βέβαια ανήκε μονάχα στην Παλαιστίνη˙ έγινε όμως η Αίγυπτος θερμότερη. Και όταν έρθεις στην έρημο της Αιγύπτου, θα βρεις αυτήν καλύτερα από κάθε παράδεισο, γεμάτη από αμέτρητους χορούς αγγέλων[:εδώ ο άγιος εννοεί τους μοναχούς] με αμέτρητα σχήματα και από λαό μαρτύρων και από κυψέλες παρθένων. Κάθε δύναμη του διαβόλου έχει καταλυθεί, ενώ κυριαρχεί ολόλαμπρη η βασιλεία του Χριστού. Και την μητέρα των σοφών, των ποιητών, των μάγων, αυτή, η οποία βρήκε κάθε είδος μαγείας και το έδωσε στους άλλους, αυτή θα την δεις τώρα να περιφρονεί όλους αυτούς, και να θεωρεί καλλωπίσματα της τους αλιείς, να περιφέρει παντού τον τελώνη και τον σκηνοποιό και να προβάλει τον σταυρό. Και τα αγαθά αυτά δεν υπάρχουν μόνο στις πόλεις· περισσότερο στις ερήμους. Σε όλα τα μέρη της χώρας εκείνης, μπορείς να δεις το στρατόπεδο του Χριστού, το κοπάδι το βασιλικό, την πολιτεία των ουράνιων δυνάμεων.
Και αυτά επιδιώκονται όχι μόνο από τους άνδρες, αλλά και από τις γυναίκες. Και εκείνες δεν επιδίδονται λιγότερο από τους άνδρες στην πνευματική ζωή. Δεν λαμβάνουν βεβαίως την ασπίδα, ούτε ιππεύουν, όπως ορίζουν οι μεγάλοι νομοθέτες και φιλόσοφοι των Ελλήνων[ο Πλάτων π.χ. στο μεγάλο σύγγραμμα της πρεσβυτικής του ηλικίας, τους «Νόμους», θεσπίζει μεταξύ άλλων οι γυναίκες να λαμβάνουν εκπαίδευση πολεμική, για να μπορούν τουλάχιστον να υπερασπιστούν τα παιδιά τους όταν κινδυνεύουν(«Νόμοι» 794,d)]. Αποδέχονται άλλο βαρύτερο αγώνα. Είναι ο κοινός σε αυτές και στους άνδρες πόλεμος προς τον διάβολο και τις παγίδες του. Και σε κανένα σημείο στις συγκρούσεις του είδους αυτού δεν εμποδίζει η φυσική τους ασθένεια· διότι δεν κρίνονται από τη δύναμη του σώματος αλλά από την διάθεση της ψυχής οι αγώνες αυτοί. Υπάρχουν γυναίκες οι οποίες αγωνίστηκαν με περισσότερη δύναμη από τους άνδρες και έστησαν λαμπρότερα τρόπαια. Δεν είναι τόσο λαμπρός ο ουρανός με την ποικιλία των αστρικών χορών, όπως η έρημος της Αιγύπτου, η οποία πανταχόθεν μας παρουσιάζει τα σκηνώματα των μοναχών.
Εάν γνωρίζει κανείς την παλαιά εκείνη Αίγυπτο, την θεομάχο μαινόμενη, η οποία ήταν δούλη των αιλουροειδών που τα λάτρευε ως θεούς κάποτε[αναφέρει εδώ ο Ι. Χρυσόστομος μερικά στοιχεία της προγονικής θρησκείας των Αιγυπτίων με διάθεση ειρωνική], η οποία φοβόταν και έτρεμε ακόμη και τα κρεμμύδια, αυτός θα κατανοήσει καλώς τη δύναμη του Χριστού. Ή μάλλον δεν έχουμε ανάγκη των παλαιών διηγήσεων˙ μένουν ακόμη ως λείψανα της παλαιάς και ανόητης μανίας. Όλοι όμως αυτοί, οι οποίοι είχαν περιπέσει κατά το παρελθόν σε τόση μανία, φιλοσοφούν τώρα για τον ουρανό και για την πέραν του ουρανού πραγματικότητα, περιφρονούν τα προγονικά έθιμα, οικτίρουν τους προγόνους τους και δεν δίνουν στους φιλοσόφους καμία σημασία. Διδάχθηκαν από τα ίδια τα πράγματα, ότι οι δοξασίες τους ήταν επινοήσεις μεθυσμένων γριών, ενώ η αληθινή φιλοσοφία, η αξία των ουρανών είναι αυτή, την οποία κήρυξαν οι αλιείς. Γι’ αυτό εκτός της αυστηρότητας στα δόγματα, ενδιαφέρονται πολύ για την πρακτική ζωή. Αφού απέθεσαν τα υπάρχοντα τους και νεκρώθηκαν για τον κόσμο, προχωρούν ακόμα περισσότερο, χρησιμοποιώντας την σωματική τους εργασία, για τη διατροφή των πεινασμένων. Ούτε επειδή νηστεύουν και αγρυπνούν, έχουν την αξίωση να ησυχάζουν την ημέρα, αλλά καταναλώνουν τις νύχτες σε ιερούς ύμνους και ολονυχτίες και τις ημέρες σε προσευχές και χειρονακτική εργασία, μιμούμενοι τον αποστολικό ζήλο. «Διότι εάν σε Εκείνος, στον Οποίο είχε στρέψει τα βλέμματα η οικουμένη για τη διατροφή των όσων πεινούν, ήρθε σε εργαστήριο, άσκησε τέχνη, και δεν κοιμάται ούτε κατά τη νύχτα, είναι», λένε οι μοναχοί αυτοί, «πολύ δικαιότερο να καταναλίσκουμε εμείς τη σχολή και ησυχία μας στην πνευματική εργασία, εμείς οι οποίοι ζούμε στην έρημο και η ταραχή των πόλεων καθόλου δεν μας εμποδίζει».
Να αισθανθούμε ντροπή όλοι, και οι πλούσιοι και οι φτωχοί, όταν εκείνοι, μην έχοντας τίποτα εκτός από το σώμα και τα χέρια τους, βιάζονται και φιλονικούν για να εξοικονομήσουν τα απαραίτητα για τους φτωχούς, ενώ εμείς, με όλη την αφθονία των αγαθών την οποία έχουμε, δεν διαθέτουμε για τον σκοπό αυτό ούτε τα άχρηστα σε εμάς. Πώς θα απολογηθούμε και πώς θα δεχθούμε τη συγχώρεση;
Και να σκεφτεί κανείς ότι αυτοί κατά την παλαιά εποχή ήταν και φιλοχρήματοι και κοιλιόδουλοι εκτός των άλλων κακών· διότι εκεί ήταν οι λέβητες για τα κρέατα που θυμούνται οι Ιουδαίοι, εκεί η τυραννική κυριαρχία της κοιλιάς[βλ. Έξ.16,3:«Διεγόγγυζε πᾶσα συναγωγὴ υἱῶν Ἰσραὴλ ἐπὶ Μωυσῆν καὶ Ἀαρών, καὶ εἶπαν πρὸς αὐτοὺς οἱ υἱοὶ Ἰσραήλ· ὄφελον ἀπεθάνομεν πληγέντες ὑπὸ Κυρίου ἐν γῇ Αἰγύπτῳ, ὅταν ἐκαθίσαμεν ἐπὶ τῶν λεβήτων τῶν κρεῶν καὶ ἠσθίομεν ἄρτους εἰς πλησμονήν· ὅτι ἐξηγάγετε ἡμᾶς εἰς τὴν ἔρημον ταύτην ἀποκτεῖναι πᾶσαν τὴν συναγωγὴν ταύτην ἐν λιμῷ (:Γόγγυζε όλο το πλήθος των Ισραηλιτών κατά του Μωυσή και του Ααρών και είπαν προς αυτούς: “Καλύτερα να είχαμε πεθάνει στην Αίγυπτο χτυπημένοι με μία από τις πληγές, που είχε στείλει εκεί ο Κύριος στην Αίγυπτο, όπου επιτέλους καθόμασταν κοντά στα καζάνια τα γεμάτα κρέας και χορταίναμε ψωμί και φαγητό, παρά που μας βγάλατε στην έρημο αυτήν να μας θανατώσετε όλους με την πείνα”)»]. Μεταβλήθηκαν όμως όταν το θέλησαν και αφού δέχθηκαν τη φωτιά του Χριστού, μεταφέρθηκαν όλοι μαζί στον ουρανό και ενώ ήταν θερμότεροι από τους άλλους και περισσότερο επιρρεπείς στον θυμό και τη σωματική ηδονή, μιμούνται τις ασώματες δυνάμεις στη μετριοπάθεια και την λοιπή πνευματική αταραξία. Αν έχει κάποιος επισκεφτεί τη χώρα, εννοεί αυτά που λέω.
Αν όμως κάποιος δεν έχει πατήσει ποτέ το πόδι του σε εκείνες τις σκηνές, ας φέρει στον νου του εκείνο, που είναι ακόμα στα στόματα όλων, αυτόν που μας έδωσε η Αίγυπτος αμέσως μετά τους αποστόλους, τον μακάριο μέγα Αντώνιο. Ας συλλογιστεί ότι και αυτός έζησε στη χώρα που έζησε και ο Φαραώ. Σε τίποτα όμως δεν ζημιώθηκε αλλά και τον Θεό αξιώθηκε να αντίκρισε και παρουσίασε τέτοιο βίο, όπως απαιτούν οι νόμοι του Χριστού. Θα το μάθει κανείς αυτό με ακρίβεια αν αναγνώσει το βιβλίο που περιέχει την ιστορία της ζωής εκείνου[βίο του μεγάλου Αντωνίου, του καθηγητή της ερήμου, έχει ως γνωστό συγγράψει ο μέγας Αθανάσιος, που έγινε μέγας βιογράφος εξίσου μεγάλου βιογραφημένου], στον οποίο θα συναντήσει και πολλές εκδηλώσεις του προφητικού χαρίσματος. Προφήτευσε για τους προσβληθέντες από την αρειανή νόσο, και μίλησε για τη βλάβη που αυτοί θα προκαλούσαν, αφού ο Θεός τους υπέδειξε τότε και προδιέγραψε μπροστά στα μάτια τους όλα τα μελλοντικά. Αποτελεί και αυτό μια απόδειξη εκτός των άλλων, ότι καμία από τις αιρέσεις δεν διαθέτει τέτοια προσωπικότητα. Αλλά για να μην τα πληροφορηθείτε όλα από εμένα, εγκύψτε στα λεγόμενα του βιβλίου και θα τα μάθατε όλα με ακρίβεια και πολύ πνευματική κατάρτιση θα αντλήσετε από εκεί.
Σε αυτό και σας προτρέπω. Όχι για να αναγνώσουμε μόνον τα γραφόμενα,αλλά και για να μιμηθούμε και να μην προβάλλουμε ως δικαιολογία ούτε την πατρίδα, ούτε την ανατροφή, ούτε την κακία των προγόνων. Αν θέλουμε να προσέξουμε τον εαυτό μας, τίποτα από αυτά δεν θα μας εμποδίσει· διότι και ο Αβραάμ είχε πατέρα ειδωλολάτρη, δεν συνέχισε όμως την παρανομία του. Και ο Εζεκίας επίσης τον Άχαζ, αλλά όμως και αυτός έγινε φίλος του Θεού. Και ο Ιωσήφ στο κέντρο της Αιγύπτου τότε κέρδισε το στεφάνι της σωφροσύνης, καθώς επίσης και οι τρεις παίδες στην καρδιά της Βαβυλώνας και στο κέντρο του ανακτόρου, ενώ ήταν μπροστά στρωμένη συβαριτική τράπεζα [Σύβαρη, πόλη της μεγάλης Ελλάδος, φημισμένη για τον πλούτο και την τρυφή μέσα στην οποία ζούσαν οι κάτοικοι της. Συβαριτισμός ονομάζεται αντίστοιχα η νοοτροπία που αποδέχεται τον συβαριτικό τρόπο ζωής] έδειξαν το άκρον άωτον της πνευματικότητας. Επίσης ο Μωυσής μέσα στην Αίγυπτο και ο Παύλος ενώπιον όλης της οικουμένης. Και για κανένα από αυτούς δεν βρέθηκε εμπόδιο στον δρόμο της αρετής.
Αυτά ας έχουμε και εμείς στον νου μας και ας απομακρύνουμε τις περιττές αυτές προφάσεις και δικαιολογίες και ας αναλάβουμε τους ιδρώτες της αρετής. Έτσι θα προσελκύσουμε και τον Θεό σε μεγαλύτερη αγάπη προς εμάς, θα Τον πείσουμε να βοηθήσει τους αγώνες μας και θα απολαύσουμε μεγαλύτερα αγαθά. Είθε να τα επιτύχουμε όλοι εμείς, με τη χάρη και τη φιλανθρωπία του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, στον οποίο ανήκει η δόξα και η δύναμη στους αιώνες των αιώνων. Αμήν.
ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,
επιμέλεια κειμένου: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος
ΠΗΓΕΣ:
- http://khazarzar.skeptik.net/pgm/PG_Migne/John%20Chrysostom_PG%2047-64/In%20Mathaeum.pdf
- Αγ. Ιωάννου Χρυσοστόμου Άπαντα τα έργα, πατερικές εκδόσεις «Γρηγόριος Παλαμάς», ΕΠΕ, εκδ. οίκος «Το Βυζάντιον», τομ. 9, ομιλίες ΣΤ΄(επιλεγμένα αποσπάσματα), Ζ΄(κατ’ επιλογήν) και Η΄(κατ΄επιλογήν), σελ. 188-209, 226-249 και 258-281 ,Θεσσαλονίκη
- Βιβλιοθήκη των Ελλήνων, Άπαντα των αγίων Πατέρων, Ιωάννου Χρυσοστόμου έργα, τόμος 63, σελ. 125-134, 153-165 και 171 – 186.
- Π. Τρεμπέλα, Η Καινή Διαθήκη με σύντομη ερμηνεία (απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2014.
- Η Καινή Διαθήκη, Κείμενον και ερμηνευτική απόδοσις υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τριακοστή τρίτη, Αθήνα 2009.
- Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους εβδομήκοντα, Κείμενον και σύντομος απόδοσις του νοήματος υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2005.
- http://users.sch.gr/aiasgr/Palaia_Diathikh/Biblia/Palaia_Diathikh.htm
- http://users.sch.gr/aiasgr/Kainh_Diathikh/Biblia/Kainh_Diathikh.htm
- http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/tools/liddell-scott/index.html
ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,
επιμέλεια κειμένου: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος
ΠΗΓΕΣ:
- http://khazarzar.skeptik.net/pgm/PG_Migne/John%20Chrysostom_PG%2047-64/In%20Mathaeum.pdf
- Αγ. Ιωάννου Χρυσοστόμου Άπαντα τα έργα, Πατερικές εκδόσεις «Γρηγόριος Παλαμάς», ΕΠΕ, εκδ.οίκος «Το Βυζάντιον», Ομιλία ΣΤ΄(επιλεγμένα αποσπάσματα) τομ. 9, σελ. 188-205 ,Θεσσαλονίκη 1978
- Βιβλιοθήκη των Ελλήνων, Άπαντα των αγίων Πατέρων, Ιωάννου Χρυσοστόμου έργα, τόμος 63, σελ. 125 – 134( ή: 59-63 του PDF)· (https://drive.google.com/file/d/0ByZQkrKg4yKLbUtJbURIc2hhZFE/view)
- Π. Τρεμπέλα, Η Καινή Διαθήκη με σύντομη ερμηνεία (απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2014.
- Η Καινή Διαθήκη, Κείμενον και ερμηνευτική απόδοσις υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τριακοστή τρίτη, Αθήνα 2009.
- Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους εβδομήκοντα, Κείμενον και σύντομος απόδοσις του νοήματος υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2005.
- http://users.sch.gr/aiasgr/Palaia_Diathikh/Biblia/Palaia_Diathikh.htm
- http://users.sch.gr/aiasgr/Kainh_Diathikh/Biblia/Kainh_Diathikh.htm
- http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/tools/liddell-scott/index.html
Αγίου Ιωάννου, αρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως του Χρυσοστόμου
ΥΠΟΜΝΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΡΟΦΗΤΕΙΑΣ ΤΟΥ ΗΣΑΪΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚ ΠΑΡΘΕΝΟΥ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ
«Καὶ προσέθετο Κύριος λαλῆσαι τῷ ῎Αχαζ λέγων· αἴτησαι σεαυτῷ σημεῖον παρὰ Κυρίου Θεοῦ σου εἰς βάθος ἢ εἰς ὕψος. καὶ εἶπεν ῎Αχαζ· οὐ μὴ αἰτήσω οὐδ᾿ οὐ μὴ πειράσω Κύριον. καὶ εἶπεν· ἀκούσατε δή, οἶκος Δαυίδ· μὴ μικρὸν ὑμῖν ἀγῶνα παρέχειν ἀνθρώποις; καὶ πῶς Κυρίῳ παρέχετε ἀγῶνα; διὰ τοῦτο δώσει Κύριος αὐτὸς ὑμῖν σημεῖον· ἰδοὺ ἡ παρθένος ἐν γαστρὶ ἕξει, καὶ τέξεται υἱόν, καὶ καλέσεις τὸ ὄνομα αὐτοῦ ᾿Εμμανουήλ(:Και μίλησε και πάλι ο Κύριος προς τον Άχαζ και είπε: “Ζήτησε προς πληροφόρησή σου από τον Κύριο τον Θεό σου κάποιο θαύμα, είτε στο βάθος της γης και ακόμη πιο κάτω, είτε στο ύψος του ουρανού”. Και είπε ο Άχαζ: “Δεν θα ζητήσω σημείο, ούτε θα υποβάλω σε πειρασμό τον Κύριο, θέτοντας υπό αμφισβήτηση τη βεβαίωσή Του. Και είπε ο Προφήτης: “Ακούστε λοιπόν εσείς, που αποτελείτε τον βασιλικό οίκο του Δαβίδ: Μήπως είναι μικρό πράγμα να παρέχετε στενοχωρίες και κόπους σε ανθρώπους απεσταλμένους από τον Θεό, όπως είναι οι Προφήτες; Και πώς λοιπόν τολμάτε με την απιστία σας να στενοχωρείτε τον Θεό; Για τον λόγο αυτόν θα δώσει μόνος Του Αυτός ο ίδιος ο Κύριος σε σας θαύμα υπερφυσικό: ιδού, η Παρθένος υπερφυώς θα συλλάβει στη γαστέρα της και θα γεννήσει Υιό και θα καλέσετε το όνομά Του Εμμανουήλ, δηλαδή “μαζί μας ο Θεός”)»[Ησ. 7,10-16].
Είναι μεγάλη η συγκατάβαση του Θεού και η αγνωμοσύνη του βασιλιά (Άχαζ)· διότι έπρεπε αυτός ακούγοντας τον προφήτη να μην αμφιβάλλει καθόλου για τα όσα λέχθηκαν· αλλά και αν ακόμα αμφέβαλλε, θα έπρεπε να πιστέψει λαμβάνοντας θαύμα, πράγμα που είχαν κάνει πολλοί από τους Ιουδαίους. Καθόσον ο Θεός, επειδή είναι φιλάνθρωπος, ούτε αυτό παρέλειψε να κάνει πολλές φορές για εκείνους που ήταν πνευματικά δύσκαμπτοι, σύρονταν κάτω και ήταν προσηλωμένοι στη γη, πράγμα που έκανε στην περίπτωση του Γεδεών[πρβ. Κριτ. 6,16-24 και 36-40]. Επειδή λοιπόν ήταν πνευματικά ο πιο κατώτερος από όλους και πάρα πολύ βραδυκίνητος στα πνευματικά, πρόσεχε πόση συγκατάβαση δείχνει πάλι ο Θεός. Αυτός τον προσελκύει και τον προτρέπει να ζητήσει θαύμα· αν και βέβαια ούτε αυτό ήταν μικρό θαύμα, το να φανερώσει τις απόκρυφες σκέψεις αυτού, να αποκαλύψει όλες τις διαθέσεις του, και να φανερώσει την υποκρισία του.
Πράγματι, επειδή ο μεν προφήτης είπε: «Για να πιστέψεις, ζήτησε κάποιο θαύμα», εκείνος όμως, υποκρινόμενος τον υπερβολικά πιστό, έλεγε: «Δεν θα ζητήσω, ούτε θα θέσω σε πειρασμό τον Κύριο», πρόσεχε με πόση μεγάλη σφοδρότητα προσθέτει ο προφήτης τον διαχωρισμό, καθιστώντας πολύ σωστά μετά την απόδειξη της υποκρισίας βαρύτερη την κατηγορία.Γι΄αυτό λοιπόν από εκείνον μεν δεν ζητά ούτε καν απάντηση, ενώ στρέφεται προς τον λαό και λέγει: «Ἀκούσατε δή, οἶκος Δαυίδ· Μὴ μικρὸν ὑμῖν ἀγῶνα παρέχειν ἀνθρώποις; Καὶ πῶς Κυρίῳ παρέχετε ἀγῶνα; (:Ακούστε όλοι οι άνθρωποι της βασιλικής οικογένειας του Δαβίδ· μήπως είναι μικρό πράγμα το να στενοχωρείτε τους ανθρώπους; Και πώς τολμάτε να στενοχωρείτε τον Κύριο;)»[Ησ.7,13].
Δεν είναι σαφή τα λόγια αυτά· γι΄αυτό λοιπόν πρέπει να αναλύσουμε αυτά με μεγάλη προσοχή. Πράγματι αυτό που λέγει σημαίνει το εξής: «Μήπως τα λόγια αυτά είναι δικά μου; Μήπως η απόφαση είναι δική μου; Και εάν το να μην πιστεύουμε στους ανθρώπους έτσι απλά και χωρίς λόγο είναι βαρύ και άξιο κατηγοριών, πολύ περισσότερο είναι βαρύ όταν αυτό συμβαίνει στον Θεό». Το «ἀγώνα παρέχειν» λοιπόν τίποτε άλλο δεν σημαίνει, παρά απιστία. «Αυτό λοιπόν», λέγει, «μήπως είναι μικρό έγκλημα; Μήπως είναι τυχαία κατηγορία το να απιστεί κάποιος στους ανθρώπους; Εάν λοιπόν αυτό είναι βαρύ, πολύ περισσότερο βαρύ είναι το να απιστεί στον Θεό». Και αυτό λοιπόν το έλεγε για να μάθουν όλοι ότι ο προφήτης δεν εξαπατήθηκε και ότι δεν ξεγελάστηκε από τα λόγια που άκουσε, αλλά έβγαλε την απόφαση από τις σκέψεις που υπήρχαν μέσα στον νου του Άχαζ.
Αυτό και ο Χριστός έκανε πολλές φορές όπως λένε τα ευαγγέλια. Πριν δηλαδή παρουσιάσει την απόδειξη από τα θαύματα, αποκαλύπτοντας την κακία των Ιουδαίων που κυριαρχούσε μέσα στη σκέψη τους, παρουσίαζε με τον τρόπο αυτόν όχι πιο μικρό θαύμα, πράγμα που συνέβηκε στην περίπτωση του παραλυτικού. Επειδή δηλαδή είπε προς αυτόν: «Θάρσει, τέκνον· ἀφέωνταί σοι αἱ ἁμαρτίαι σου (:“Έχε θάρρος, παιδί μου˙ σου έχουν συγχωρηθεί οι αμαρτίες σου”)» [Ματθ.9,2], εκείνοι όμως έλεγαν μέσα τους: «Οὗτος βλασφημεῖ(:Αυτός βλασφημεί, διότι σφετερίζεται δικαίωμα που μόνο ο Θεός έχει)» [Ματθ.9,3], λέγει προτού να συσφίξει τα μέλη του παραλυτικού: «Ἳνα τί ὑμεῖς ἐνθυμεῖσθε πονηρὰ ἐν ταῖς καρδίαις ὑμῶν;(: Γιατί κάνετε μέσα στις καρδιές σας σκέψεις πονηρές και κακοπροαίρετες;)»[Ματθ.9,4], παρέχοντας αυτό σαν μέγιστη απόδειξη της θεότητάς Του, το ότι γνωρίζει τις απόκρυφες σκέψεις της διάνοιας. Διότι λέγει: «Σὺ μονώτατος οἶδας τὴν καρδίαν πάντων υἱῶν ἀνθρώπων(: Εσύ μόνο ως παντογνώστης και καρδιογνώστης γνωρίζεις το εσωτερικό της καρδιάς όλων των ανθρώπων)» [Γ΄Βασ. 8,39]. Και ο Δαβίδ πάλι λέγει: «Ἐτάζων καρδίας καὶ νεφροὺς ὁ Θεός(:Διότι Εσύ, Θεέ μου, εξετάζεις στα βάθη των καρδιών τους τις σκέψεις τους και τα απόκρυφα συναισθήματά τους στους νεφρούς)» [Ψαλμ.7,10]. Αυτή τη δυνατότητα γνώσεως πολλές φορές ο Θεός έδινε και στους προφήτες, για να μαθαίνουν οι ακροατές τους, ότι τίποτε από τα λόγια τους δεν ήταν ανθρώπινο, αλλά όλη η απόφαση προερχόταν επάνω από τον ουρανό.
Γι’ αυτό και ο μεγαλοφωνότατος αυτός Ησαΐας, επειδή με μεγάλη επιείκεια συνομίλησε με τον βασιλιά, τον απάλλαξε από τα κακά, τον πρότρεψε να έχει θάρρος για τα παρόντα, και του παρουσίασε αποδείξεις γι’ αυτά, αποκαλύπτοντάς του την απόφαση εκείνων που εκστράτευσαν εναντίον τους, ελέγχοντας την προδοσία, προλέγοντας τη γενική και ολοκληρωτική άλωση του Ισραήλ, προσθέτοντας μάλιστα και τον χρόνο πραγματοποιήσεως αυτής, και δεν αρκέστηκε σε αυτά, αλλά προχωρεί και παρά πέρα, και δεν περιμένει να ζητήσει αυτός θαύμα, αλλά και επειδή εξαιτίας της υπερβολικής απιστίας του δεν θέλει να ζητήσει, προτρέπεται να ζητήσει· και δεν προτρέπεται απλώς, αλλά και αφήνεται κύριος στο να εκλέξει αυτό· διότι δεν λέγει: αυτό και αυτό το θαύμα, αλλά λέγει όποιο θέλει· πλούσιος είναι ο Κύριος, πανίσχυρη η δύναμή Του, απερίγραπτη η εξουσία Του. Αν θελήσεις από τον ουρανό, δεν υπάρχει κανένα κώλυμα, αν από τη γη, τίποτε δεν εμποδίζει· διότι αυτό σημαίνει το: «Εἰς βάθος ἢ εἰς ὕψος (:Είτε στο βάθος της γης και ακόμη πιο κάτω, είτε στο ύψος του ουρανού)» [Ησ.7,11].
Αλλά επειδή ούτε έτσι τον έπεισε, δεν σταμάτησε εδώ, αλλά αφού πρόσθεσε και τον έλεγχο, και αυτόν προς διόρθωση του ακροατή του, και για να δείξει ότι δεν εξαπατήθηκε, ούτε ξεγελάστηκε από τα λόγια του, αποκαλύπτει προφητεία απόρρητη, που θα συμβεί για τη σωτηρία της οικουμένης και για διόρθωση όλων των πραγμάτων· και λέγει ότι το θαύμα θα δοθεί πλέον όχι για τον Άχαζ, αλλά για τον ίδιο τον ιουδαϊκό λαό· διότι στην αρχή μεν απηύθυνε τον λόγο προς αυτόν, επειδή όμως εκείνος παρουσίασε τον εαυτό του ανάξιο, απευθύνει στη συνέχεια τον λόγο του προς τον ίδιο τον λαό. Διότι λέγει: «Γι΄αυτό θα δώσει ο Κύριος το θαύμα», όχι «σε σένα», αλλά: «σε σας». «Σε σας»: σε ποιους; Στους ανθρώπους της οικογένειας του Δαβίδ· καθόσον από εκεί βλάστησε το θαύμα.
Ποιο λοιπόν είναι το θαύμα; «Να, η Παρθένος θα συλλάβει και θα γεννήσει υιό, και το όνομα που θα δοθεί σε αυτόν θα είναι Εμμανουήλ». Είναι άξιο παρατηρήσεως αυτό που είπα και προηγουμένως, ότι δηλαδή το θαύμα δεν δίνεται πλέον στον Άχαζ. Και το ότι δεν είναι αυτά υπόθεση, γίνεται φανερό από το ότι ο ίδιος ο προφήτης και κατήγγειλε αυτά και κατηγόρησε λέγοντας: «Μήπως σας φαίνεται μικρό πράγμα το να πιστεύετε στα λόγια ανθρώπων απεσταλμένων από τον Θεό;»· και πρόσθεσε: «Γι΄αυτό θα δώσει ο Κύριος σε σας θαύμα. Να, η Παρθένος θα συλλάβει». Εάν πάλι δεν ήταν παρθένος, ούτε θαύμα θα ήταν· διότι το θαύμα πρέπει να ξεπερνά την κοινή σειρά των πραγμάτων και να υπερβαίνει τη φυσική συνήθεια, και να είναι ασυνήθιστο και παράδοξο, ώστε να γίνεται αποδεκτό από τον κάθε θεατή και ακροατή· διότι γι΄αυτό λέγεται και σημείο, για το ότι είναι κάτι το διακριτικό και εντυπωσιακό. Διακριτικό επίσης δεν θα μπορούσε να είναι αν συνέβαινε να καλυφτεί ερχόμενο σε ανάμιξη με άλλα πράγματα.
Ώστε, εάν ο λόγος ήταν για γυναίκα που θα γεννούσε σύμφωνα με τους φυσικούς νόμους, για ποιον λόγο ονομάζει θαύμα αυτό που συμβαίνει καθημερινά; Γι΄αυτό λοιπόν και αρχίζοντας δεν είπε: «Να παρθένος», αλλά: «Να, η Παρθένος», υπαινισσόμενος με την προσθήκη του άρθρου ότι από όλους τους ανθρώπους αυτή θα είναι μία κάποια τελείως ξεχωριστή και μοναδική Παρθένος. Το ότι βέβαια η προσθήκη αυτή του άρθρου φανερώνει αυτό μπορούμε να το μάθουμε και από τα ευαγγέλια. Επειδή δηλαδή έστειλαν οι Ιουδαίοι ανθρώπους προς τον Ιωάννη τον Βαπτιστή για να ρωτήσουν: «Σὺ τίς εἶ;(: Εσύ ποιος είσαι;)» [Ιω.1,19] και δεν έλεγαν: «Εσύ είσαι Χριστός» αλλά «Εσύ είσαι ο Χριστός»· ούτε έλεγαν: «εσύ είσαι προφήτης», αλλά «εάν εσύ είσαι ο προφήτης» [Ιω.1,25: «Τί οὖν βαπτίζεις, εἰ σὺ οὐκ εἶ ὁ Χριστὸς οὔτε Ἠλίας οὔτε ὁ προφήτης;(:Γιατί λοιπόν βαπτίζεις, αφού δεν είσαι ούτε ο Χριστός, ούτε ο Ηλίας, ούτε ο προφήτης; Μόνον αυτοί θα έχουν το δικαίωμα και την εξουσία να κάνουν αυτό που κάνεις εσύ)»], πράγμα που το καθένα από αυτά ήταν κάτι το εξαίρετο.
Γι΄αυτό και αρχίζοντας ο Ιωάννης το ευαγγέλιό του, δεν είπε: «Στην αρχή υπήρχε Λόγος», αλλά: «Ἐν ἀρχῇ ἦν ὁ Λόγος, καὶ ὁ Λόγος ἦν πρὸς τὸν Θεόν, καὶ Θεὸς ἦν ὁ Λόγος(:Στην αρχή της δημιουργίας υπήρχε ο Υιός του Θεού, που γεννήθηκε αχρόνως από τον Πατέρα ως άπειρος και ζωντανός Λόγος από απειροτέλειο και πάνσοφο Νου. Και ο Λόγος, ως δεύτερο πρόσωπο της Θεότητος, ήταν αχώριστος από τον Θεό Πατέρα και πάντοτε ενωμένος μαζί του. Και ήταν Θεός τέλειος ο Λόγος)» [Ιω.1,1]. Έτσι λοιπόν και εδώ δεν είπε: «Να παρθένος», αλλά «Να, η παρθένος» και με το διακριτικό γνώρισμα «Ιδού», που ταιριάζει σε προφήτη· διότι τα όσα συνέβαιναν δεν ήταν πράγματα που τα έβλεπε κάποιος μόνο, τα φαντάζονταν και είχε μεγάλη βεβαιότητα για εκείνα που έλεγε. Καθόσον οι προφήτες έβλεπαν τα αόρατα πράγματα σαφέστερα από τους δικούς μας οφθαλμούς· διότι η μεν αίσθηση φυσικό είναι και να εξαπατηθεί, η χάρη του Πνεύματος όμως έδινε την απόφαση χωρίς εξαπάτηση.
«Και για ποιον λόγο», λέγει ίσως κάποιος, «δεν πρόσθεσε ότι η γέννηση θα προέλθει από το άγιο Πνεύμα;». Προφητεία ήταν το λεγόμενο και έπρεπε να λεχθούν επισκιασμένα, πράγμα που πολλές φορές είπα, εξαιτίας της αγνωμοσύνης των ακροατών, ώστε να μη συνέβαινε, αφού τα μάθαιναν όλα με σαφήνεια, να έκαιγαν και όλα τα βιβλία· διότι, εάν δεν απέφυγαν να βλάψουν τους προφήτες, πολύ περισσότερο δεν θα απέφευγαν να καταστρέψουν τα βιβλία. Και το ότι τα λόγια αυτά δεν αποτελούν απλή σκέψη κάποιος άλλος βασιλιάς στην περίπτωση του Ιερεμία, αφού πήρε αυτά τα βιβλία, τα ξέσχισε και τα έκαψε[πρβ. Ιερ.43, 21 κε.]. Είδες μανία ανυπόφορη; Είδες οργή απερίσκεπτη; Δεν του έφτασε να εξαφανίσει τα βιβλία, αλλά και τα έκαψε, θέλοντας να ικανοποιήσει το απερίσκεπτο πάθος του. Αλλά όμως ο θαυμάσιος αυτός προφήτης, ο Ησαΐας, αν και τα είπε με ασάφεια, εντούτοις φανέρωσε το παν· διότι μία παρθένος, όσο εξακολουθεί να είναι παρθένος, από πού αλλού θα μπορούσε να γεννήσει, παρά από το άγιο Πνεύμα; Καθόσον το να υπερέβαινε τους νόμους της φύσεως κανένας άλλος δεν μπορούσε, παρά μόνο ο Δημιουργός της φύσεως. Ώστε, λέγοντας ότι θα γεννήσει η παρθένος, φανέρωσε το παν.
Αφού λοιπόν μίλησε για τη γέννηση, λέγει και το όνομα Εκείνου που θα γεννηθεί, όχι εκείνο που έλαβε, αλλά εκείνο που του δόθηκε από τα ίδια τα πράγματα· διότι, όπως ακριβώς ονομάζει την Ιερουσαλήμ πόλη δικαιοσύνης, αν και βέβαια πουθενά δεν ονομάστηκε πόλη δικαιοσύνης, αλλά από τα γεγονότα έλαβε αυτήν την ονομασία, επειδή σημειώθηκε σε αυτήν μεγάλη μεταβολή προς το καλύτερο και προστάτεψε το δίκιο(καθόσον, όταν την ονομάζει πόρνη, το κάνει και αυτό όχι επειδή ονομάστηκε η πόλη κάποτε έτσι, αλλά της αποδίδει το όνομα αυτό από την κακία· κατά τον ίδιο τρόπο βέβαια και στη συνέχεια την ονομάζει πόλη δικαιοσύνης από την αρετή της), το ίδιο λοιπόν πρέπει να λεχτεί και για τον Χριστό, ότι δηλαδή απέδωσε σε Αυτόν το όνομα Εμμανουήλ από τα όσα συνέβησαν σε Αυτόν· διότι τότε κατεξοχήν ο Θεός ήρθε κοντά μας, όταν φανερώθηκε στη γη, συναναστράφηκε τους ανθρώπους και έδειξε τη μεγάλη φροντίδα Του για μας. Καθόσον δεν ήρθε κοντά μας άγγελος, ούτε αρχάγγελος, αλλά ο ίδιος ο Κύριος, αφού κατέβηκε από τον ουρανό, ανέλαβε τη διόρθωσή μας, συνομιλώντας με τις πόρνες, συντρώγοντας με τους τελώνες, μπαίνοντας στα σπίτια των αμαρτωλών, δίνοντας παρρησία στους ληστές προσελκύοντας κοντά Του μάγους, τα πάντα κάνοντας και διορθώνοντας, και την ίδια τη φύση του ανθρώπου ενώνοντας με τον εαυτό Του.
Όλα αυτά λοιπόν προλέγει ο προφήτης, αναφέροντας συγχρόνως και τη Γέννηση και το απερίγραπτο εκείνο και άπειρο κέρδος των πόνων του τοκετού· διότι όταν ο Θεός είναι μαζί με τους ανθρώπους τίποτε δεν πρέπει πλέον να φοβούνται, ούτε να τρέμουν, αλλά για όλα να έχουν θάρρος, πράγμα λοιπόν και που ανέβηκε. Καθόσον καταλύθηκαν τα αρχαία εκείνα και αμετακίνητα κακά, καταργούνταν η απόφαση εναντίον του ανθρώπινου γένους, παρέλυαν τα νεύρα της αμαρτίας, καταλυόταν η τυραννική εξουσία του διαβόλου, ο αδιάβατος σε όλους παράδεισος άνοιγε για πρώτη φορά στον ανθρωποκτόνο και ληστή, οι ουράνιες αψίδες απλώνονταν, ο άνθρωπος αναμιγνυόταν με τους αγγέλους, η φύση μας ανυψωνόταν προς τον βασιλικό θρόνο, του άδη το δεσμωτήριο αχρηστευόταν, ο θάνατος έμενε πλέον απλό όνομα, στερημένο από περιεχόμενο, και χοροί μαρτύρων και γυναίκες κατακομμάτιαζαν τα κεντριά του άδη. Όλα αυτά λοιπόν προβλέποντας ο προφήτης σκιρτούσε και χόρευε από τη χαρά του, και όλα αυτά μας τα φανέρωνε με μία λέξη μόνο, προφητεύοντάς μας τον Εμμανουήλ.
«Βούτυρον καὶ μέλι φάγεται· πρὶν ἢ γνῶναι αὐτὸν ἢ προελέσθαι πονηρά, ἐκλέξεται τὸ ἀγαθόν·διότι πρὶν ἢ γνῶναι τὸ παιδίον ἀγαθὸν ἢ κακόν, ἀπειθεῖ πονηρίᾳ τοῦ ἐκλέξασθαι τὸ ἀγαθόν(:Βούτυρο και μέλι θα τρώγει όπως τα συνηθισμένα νήπια των ανθρώπων και με αυτά θα τραφεί. Προτού όμως έρθει στην ηλικία εκείνη κατά την οποία μπορεί να γνωρίσει ή να προτιμήσει τα πονηρά, θα εκλέξει το καλό· διότι δεν θα υπάρχει σε αυτό πονηρή κλίση όπως σε μας τους άλλους, αλλά θα είναι αναμάρτητος. Ναι· βεβαίως το παιδί αυτό, προτού να έλθει σε ηλικία κατά την οποία θα διακρίνει το καλό ή το κακό, λόγω της αγαθότητας που υπάρχει μέσα του, θα απειθεί στην πονηρία, για να εκλέγει και να προτιμά το αγαθό)»[Ησ.7,15-16].
Επειδή το παιδί που επρόκειτο να γεννηθεί ούτε άνθρωπος απλός ήταν, ούτε μόνο Θεός, αλλά Θεός με μορφή ανθρώπου, πολύ σωστά και ο προφήτης ποικίλλει τον λόγο, λέγοντας άλλοτε μεν αυτό, άλλοτε δε εκείνο, αναφέροντας συγχρόνως και τα παράδοξα, και μην αφήνοντας έτσι να μη γίνει πιστευτό το σχέδιο της θείας οικονομίας, εξαιτίας του υπερβολικού μεγέθους του θαύματος. Διότι, αφού είπε ότι θα γεννήσει η Παρθένος, πράγμα που ήταν ανώτερο από τον νόμο της φύσεως, και ότι θα ονομαστεί Εμμανουήλ, πράγμα που και αυτό ήταν μεγαλύτερο από την προσδοκία, για να μη συμβεί, ακούοντας κάποιος το όνομα Εμμανουήλ, να πάθει εκείνο που έπαθε ο Μαρκίων[Μαρκίων: γνωστικός του 2ου αιώνος· καταγόταν από τη Σινώπη του Πόντου και έδρασε κυρίως στη Ρώμη. Δίδασκε ότι άλλος είναι ο Θεός της Παλαιάς Διαθήκης, ο δημιουργός και πονηρός Θεός, και άλλος ο Θεός της Καινής Διαθήκης, ο αγαθός Θεός, ο Οποίος και έστειλε τον υιό Του τον Χριστό για να απαλλάξει τον κόσμο από την τυραννία του πονηρού Θεού] και να υποπέσει στις νοσηρές δοξασίες του Ουαλεντίνου [Ουαλεντίνος: ο κυριότερος εκπρόσωπος του Γνωστικισμού του Β΄αιώνα. Δίδασκε ότι ο κόσμος προήλθε από τον υπέρτατο Θεό αφού όμως μεσολάβησε μια ατέλειωτη σειρά μεσαζόντων θεοτήτων, των «αιώνων»], για χάρη της θείας οικονομίας αμέσως πρόσθεσε και σαφέστατη απόδειξη της οικονομίας, επιβεβαιώνοντας αυτήν από το ότι ο Χριστός θα έτρωγε. Διότι τι λέγει; «Βούτυρο και μέλι θα τρώγει». Αυτό δεν θα μπορούσε να είναι γνώρισμα της θεότητας, αλλά είναι γνώρισμα της δικής μας φύσεως. Γι’αυτό λοιπόν ούτε απλώς έπλασε άνθρωπο και τον εγκατέστησε μέσα σε αυτόν, αλλά και κύηση ανέχτηκε και μάλιστα εννιά μηνών και με πόνους γεννήθηκε και σπάργανα φόρεσε, και έφαγε την τροφή της πρώτης νηπιακής ηλικίας, ώστε με όλα να κλείσει τα στόματα εκείνων που επιχειρούν να αρνηθούν τη θεία οικονομία.
Αυτά λοιπόν προβλέποντας ο προφήτης από την αρχή δεν προλέγει μόνο τους πόνους του τοκετού και τη θαυμαστή γέννηση, αλλά και την τροφή κατά την πρώτη ηλικία, όταν θα βρίσκεται στα σπάργανα, που δεν διαφέρει καθόλου από την τροφή των υπόλοιπων ανθρώπων και δεν παρουσιάζει τίποτε το παράξενο· διότι ούτε διέφεραν σε Αυτόν όλα, ούτε όλα ήταν κοινά. Πράγματι το να γεννηθεί από γυναίκα ήταν κοινό γνώρισμα, το να γεννηθεί όμως από παρθένο ήταν ανώτερο από αυτό που γίνεται με μας. Το να τραφεί πάλι με τον κοινό νόμο της φύσεως και με αυτόν που τρέφονται οι πολλοί άνθρωποι, είναι κοινό γνώρισμα, το να γίνει όμως ο ναός εκείνος αδιάβατος στην κακία και να μη δοκιμάσει καθόλου την κακία, αυτό είναι πρωτοφανές και παράδοξο και αυτού μόνο γνώρισμα. Γι΄αυτό λοιπόν και εκείνο και αυτό ανέφερε. Διότι, λέγει, δεν απομακρύνθηκε από την κακία, αφού πρώτα διέπραξε την κακία, αλλά από την αρχή και την πρώτη στιγμή έδειχνε όλη την αρετή του.
Αυτό ακριβώς και Αυτός έλεγε: «Τίς ἐξ ὑμῶν ἐλέγχει με περὶ ἁμαρτίας; (:Ποιος από σας, εξετάζοντας και ελέγχοντας τη ζωή μου, μπορεί να αποδείξει ότι έχω κάνει έστω και την παραμικρή αμαρτία; Κανείς)» [Ιω.8,46]· και: «Ἒρχεται γὰρ ὁ τοῦ κόσμου ἄρχων, καὶ ἐν ἐμοὶ οὐκ ἔχει οὐδέν(:διότι έρχεται ο σατανάς, που εξουσιάζει τον κόσμο που βρίσκεται μακριά από τον Θεό˙ και έρχεται για να πραγματοποιήσει την τελευταία και βιαιότερη επίθεσή του εναντίον μου. Αλλά δεν θα βρει σε μένα τίποτε το δικό του, το οποίο θα του δίνει κάποια εξουσία ή κάποιο δικαίωμα επάνω μου)» [Ιω.14,30]. Και ο ίδιος μάλιστα, αυτός, προφήτης, ο Ησαΐας, προχωρώντας λέγει ότι «ἀνομίαν οὐκ ἐποίησεν, οὐδὲ εὑρέθη δόλος ἐν τῷ στόματι αὐτοῦ(: δεν έκανε καμία παράβαση του νόμου, ούτε βρέθηκε δόλος ή λόγος ψεύτικος στο στόμα του)» [Ησ. 53,9].
Αυτό λοιπόν λέγει και εδώ, ότι δηλαδή προτού αποκτήσει τη γνώση να διακρίνει τα κακά, από την ηλικία εκείνη την απειρόκακη, από την αρχή ακόμα θα δείξει την αρετή του και δεν θα έχει κανένα κοινό με την κακία. «Διότι προτού γνωρίσει το παιδί να διακρίνει το καλό ή το κακό, θα αποφύγει την κακία και θα προτιμήσει το καλό». Πάλι με τις λέξεις αυτές υπαινίσσεται το ίδιο νόημα και επιμένει στα ίδια λόγια. Επειδή δηλαδή τα λόγια αυτά ήταν πάρα πολύ υψηλά, επιβεβαιώνει αυτά με τη συνέχεια της διηγήσεως· διότι, εκείνο που προηγουμένως ανέφερε, λέγοντας: «Προτού αποκτήσει τη γνώση να διακρίνει το καλό και το κακό», αυτό προχωρώντας υπαινίχθηκε, λέγοντας: «Πριν αποκτήσει το παιδί τη γνώση», και χρησιμοποιεί πάλι την επεξήγηση, λέγοντας: «Να διακρίνει το καλό από το κακό, θα αποφύγει την κακία και θα προτιμήσει το καλό»· διότι αυτό το εντελώς ξεχωριστό γνώρισμα ήταν Αυτού μόνο γνώρισμα.
Γι΄αυτό και ο Παύλος αυτό αναφέρει συνέχεια, και ο Ιωάννης πάλι όταν είδε αυτόν, αυτό διεκήρυξε, λέγοντας: «Ἲδε ὁ ἀμνὸς τοῦ Θεοῦ ὁ αἴρων τὴν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου(:Να Eκείνος που προφήτευσε ο Ησαΐας και μας τον απέστειλε ο Θεός για να θυσιαστεί ως αρνί και να σηκώσει με τη σφαγή και τη θυσία Tου ολόκληρη την αμαρτία και την ενοχή του κόσμου, και έτσι να την εξαλείψει)» [Ιω.1,29]. Εκείνος δε που σηκώνει την αμαρτία των άλλων, αυτός πολύ περισσότερο ήταν αναμάρτητος.
Και ο Παύλος, όπως προανέφερα, αυτό συνέχεια βροντοφωνάζει. Επειδή δηλαδή ο Χριστός επρόκειτο να πεθάνει, για να μη νομίσει κάποιος από τους απίστους, ότι τιμωρείται για τις αμαρτίες του, συνέχεια αναφέρει το αναμάρτητο αυτού, για να δείξει ότι ο θάνατος αυτού ήταν μέσο απαλλαγής της δικής μας αμαρτίας. Γι΄αυτό και έλεγε: «Εἰδότες ὅτι Χριστὸς ἐγερθεὶς ἐκ νεκρῶν οὐκέτι ἀποθνήσκει, θάνατος αὐτοῦ οὐκέτι κυριεύει. ὃ γὰρ ἀπέθανε, τῇ ἁμαρτίᾳ ἀπέθανεν ἐφάπαξ, ὅ δὲ ζῇ, ζῇ τῷ Θεῷ(:Και έχουμε την πεποίθηση αυτή, διότι γνωρίζουμε ότι αφού ο Χριστός αναστήθηκε από τους νεκρούς, δεν πεθαίνει πλέον· ο θάνατος δεν έχει πια εξουσία επάνω Του και δεν μπορεί να Τον κυριεύσει. Και δεν Τον κυριεύει πλέον ο θάνατος, διότι και τότε που πέθανε, πέθανε μία φορά για πάντα, για να καταλύσει την αμαρτία. Και τη ζωή που ζει αφού αναστήθηκε από τους νεκρούς, τη ζει για να δοξάζει τον Θεό μεταδίδοντας στις ψυχές των ανθρώπων την αγία και πανευτυχή και αθάνατη ζωή του Θεού)» [Ρωμ.6,9-10]. «Ούτε», λέγει, «τον θάνατο εκείνο τον υπέστη σαν υπεύθυνος για τη διάπραξη δικής του αμαρτίας, αλλά υπέρ της κοινής αμαρτίας όλων μας». Εάν λοιπόν τον προηγούμενο θάνατο τον υπέστη χωρίς να ήταν υπεύθυνος, με μεγάλη υπεροχή αποδεικνύεται ότι δεν πρόκειται να πεθάνει πλέον.
ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,
επιμέλεια κειμένου: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος
ΠΗΓΕΣ:
- https://greekdownloads3.files.wordpress.com/2014/08/in-isaiam.pdf
- Ιωάννου του Χρυσοστόμου Άπαντα τα έργα, Υπόμνημα στον προφήτη Ησαΐα, ομιλία Ζ΄,πατερικές εκδόσεις «Γρηγόριος ο Παλαμάς»(ΕΠΕ), εκδ. οίκος «Το Βυζάντιον», Θεσσαλονίκη 1983, τόμος 8, σελίδες 460-479.
- Π. Τρεμπέλα, Η Καινή Διαθήκη με σύντομη ερμηνεία (απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2014.
- Η Καινή Διαθήκη, Κείμενον και ερμηνευτική απόδοσις υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τριακοστή τρίτη, Αθήνα 2009.
- Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους εβδομήκοντα, Κείμενον και σύντομος απόδοσις του νοήματος υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2005.
- Η Παλαιά Διαθήκη μετά Συντόμου Ερμηνείας, Παναγιώτης Τρεμπέλας, Αδελφότης Θεολόγων «Ο Σωτήρ», Αθήνα, 1985.
- https://www.agia-aikaterini-larissis.com/agia-grafi-palaia-diathiki/
- https://www.agia-aikaterini-larissis.com/agia-grafi-kaini-diathiki/
- Π.Τρεμπέλα, Το Ψαλτήριον με σύντομη ερμηνεία(απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τρίτη, Αθήνα 2016.
- http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/tools/liddell-scott/index.html
- http://users.sch.gr/aiasgr/Palaia_Diathikh/Biblia/Palaia_Diathikh.htm
- http://users.sch.gr/aiasgr/Kainh_Diathikh/Biblia/Kainh_Diathikh.htm
Η ΚΑΤΑ ΣΑΡΚΑ ΓΕΝΝΗΣΙΣ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΜΑΣ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ [:Γαλ.4,4-7]
ΥΠΟΜΝΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗΣ ΠΕΡΙΚΟΠΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΓΙΟ ΝΙΚΟΔΗΜΟ ΤΟΝ ΑΓΙΟΡΕΙΤΗ
«Ὃτε δὲ ἦλθε τὸ πλήρωμα τοῦ χρόνου, ἐξαπέστειλεν ὁ Θεὸς τὸν υἱὸν αὐτοῦ, γενόμενον ἐκ γυναικός, γενόμενον ὑπὸ νόμον, ἵνα τοὺς ὑπὸ νόμον ἐξαγοράσῃ, ἵνα τὴν υἱοθεσίαν ἀπολάβωμεν(: Όταν όμως συμπληρώθηκε ο χρόνος που είχε ορίσει η πανσοφία του Θεού, απέστειλε ο Θεός στον κόσμο τον Υιό Του, ο οποίος έγινε άνθρωπος από γυναίκα και υποτάχθηκε στον μωσαϊκό νόμο, προκειμένου να εξαγοράσει εκείνους που ήταν υποδουλωμένοι στην κατάρα του μωσαϊκού νόμου, για να λάβουμε την υιοθεσία που ο Θεός μάς είχε υποσχεθεί)»[Γαλ.4,4-5].
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
«τὸ πλήρωμα τοῦ χρόνου»:
Ο Οικουμένιος ερμηνεύοντας τη φράση «τὸ πλήρωμα τοῦ χρόνου» λέγει: «Ποιου πλήρωμα χρόνου; Εκείνου κατά τον οποίο έπρεπε να έλθει ο Χριστός. Διότι είχε προφητευτεί ο χρόνος της ελεύσεως του Χριστού από τον προφήτη Δανιήλ, που συνέβη επί της βασιλείας Καίσαρος Αυγούστου, όταν έγινε και η ένσαρκος οικονομία του Χριστού». Βλέπε και την ερμηνεία του «νῦν δὲ ἅπαξ ἐπὶ συντελείᾳ τῶν αἰώνων εἰς ἀθέτησιν ἁμαρτίας διὰ τῆς θυσίας αὐτοῦ πεφανέρωται (:Τώρα όμως μία φορά έγινε άνθρωπος, όταν τελείωσαν οι χρόνοι της Παλαιάς Διαθήκης, και φανερώθηκε στον κόσμο για να εξαλείψει την αμαρτία με τη θυσία Του)»[Εβρ.9,26]. Ο δε μακάριος Αυγουστίνος στα βιβλία περί Τριάδος ερμηνεύοντας το «Ὃτε δὲ ἦλθε τὸ πλήρωμα τοῦ χρόνου» λέγει ότι όταν οι άνθρωποι έγιναν δεκτικοί και χωρητικοί της γνώσεως της αγίας Τριάδος και δεν βλάπτονταν από το κήρυγμα της τρισυποστάτου της Θεότητος, ώστε να πέσουν σε πολυθεΐα, τότε ήλθε ο Υιός του Θεού και αποκάλυψε στον κόσμο ότι έχει Πατέρα, και στη συνέχεια ότι είναι ο Θεός τρισυπόστατος. Αυτής της γνώσεως της αγίας Τριάδος δεν ήταν χωρητικοί οι Ιουδαίοι πριν από την ένσαρκο παρουσία του Υιού του Θεού. Βλέπε και την ερμηνεία του «ἧς ἐγενόμην ἐγὼ διάκονος κατὰ τὴν οἰκονομίαν τοῦ Θεοῦ τὴν δοθεῖσάν μοι εἰς ὑμᾶς, πληρῶσαι τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ(:Αυτός ο λόγος του Θεού είναι το Ευαγγέλιο, που διακηρύττει τη σωτήρια βουλή του Θεού να σωθούν όλοι οι άνθρωποι διαμέσου του Χριστού. Και το σωτήριο αυτό σχέδιο του Θεού ήταν ένα μυστήριο κρυμμένο από την αρχή της ύπαρξης του χρόνου σ’ όλους τους αιώνες και τις γενεές, φανερώθηκε όμως τώρα με το κήρυγμα στους αγίους του, τους Χριστιανούς)»[Κολ.1,25], για να μάθεις ότι αυτό ήταν οικονομία Θεού, το να φανερωθεί το μυστήριο του ευαγγελίου, όταν οι άνθρωποι έγιναν δεκτικοί, για να το εννοήσουν.
«γενόμενον ὑπὸ νόμον»:
Έτσι σύμφωνα με αυτούς ερμηνεύει το ρητό αυτό και ο Μέγας Βασίλειος λέγοντας: «Ο απόστολος προτίμησε την εμφαντικότερη φωνή, την πρόθεση «ἐκ», δηλαδή, και όχι την «διά», λέγοντας «γενόμενον ἐκ γυναικός»· διότι το «διά τῆς γυναικός» επρόκειτο να δείχνει παροδική την έννοια της γεννήσεως, ενώ το «ἐκ τῆς γυναικός» θα έδειχνε αρκετά δυνατή την κοινωνία της φύσεως του Τικτομένου προς αυτήν που το γέννησε»[Κεφάλαιο ε΄περί του Αγίου Πνεύματος]. Γι’αυτό και ο άγιος Εφραίμ ο Σύρος στον λόγο που παρομοιάζει με τον μαργαρίτη τη γέννηση του Θεού Λόγου από την Παρθένο γράφει ότι εκείνο που λέγει ο ευαγγελιστής Λουκάς πως είπε ο άγγελος προς τη Θεοτόκο όταν την ευαγγέλισε, δηλαδή το «διὸ καὶ τὸ γεννώμενον ἅγιον κληθήσεται υἱὸς Θεοῦ(:Γι’ αυτό και το απολύτως αναμάρτητο και άγιο βρέφος που θα γεννηθεί με τον υπερφυσικό αυτό τρόπο, θα αναγνωριστεί ότι είναι ο ίδιος ο Υιός του Θεού)»[Λουκά 1,35], αυτό, λέγω, το ρητό, λέγει ο άγιος Εφραίμ, ότι έτσι είναι γραμμένο: «διὸ καὶ τὸ γεννώμενον ἐκ σου», σύμφωνα, δηλαδή, όπως λέγει εδώ ο Παύλος, «γενόμενον ἐκ γυναικός». «Μερικά όμως αντίγραφα», λέγει, «δεν το έχουν αυτό, κάνοντας χάρη στους αιρετικούς». Γι΄αυτό σύμφωνα με τον άγιο αυτόν, πρέπει υποχρεωτικά να προστίθεται το «ἐκ σου», στο παραπάνω ευαγγελικό ρητό.
Λέγει ακόμη ο Φώτιος ότι το «γενόμενον ἐκ γυναικός» πρέπει να γράφεται με ένα ν και όχι με δύο, όπως με ένα ν γράφεται και το ακόλουθο: «γενόμενον ὑπό νόμον», διότι «γεγέννηται» μεν ο Χριστός εκ Παρθένου, αλλά το «γεγέννηται» γράφεται με δύο ν, όμως και γεννάται, επειδή μία φορά από την Παρθένο «γεγέννηται». Εάν όμως και ο Θεολόγος Γρηγόριος λέγει: «Χριστός γεννᾶται», αλλά το είπε αυτό, διότι τότε ήταν παρούσα η της Χριστού γεννήσεως ημέρα, και όχι διότι πάντοτε εκ Παρθένου γεννάται[Αμφιλόχ. Ζητήμ. πθ΄]. Αυτά λέγει ο σοφός Φώτιος, διότι εάν πούμε «γεννώμενον ἐκ γυναικός» με δύο ν, φανερώνουμε ότι τώρα και πάντοτε γεννάται ο Χριστός, που είναι ψευδές· διότι το «γεννώμενον» είναι χρόνου ενεστώτος και παρατατικού. Αλλά στον Θεοδώρητο και σε άλλους, υπάρχουν γραμμένες και οι δύο μορφές, δηλαδή και «γενόμενον ἐκ γυναικός» και «γεννώμενον».
Σημείωσε ακόμη ότι δύο σημασίες έχει το όνομα της γυναικός. Το ένα όνομα είναι κύριο, το δε άλλο καταχρηστικό. Κυρίως λοιπόν «γυνή» σημαίνει όλη τη φύση των γυναικών, είτε παρθένων είτε παντρεμένων, όπως και το όνομα «ἀνήρ» δηλώνει τη φύση όλων των αντρών είτε αγάμων είτε υπό γάμο. Καταχρηστικά όμως και ειδικότερα «γυνή» είναι η παντρεμένη και όχι η παρθένος. Γι΄αυτό είπε ο Κύριος: «Ἀμὴν λέγω ὑμῖν, οὐκ ἐγήγερται ἐν γεννητοῖς γυναικῶν μείζων Ἰωάννου τοῦ βαπτιστοῦ(:Αληθινά σας λέω, δεν έχει αναφανεί μεταξύ των ανθρώπων που γεννήθηκαν μέχρι τώρα από γυναίκες άλλος μεγαλύτερος ως προς την αξία από τον Ιωάννη τον Βαπτιστή)»[Ματθ.11,11], δηλαδή γυναικών παντρεμένων και όχι παρθένων, όπως ερμηνεύει ο ιερός Θεοφύλακτος. Αφού όμως λέχτηκαν αυτά, το όνομα της γυναικός αρμόζει ο Παύλος εδώ ως κατάλληλο μόνο στην αγία Παρθένο, σύμφωνα μόνο με την πρώτη του σημασία, όπως το είπε και ο ευαγγελιστής Ιωάννης γι’ αυτήν(όταν ο Κύριος απευθυνόταν προς αυτήν): «Τί ἐμοὶ καὶ σοί, γύναι;(:Τι κοινό υπάρχει, γυναίκα, ανάμεσα σε Εμένα που ως Μεσσίας και Υιός του Θεού ενεργώ τώρα με τη θεϊκή μου δύναμη, και σε σένα που με γέννησες ως άνθρωπο;)»[Ιω.2,4] και «Γύναι, ἴδε ὁ υἱός σου(:Γυναίκα, να ποιος από τώρα θα είναι ο γιος σου)»[Ιω.19,26]. Πιθανόν όμως το λέγει αυτό και ο Παύλος, διότι η αειπάρθενος Θεοτόκος- εθεωρείτο γυναίκα του τέκτονα Ιωσήφ, μολονότι δεν ήταν άντρας αυτής, αλλά μνηστήρας μόνο, μάλλον όμως φύλακας και προστάτης της.
«῞Οτι δέ ἐστε υἱοί, ἐξαπέστειλεν ὁ Θεὸς τὸ Πνεῦμα τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ εἰς τὰς καρδίας ὑμῶν, κρᾶζον· ἀββᾶ ὁ πατήρ. ὥστε οὐκέτι εἶ δοῦλος, ἀλλ’ υἱός· εἰ δὲ υἱός, καὶ κληρονόμος Θεοῦ διὰ Χριστοῦ(:Ναι. Δεν είστε πλέον δούλοι, αλλά υιοί του Θεού. Και επειδή είστε υιοί του επουρανίου Πατρός, γι΄αυτό απέστειλε ο Θεός στις καρδιές σας το Πνεύμα του Υιού Του, το οποίο σας δίνει την πληροφορία και την παρρησία να απευθύνεστε στον Θεό με την κραυγή και την επίκληση: “Αββά”, δηλαδή “Πατέρα”. Άρα λοιπόν, σύμφωνα με όλα αυτά, εσύ που πίστεψες στον Χριστό δεν είσαι πλέον δούλος, αλλά είσαι κατά χάριν υιός του Θεού. Εάν λοιπόν είσαι υιός, είσαι συγχρόνως και κληρονόμος του Θεού. Και γίνεσαι κληρονόμος διαμέσου του Χριστού)»[Γαλ.4,6-7].
Γι’αυτό ο Οικουμένιος λέγει: «Πώς δεν είναι άτοπο οι Γαλάτες, αυτοί που έγιναν του Θεού, διαμέσου του Χριστού και του Πνεύματος, να επιστρέφουν πάλι στον νόμο; Και πρόσεξε έμφαση της Αγίας Τριάδος. Ο Πατήρ απέστειλε, ο Υιός σαρκώθηκε και το Πνεύμα συνέργησε, το οποίο εισερχόμενο στις καρδιές μας διδάσκει να λέμε: “Ἀββά ὁ Πατήρ”».
Εβραϊκό όνομα έβαλε εδώ ο Παύλος και δεν είπε μόνο ο πατήρ, αλλά «ἀββά ὁ πατήρ», για να δείξει με αυτό τη γνησιότητα και επιπλέον, για να δείξει ότι το όνομα αυτό έχουν συνήθεια να φωνάζουν προς τον πατέρα τους τα γνήσια τέκνα.
Με ποιον τρόπο έδειξε ο Παύλος γνησιότητα λέγοντας εβραϊκά ἀββά, όπως λέγει ο Χρυσόστομος; Και πώς το όνομα αυτό ἀββά είναι γνώρισμα των γνησίων υιών, όπως λέγει ο Χρυσόστομος και ο Θεοφύλακτος; Απορώ. Μήπως λοιπόν έδειξε ο Παύλος με το εβραϊκό αυτό όνομα ἀββά τη γνησιότητα, που έχουν οι Χριστιανοί με τον Χριστό; Διότι, όπως Εκείνος, κατά φύση Υιός όντας του Πατρός, χρησιμοποίησε το εβραϊκό αυτό όνομα στην προσευχή λέγοντας: «Ἀββᾶ ὁ πατήρ»[Μάρκ.14,36: «Ἀββᾶ ὁ πατήρ, πάντα δυνατά σοι(:Αββά, Πατέρα μου, όλα είναι δυνατά σε Σένα)»]· έτσι και εμείς οι Χριστιανοί, οι κατά χάριν υιοί του ίδιου Πατρός γεννηθέντες, το ίδιο εβραϊκό όνομα χρησιμοποιούμε φωνάζοντας εἰς τὰς καρδίας ἡμῶν: «Ἀββᾶ ὁ πατήρ». Είναι και το όνομα αυτό ἀββά γνώρισμα των γνησίων υιών, καθόσον όλα σχεδόν τα βρέφη, σαν να κινούνται από τη φύση, ονομάζουν τον Πατέρα τους «μπαμπά», που είναι το ίδιο με το ἀββᾶ. Και δεν αναφέρω ότι το ἀββά μυστικά περιέχει και το πρώτο στοιχείο των γραμμάτων του εβραϊκού και ελληνικού αλφαβήτου, που είναι το άλεφ ή το άλφα, το οποίο εκφωνείται με μεγάλο άνοιγμα του στόματος. Και γι΄αυτό πρώτα το άλφα φωνάζουν τα βρέφη, όταν πέσουν από την κοιλία της μητέρας τους, κλαυθμηρίζοντας και «α,α» κράζοντας.
Επιπλέον το «ἀββά» περιέχει και την πρώτη συλλαβή, που αποτελείται από τα γράμματα, η οποία είναι το «βα», για να δειχτεί και από τα δύο αυτά ότι ο άνθρωπος αμέσως μόλις γεννηθεί και όταν αρχίζει να συλλαβίζει και να ψελλίζει, με μυστηριακό τρόπο επικαλείται το γλυκύτατο, και από ολόκληρη την κτίση επιποθητό όνομα του ουρανίου Πατρός. Γιατί όμως ο Χριστός δύο φορές είπε στην προσευχή το «Πατήρ»; Μερικοί λέγουν διότι όχι μόνο ως Θεός είχε τον Θεό Πατέρα Του, αλλά και ως άνθρωπος. Ή επειδή στην προσευχή Του, υπαινισσόμενος τους δύο λαούς, που επρόκειτο να πιστέψουν σε Αυτόν, οι οποίοι εβραϊκά και ελληνικά επρόκειτο να ονομάζουν Πατέρα τους τον Θεό. Πρώτο όμως τέθηκε το εβραϊκό, διότι οι Εβραίοι πρώτοι πίστεψαν στον Χριστό και δεύτερο τέθηκε το ελληνικό, διότι και οι Έλληνες δεύτεροι από τους Ιουδαίους πίστεψαν. Σκέψου όμως αγαπητέ, ότι την υιοθεσία μας χάρισε ο Υιός λέγοντάς μας να προσευχόμαστε ως εξής: «Πάτερ ἡμῶν» και τελείωσε το Πνεύμα το Άγιον, κράζοντας στις καρδιές μας: «Ἀββᾶ ὁ πατήρ». Από παλαιότερα όμως μας την υποσχέθηκε αυτήν την υιοθεσία ο Πατήρ λέγοντας: «Ἒσομαι ὑμῖν εἰς πατέρα, καὶ ὑμεῖς ἔσεσθέ μοι εἰς υἱοὺς καὶ θυγατέρας(:Και θα γίνω πατέρας σας και εσείς θα είστε υιοί μου και θυγατέρες μου)»[Β΄Κορ.6,16]. Το ότι είναι σωστή η ανωτέρω ερμηνεία που κάναμε, μαρτυρεί και ο σοφός Θεοδώρητος λέγοντας: «Γνώρισμα των νηπίων είναι το να αποκαλούν ἀββά τους πατέρες. Νήπιοι όμως ως προς τον παρόντα βίο ήσαν όσοι αξιώθηκαν την υιότητα με το βάπτισμα, προσδοκώντας την αληθινή και τέλεια στον μέλλοντα αιώνα».
Λέγει επίσης ο Θεοδώρητος τα εξής στην ερμηνεία στο χωρίο εκείνο: «Το “ἀββά” πρόσθεσε την παρρησία εκείνων που καλούν διδάσκοντες· διότι τα παιδιά, έχοντας μεγαλύτερο θάρρος προς τους πατέρες, και επειδή δεν έχουν ακόμη τέλεια τη διάκριση, αυτή τη φράση χρησιμοποιούν συχνότερα. Έτσι και εμείς για την ανέκφραστη φιλανθρωπία Του και την αμέτρητη αγαθότητα ονομάζουμε «Πατέρα», όπως διαταχθήκαμε, των όλων τον Ποιητή, αγνοούμε όμως πόσο μεγάλη είναι η μεταξύ μας διαφορά, μη γνωρίζοντας καλά ούτε τους εαυτούς μας και αγνοώντας εντελώς τη φύση Του».
ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,
επιμέλεια κειμένου: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος
ΠΗΓΕΣ:
- Βενεδίκτου ιερομονάχου αγιορείτου, Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου, Ερμηνεία των δεκατεσσάρων επιστολών του αποστόλου Παύλου, τόμος πρώτος, σελ. 161-162[υποσημείωση αγίου Νικοδήμου στο Ρωμ.8,15] και 865-868, Έκδοση συνοδίας Σπυρίδωνος ιερομονάχου, Ιερά Καλύβη «Άγιος Σπυρίδων Α΄, Νέα Σκήτη Αγίου Όρους, 2020.
- Π. Τρεμπέλα, Η Καινή Διαθήκη με σύντομη ερμηνεία (απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2014.
- Η Καινή Διαθήκη, Κείμενον και ερμηνευτική απόδοσις υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τριακοστή τρίτη, Αθήνα 2009.
- Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους εβδομήκοντα, Κείμενον και σύντομος απόδοσις του νοήματος υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2005.
- Η Παλαιά Διαθήκη μετά Συντόμου Ερμηνείας, Παναγιώτης Τρεμπέλας, Αδελφότης Θεολόγων «Ο Σωτήρ», Αθήνα, 1985.
Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου
ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΣΤΟΥΣ ΕΙΡΜΟΥΣ ΤΩΝ ΩΔΩΝ ΤΟΥ ΠΕΖΟΥ ΚΑΝΟΝΑ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΟΥ ΓΕΝΝΗΣΕΩΣ
Ειρμός ωδής α΄: «Χριστὸς γεννᾶται, δοξάσατε· Χριστὸς ἐξ οὐρανῶν, ἀπαντήσατε· Χριστὸς ἐπὶ γῆς, ὑψώθητε· ᾄσατε τῷ Κυρίῳ πᾶσα ἡ γῆ καὶ ἐν εὐφροσύνῃ ἀνυμνήσατε, λαοί, ὅτι δεδόξασται».
Από ποιον άλλο πρέπει να ζητούν άρτους όσοι τους χρειάζονται, παρά από τον αρτοπωλητή; Ή από ποιον πρέπει να λαμβάνουν οίνο όσοι τον στερούνται, παρά από τον οινοπώλη; Αλλά και όσοι έχουν ανάγκη από χρυσό νόμισμα και ασημένιο, από ποιον άλλο πρέπει να το ζητούν, παρά μόνο από τον αργυραμοιβό; Έτσι παρόμοια και όσοι θέλουν να πανηγυρίζουν και να εγκωμιάζουν τις εορτές του Χριστού, από ποιον άλλον πρέπει να ζητούν λόγους πανηγυρικούς και εγκώμια, παρά από τον πανηγυριστή τους και εγκωμιαστή τους, τον μέγα, λέω, στην θεολογία, Γρηγόριο;
Διότι αυτός ο κατεξοχήν λεγόμενος Τριαδικός Θεολόγος, όχι μόνο στόλισε τις δεσποτικές εορτές με τους δικούς του λόγους και τα εγκώμια, αλλά επέτρεψε και στους μεταγενέστερους να κλέβουν τα δικά του λόγια και ποιήματα με μία κλοπή επαινετή και ακατηγόρητη, την οποία, όποιος εργάζεται, όχι μόνο δεν ντρέπεται, όπως οι κλέπτες των άλλων πραγμάτων, αλλά αντιθέτως με την κλοπή αυτή στολίζεται. Τι λέω; Ο Γρηγόριος αυτός νους της Θεολογίας δεν επέτρεψε μόνο στους μεταγενεστέρους να κλέβουν τους δικούς του λόγους, αλλά και ακόμη τους προσκαλεί με φιλαδελφία ανεκδιήγητη να φάγουν ακόρεστα τον νοητό άρτο της σοφία του, ο οποίος στηρίζει την ψυχή και να πιουν τον γνωστικό του οίνο, ο οποίος ευφραίνει την καρδιά, φωνάζοντας με δυνατή φωνή άλλοτε εκείνα τα λόγια της Σοφίας: «Ἒλθετε φάγετε τῶν ἐμῶν ἄρτων καὶ πίετε οἶνον, ὃν ἐκέρασα ὑμῖν(: Ελάτε να φάτε από τους άρτους μου και να πιείτε από τον οίνο μου το οποίο εγώ σας έχω κεράσει)»[Παρ.9,5]· άλλοτε πάλι εκείνα τα της ασματίζουσας νύφης: «Φάγετε, πλησίοι, καὶ πίετε καὶ μεθύσθητε, ἀδελφοί(: Φάτε, φίλοι μου, και πιείτε και ευφρανθείτε, αδελφοί μου, όσο θέλετε και όσο μπορείτε)»[Ασμ.5,1] και άλλοτε εκείνα του Ησαΐου: «Οἱ διψῶντες, πορεύεσθε ἐφ᾿ ὕδωρ, καὶ ὅσοι μὴ ἔχετε ἀργύριον, βαδίσαντες ἀγοράσατε, καὶ φάγετε καὶ πίεσθε ἄνευ ἀργυρίου καὶ τιμῆς οἶνον καὶ στέαρ(:Εσείς των οποίων η ψυχή διψά, πηγαίνετε στο πνευματικό ύδωρ που τρέχει στην νέα Ιερουσαλήμ· και όσοι δεν έχετε χρήματα να αγοράσετε, βαδίστε με θάρρος προς αυτήν και προμηθευτείτε χωρίς χρήματα, χωρίς να καταβάλλετε κάποιο αντίτιμο, οίνο και βούτυρο)»[Ησ. 55,1].
Γι’αυτό και ο θεσπέσιος Κοσμάς[ο Μελωδός], ο των ιερών εορτών ασματογράφος και μουσηγέτης, προκειμένου να πανηγυρίσει τα σωτήρια Γενέθλια του Κυρίου αυτολεξεί δανείσθηκε όλον τον παρόντα Ειρμό από τον αναφερθέντα μέγα πανηγυριστή και εγκωμιαστή των εορτών Θεολόγο. Διότι εκείνος ως εξής αρχίζει το εγκώμιό του στην του Χριστού Γέννηση: «Χριστὸς γεννᾶται, δοξάσατε· Χριστὸς ἐξ οὐρανῶν, ἀπαντήσατε· Χριστὸς ἐπὶ γῆς, ὑψώθητε· ᾄσατε τῷ Κυρίῳ πᾶσα ἡ γῆ». Πρέπει όμως να γνωρίζουμε, σύμφωνα με τον Δαμασκηνό Ιωάννη και τον Νικήτα τον σχολιαστή του Θεολόγου και τον Πτωχό Πρόδρομο, τον εξηγητή των Κανόνων, το όνομα Χριστός δηλώνει κυρίως το συναμφότερο· δηλαδή τον Θεό μαζί και άνθρωπο[Γι’αυτό είπε και ο Θεολόγος Γρηγόριος: «Χριστός για την Θεότητα ονομάστηκε δηλαδή· διότι αυτή είναι χρίσις της ανθρωπότητας, όχι ενέργεια που αγιάζει, σύμφωνα με τους άλλους χριστούς, και με την παρουσία όλου του Χρίοντος· έργο αυτής είναι «ἄνθρωπον ἀκοῦσαι τό χρῖον καί Θεοῦ τό χριόμενον»-Λόγος β΄περί Υιού]· καταχρηστικά όμως άλλοτε μεν αυτό δηλώνει την Θεότητα μόνο του Χριστού, άλλοτε πάλι την ανθρωπότητά Του· διότι εξαιτίας της απόλυτης και καθ’ υπόστασιν ενώσεως των δύο φύσεων, με ένα και το αυτό όνομα, δηλαδή το Χριστός και οι δύο ονομάζονται φύσεις.
Όταν λοιπόν ο Θεολόγος και ο Ιερός Κοσμάς λένε εδώ ««Χριστὸς γεννᾶται» και «Χριστὸς ἐπὶ γῆς», τότε το Χριστός δηλώνει το Θεάνθρωπος· επειδή Θεός και άνθρωπος γεννήθηκε από την Παρθένο και Θεός και άνθρωπος φάνηκε επάνω στη γη[Γι’αυτό δεν κάνουν σωστά εκείνοι που κατηγορούν το Θεοτοκίο εκείνο, που λέει: «Ἴθυνε πρός ταύτην δέ, ὁ ἐκ σοῦ σαρκωθείς Θεός καί ἄνθρωπος», διότι τάχα δεν είναι σωστό· διότι το «σαρκωθείς» που λέχθηκε δηλώνει χρόνο περασμένο, δηλαδή ότι αυτός που γεννήθηκε από εσένα ήταν Θεός μαζί και άνθρωπος, και όχι Θεός γυμνός, όπως ισχυρίζονταν όσοι έλεγαν ότι κατά φαντασίαν ο Χριστός επεδήμησε· δηλαδή οι Μανιχαίοι· ούτε ήταν άνθρωπος ψιλός, όπως έλεγε ο Νεστόριος. Έτσι και ο θείος Ιωάννης ο Δαμασκηνός είπε: «Δεν γέννησε Θεό ασώματο, ούτε πάλι άνθρωπο ψιλό προήγαγε(δηλαδή γέννησε) η αγνή Κόρη και σεμνή, αλλά άνθρωπο τέλειο και αψευδή, τέλειο Θεό». Επεξηγηματικό πάλι του «σαρκωθείς» είναι το Θεός και άνθρωπος, δηλαδή προς την σύνταξη, διότι η μετοχή ῥεύσαντα δεν έπρεπε να συνταχθεί με την αιτιατική τον Αδάμ, επειδή βρίσκεται πολύ μακριά, αλλά με την δοτική «τῇ Εὔᾳ», επειδή είναι πλησιέστερη κα να πει «ῥευσάσῃ ζωῆς»· αλλ’ ίσως είπε «ρεύσαντα» εξαιτίας του μέλους] · όταν όμως λένε «Χριστὸς ἐξ οὐρανῶν», τότε ο Χριστός, δηλώνει μόνον τον Θεό, όχι όμως και τον άνθρωπο· διότι ο Κύριος δεν κατέβηκε από τους ουρανούς φορώντας την ανθρώπινη φύση, όπως φλυαρούν οι φρενοβλαβείς Απολιναριστές, εναντίον των οποίων είπε ο Θεολόγος Γρηγόριος: «Εάν κανείς ισχυρίζεται ότι η σάρκα κατέβηκε από τον ουρανό και ότι δεν προήλθε και από εμάς, ας είναι ανάθεμα»(Επιστολή α΄προς Κληδόνιον)· αλλά κατέβηκε με γυμνή την Θεότητα και έτσι από τα καθαρά αίματα της Αειπαρθένου Μαρίας την ανθρώπινη φύση προσέλαβε, και την ένωσε με την δική Του υπόσταση, γενόμενος τέλειος άνθρωπος.
«Χριστὸς γεννᾶται, δοξάσατε· Χριστὸς ἐξ οὐρανῶν, ἀπαντήσατε»: «Ο Χριστός λοιπόν», λέει, «γεννάται σήμερον· οπότε εσείς οι Άγγελοι-διότι προς αυτούς στρέφει τον λόγο– οι οποίοι για την Γέννηση του Κυρίου αινείτε τον Θεό και λέτε: ‘’Δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῷ καὶ ἐπὶ γῆς εἰρήνη’’[Λουκ.2,14], ‘’δοξάσατε’’· δηλαδή δοξολογήστε και τώρα τον Θεό. Λέει δε το «δοξάσατε» και προς όσους χρησιμοποιούν αγγελική ζωή σε ανθρώπινο και υλικό σώμα, παρακινώντας να δοξολογήσουν και αυτοί τον γεννηθέντα Δεσπότη. «Ο Χριστός, δηλαδή ο Θεός, ήλθε ή κατέβηκε από τους ουρανούς. Λοιπόν εσείς οι δίκαιοι»- διότι προς αυτούς επιστρέφει τον λόγο- «προϋπαντήστε Τον, μιμούμενοι τον δίκαιο Συμεών, ο οποίος συνάντησε τον Κύριο, όταν προσφερόταν στον ναό»· διότι γνώρισμα αχαρίστων δούλων είναι το να μη βγαίνουν σε προϋπάντηση του δικού τους Κυρίου, όταν Αυτός έρχεται προς αυτούς, για να τους προϋπαντήσει. Δανείστηκε λοιπόν αυτό ο Θεολόγος και ο Μελωδός από τον αποστολικό εκείνο λόγο ο οποίος λέγει: «Τότε και ἡμεῖς ἁρπαγησόμεθα ἐν νεφέλαις εἰς ἀπάντησιν τοῦ Κυρίου εἰς ἀέρα(:Έπειτα εμείς που θα είμαστε τότε ακόμη στη ζωή, συγχρόνως και μαζί με αυτούς, θα αρπαχτούμε με σύννεφα για να προϋπαντήσουμε τον Κύριο μετέωροι στον αέρα, μεταξύ ουρανού και γης. Κι έτσι, αφού ανεβούμε μαζί Του στον ουρανό, θα είμαστε πάντοτε μαζί με τον Κύριο)»[Α΄Θεσ.4,17].
«Χριστὸς ἐπὶ γῆς, ὑψώθητε»: Στη συνέχεια λέει ότι «ο Χριστός», δηλαδή ο Θεάνθρωπος, «φάνηκε επάνω στη γη. Λοιπόν εσείς οι άνθρωποι που είστε επάνω στη γη, ανυψωθείτε από τα γήινα, φρονώντας τα υψηλά και μετεωριζόμενοι με τα πτερά της Πράξεως και της Θεωρίας»· διότι γι΄αυτό κατέβηκε ο Θεός στη γη, για να ανέβουν στους Ουρανούς όσοι βρίσκονται στη γη. Επειδή με άλλον τρόπο δεν μπορούσε να γίνει ένωση Θεού και ανθρώπων, αν δεν κατέβαινε ο Θεός λίγο από το δικό Του ύψος και δεν ανέβαινε ο άνθρωπος επάνω από τη δική του ταπεινότητα. Γι’αυτό είπε ο Θεολόγος Γρηγόριος: «Έπρεπε αφενός μεν να κατέβει ο Θεός προς εμάς, αφετέρου δε να ανέβουμε εμείς, και έτσι να γίνει κοινωνία του Θεού με τους ανθρώπους, αφού θα ενωθεί η αξία τους. Όσο όμως το καθένα παραμένει στη θέση του, το μεν ένα εξαιτίας της υπεροχής, το δε άλλο εξαιτίας της ταπεινώσεως, άμικτη είναι η αγαθότητα και το φιλάνθρωπο ακοινώνητο»(Λόγος εις την Πεντηκοστήν).
Είπε σύμφωνος με αυτά και ο θεοφόρος Μάξιμος[ο Ομολογητής]: «Ποτέ δεν μπορεί η ψυχή να εκταθεί προς την γνώση του Θεού, εάν ο ίδιος ο Θεός από συγκατάβαση δεν την πλησιάσει και δεν την οδηγήσει προς τον εαυτό Του· διότι δεν μπορούσε ανθρώπινος νους να αναδράμει τόσο πολύ, ώστε να αντιληφθεί την θεία έλλαμψη, εάν Αυτός ο Θεός δεν τον ανέσυρε προς τον εαυτό Του, όσο μπορεί να ανασύρει τον άνθρωπο προς τον εαυτό Του και να τον καταφωτίσει με τις θεϊκές αυγές»(Κεφ. λα΄της α΄εκατοντ. των Θεολογικών). Αλλ’ όμως και ο άνθρωπος πρέπει να βιάζει τον εαυτό του, για να ανεβαίνει προς τον Θεό. Γι’αυτό ο ίδιος ο θεσπέσιος Μάξιμος λέει: «Λένε ότι ο Θεός και ο άνθρωπος είναι παραδείγματα ο ένας του άλλου και σε τόσο βαθμό ο Θεός από φιλανθρωπία γίνεται άνθρωπος, όσο μπόρεσε ο άνθρωπος από αγάπη να θεοποιήσει τον εαυτό του, και τόσο ο άνθρωπος αρπάζεται κατά τον νου από τον Θεό, για να γνωριστεί από Αυτόν, όσο ο άνθρωπος φανέρωσε τον αόρατο από την φύση Θεό με τις αρετές του»(Κεφ.οδ΄της ζ’ εκατοντ. των Θεολογικών). Επίσης, σε άλλο κεφάλαιο λέει: «Αυτός που έγινε άνθρωπος χωρίς την αμαρτία, είναι φανερό ότι θα θεοποιήσει την φύση χωρίς τη μεταβολή σε Θεότητα, και τόσο θα την ανυψώσει για τον εαυτό του, όσο Αυτός για τον άνθρωπο κατέβασε τον εαυτό Του»(Κεφ.ξβ΄της γ΄εκατοντ. των Θεολογικών).
Το δε «ᾄσατε τῷ Κυρίῳ πᾶσα ἡ γῆ» το δανείστηκε ο Θεολόγος και ο Μελωδός από τον 95ο Ψαλμό του Δαβίδ, στίχος 1, διότι εκεί αναφέρεται αυτό κατά λέξη(«Ἄσατε τῷ Κυρίῳ ᾆσμα καινόν, ᾄσατε τῷ Κυρίῳ πᾶσα ἡ γῆ(: Ψάλατε προς δόξαν του Κυρίου άσμα νέο, δια του οποίου να ανυμνούνται οι νέες προς ευεργεσίες του. Ψάλατε προς ύμνο του Κυρίου ολόκληρη η χώρα της Παλαιστίνης)» [Ψαλμ.95,1]. Προσαρμόζεται όμως το ρητό αυτό και στον παρόντα Ειρμό, για να φανερωθεί, ότι αυτός είναι της πρώτης Ωδής, της οποίας η αρχή είναι «Ἄσωμεν τῷ Κυρίῳ, ἐνδόξως γάρ δεδόξασται». Γι΄αυτό σύμφωνα με την Ωδή αυτή, λέει και ο Μελωδός: «Άσατε στον γεννηθέντα Χριστό όλη η γη· δηλαδή όλοι οι άνθρωποι, που κατοικείτε στη γη. Αλλά και εσείς οι διάφοροι λαοί των εθνικών υμνήστε Τον, όχι με οκνηρία και λύπη ψυχής, αλλά με προθυμία και ευφροσύνη καρδιάς· διότι Αυτός είναι δοξασμένος».
Γιατί όμως είπε ότι ο Χριστός «γεννᾶται» γεννάται και όχι «ἐγεννήθη»; Διότι δεν γεννιέται κάθε χρόνο, αλλά μία φορά γεννήθηκε. Και απαντούμε με τον Πτωχό Πρόδρομο ότι οι ρήτορες συνηθίζουν να προφέρουν τα περασμένα πράγματα σε χρόνο ενεστώτα, για να δείξουν ως παρόντα στους οφθαλμούς των ακροατών, και στη συνέχεια να τους κάνουν περισσότερο θεατές παρά ακροατές. Ή, σύμφωνα με τον Νικήτα, είπε ότι γεννάται ο Χριστός τη σημερινή ημέρα, επειδή την ίδια εκείνη ημέρα, κατά την οποία γεννήθηκε ο Χριστός, την επαναφέρει ο ήλιος κάθε έτος με την κυκλοφορία του.
Αλλά και εσύ, αδελφέ, μην πάψεις να δοξολογείς τον γεννηθέντα Χριστό, όχι μόνο με λόγια, αλλά πολύ περισσότερο με έργα. Πρόλαβε ακόμη και να Τον συναντήσεις, όταν κατεβαίνει από τον Ουρανό με την Θεωρία προς Αυτόν· υψώσου από την γη και τα γήινα για την αγάπη Εκείνου που για χάρη σου κατέβηκε στη γη, ψάλλε σε Αυτόν άσμα καινό, όπως σε παρακινεί ο Δαβίδ· ψάλλε όμως πολλά και ακόρεστα άσματα και μη χόρταινε ψάλλοντας. Εάν έτσι ψάλλεις, θα σε θυμηθεί ο Κύριος, προς τον Οποίο ψάλλεις και θα σε ελεήσει, όπως σε διαβεβαιώνει ο Ησαΐας: «Πολλὰ ᾆσον, ἵνα σου μνεία γένηται»[Ησ. 23,16].
Ειρμός ωδής γ΄: «Τῷ πρὸ τῶν αἰώνων ἐκ Πατρὸς γεννηθέντι ἀῥῥεύστως Υἱῷ καὶ ἐπ’ ἐσχάτων ἐκ Παρθένου σαρκωθέντι ἀσπόρως Χριστῷ τῷ Θεῷ βοήσωμεν· Ὁ ἀνυψώσας τὸ κέρας ἡμῶν ἅγιος εἶ, Κύριε».
Από την προφήτιδα Άννα, την μητέρα Σαμουήλ του προφήτη και ποιήτρια της τρίτης Ωδής, δανείστηκε ο Μελωδός τον παρόντα Ειρμό· διότι εκείνη είπε τα λόγια αυτά προς τον Θεό ευχαριστώντας, διότι ενώ προηγουμένως ήταν στείρα, γέννησε ύστερα· δηλαδή το «ὑψώθη κέρας μου ἐν Θεῷ μου»[Α΄Βασ.2,1: «Ἐστερεώθη ἡ καρδία μου ἐν Κυρίῳ, ὑψώθη κέρας μου ἐν Θεῷ μου· ἐπλατύνθη ἐπ᾿ ἐχθρούς μου τὸ στόμα μου, εὐφράνθην ἐν σωτηρίᾳ σου(:Η πληγωμένη και ταραγμένη καρδιά μου πήρε δύναμη από τον Κύριο και στερεώθηκε. Με την βοήθεια του Θεού μου εξυψώθηκε η δύναμη και η δόξα μου. Άνοιξε το στόμα μου και μπορώ πλέον να ομιλώ ελεύθερα προς τους εχθρούς μου, που με περιφρονούσαν για την ατεκνία μου. Γέμισα από χαρά για την λύτρωση που μου χάρισες, Κύριε)»] και το «οὐκ ἔστιν ἅγιος πλήν σου»[Α΄Βασ.2,2: «ὅτι οὐκ ἔστιν ἅγιος ὡς Κύριος, καὶ οὐκ ἔστι δίκαιος ὡς ὁ Θεὸς ἡμῶν· οὐκ ἔστιν ἅγιος πλήν σου(:διότι κανένας άλλος δεν είναι τόσο άγιος, όπως ο Κύριος, και κανείς δεν είναι τόσο δίκαιος, όπως ο Θεός μας. Δεν υπάρχει κανείς άγιος εκτός από Σένα, Κύριε)»].
Οπότε τα λόγια αυτά παίρνοντας από αυτήν ο ιεράρχης Κοσμάς τα επιστρέφει στον λαό των Χριστιανών και με προτρεπτικό σχήμα λέει προς αυτόν: «Ω λαέ των Χριστιανών, ελάτε να φωνάξουμε προς τον Χριστό τον Θεό μας, ο Οποίος γεννήθηκε μεν αρρεύστως και απαθώς από τον αγέννητο Πατέρα προ πάντων των αιώνων[Οι αἰῶνες, σύμφωνα με τον Θεσσαλονίκης Γρηγόριο, είναι νοητά κτίσματα[Κεφάλαιο ξη΄των θεολογικών], γι’αυτό είπε και ο Παύλος: «δι’ οὗ-του Υιού δηλαδή- καὶ τοὺς αἰῶνας ἐποίησεν- ο Πατήρ δηλαδή. Περιλαμβάνει ο αιώνας τα αΐδια και αθάνατα· δηλαδή τους νοερούς Αγγέλους, όπως και ο χρόνος περιλαμβάνει τα θνητά κτίσματα. Γι’αυτό είπε ο Θεολόγος Γρηγόριος: «Ό,τι είναι για μας ο χρόνος, ο οποίος μετριέται με την φορά του Ηλίου, αυτό στα αΐδια είναι ο αἰώνας»(Λόγος στην Χριστού Γέννηση). Ο Θεός όμως είναι προ των αιώνων και υπέρ τους αιώνας· γι’αυτό στη συνέχεια λέγεται προαιώνιος και υπεραιώνιος)», χωρίς κανένα αίτιο τελικό προς τα έξω κτίσματα, όπως είπε ο Θεολόγος Γρηγόριος]· «Τό μέν ὢν -ο Υιός- καί ἀεί ὢν ἐκ τοῦ ἀεί ὄντος -δηλαδή του Πατρός- ὑπέρ αἰτίαν καί λόγον· οὐδέ γάρ ἦν τοῦ Λόγου λόγος ἀνώτερος»[Λόγος στην Χριστού Γέννηση]· σαρκώθηκε όμως ο Ίδιος από την Παρθένο χωρίς σπορά ανδρός, για την δική μας σωτηρία. Και τι να φωνάξουμε προς τον Χριστό; Εκείνα τα ευχαριστήρια λόγια, που πριν από εμάς είπε δυνατά η στείρα και Προφήτιδα Άννα: Δηλαδή «Εσύ, Κύριε, είσαι άγιος, ο Οποίος ύψωσες και δόξασες το κέρας ημών των ανθρώπων, δηλαδή τη δική μας δόξα και δύναμη, με την δική Σου ενανθρώπηση».
Ειρμός ωδής δ΄: «῾Ράβδος ἐκ τῆς ῥίζης Ἰεσσαὶ καὶ ἄνθος ἐξ αὐτῆς, Χριστέ, ἐκ τῆς Παρθένου ἀνεβλάστησας· ἐξ ὄρους ὁ αἰνετὸς κατασκίου δασέος ἦλθες σαρκωθεὶς ἐξ ἀπειράνδρου ὁ ἄϋλος καὶ Θεός· δόξα τῇ δυνάμει σου, Κύριε».
Ο Προφήτης Ησαΐας προφητεύοντας για τον Χριστό είπε σε χρόνο μέλλοντα: «Ἐξελεύσεται ῥάβδος ἐκ τῆς ῥίζης Ἰεσσαί, καὶ ἄνθος ἐκ τῆς ῥίζης ἀναβήσεται (:Από τη γενεαλογική ρίζα του Ιεσσαί θα φυτρώσει κλωνάρι και άνθος από τη ρίζα αυτήν θα αναβλαστήσει)»[Ησ. 11,1], ο δε ιερός Κοσμάς βλέποντας να εκπληρώνεται με τα γεγονότα η προφητεία αυτή, δεν την αναφέρει με ρήματα μέλλοντος χρόνου, αλλά περασμένου· διότι δεν λέει: «Ἐξελεύσεται ῥάβδος», ή «ἀναβήσεται ἄνθος», αλλά λέει ότι από μεν την ρίζα του Ιεσσαί ράβδος εξήλθε·(διότι αυτό ρήμα λείπει και εννοείται έξωθεν) «ῥάβδος» δε, δηλαδή «κλάδος», είναι η αειπάρθενος Θεοτόκος, η οποία εξήλθε από τη ρίζα, δηλαδή από την φυλή του Ιούδα, από την οποία εξήλθε και ο Ιεσσαί, ο πατήρ του Βασιλέως Δαβίδ. Οπότε η Θεοτόκος και από την βασιλική φυλή του Ιούδα καταγόταν και από το βασιλικό γένος του Δαβίδ, από εκείνην μεν νωρίτερα και μακρύτερα, ενώ από αυτό προσεχέστερα και κοντύτερα. «Από την ράβδο πάλι και από τον κλάδο αυτόν, δηλαδή από την Παρθένο, Εσύ, Χριστέ, αναβλάστησες ως ένα άνθος ευωδέστατο, αειθαλές και αμάραντο».
Διότι όπως από τη ρίζα του δένδρου βλαστάνει ο κορμός και από τον κορμό βλαστάνει ο κλάδος και από τον κλάδο βλαστάνει το άνθος και από το άνθος γίνεται ο καρπός, έτσι και από την ρίζα της φυλής του Ιούδα βλάστησε ο κορμός, δηλαδή το γένος του Δαβίδ· από δε το γένος του Δαβίδ βλάστησε η Θεοτόκος ως ράβδος και κλάδος, και από την Θεοτόκο βλάστησε ο Χριστός ως άνθος, από δε τον Χριστό βλάστησε ο γλυκύτατος και χαριέστατος καρπός· δηλαδή η σωτηρία του κόσμου. Μερικοί είπαν ότι το «ἐξ αὐτῆς» εννοείται και για την ρίζα, δηλαδή από αυτή την ρίζα του Ιεσσαί βλάστησε άνθος ο Χριστός, ακολουθώντας το παραπάνω χωρίο του Ησαΐα που λέει: «καὶ ἄνθος ἐκ τῆς ῥίζης ἀναβήσεται (:και άνθος από τη ρίζα αυτήν θα αναβλαστήσει)»». Ώστε ο Δεσπότης Χριστός προσεχώς βλάστησε από την Παρθένο, από μακριά όμως βλάστησε από την φυλή του Ιούδα, σύμφωνα με την προφητεία, που είπε γι’ αυτήν ο Πατριάρχης Ιακώβ: «Οὐκ ἐκλείψει ἄρχων ἐξ Ἰούδα καὶ ἡγούμενος ἐκ τῶν μηρῶν αὐτοῦ, ἕως ἐὰν ἔλθῃ τὰ ἀποκείμενα αὐτῷ, καὶ αὐτὸς προσδοκία ἐθνῶν(:Δεν θα εκλείψει άρχοντας από τη φυλή του Ιούδα και αρχηγός από τη γενιά του, μέχρις ότου έλθει Εκείνος, στα χέρια του Οποίου απόκεινται οι εξουσίες· και Αυτός θα είναι η ελπίδα και η προσμονή των λαών, ο Μεσσίας)»[Γέν.49,10].
Αναφέρει στη συνέχεια ο θεσπέσιος Μελωδός και το ρητό του Προφήτη Αββακούμ, το οποίο λέει: «Ὁ Θεὸς ἀπὸ Θαιμὰν ἥξει, καὶ ὁ ἅγιος ἐξ ὄρους κατασκίου δασέος(:Ο Παντοκράτωρ Θεός θα έλθει με δόξα και μεγαλοπρέπεια από την Θαιμάν, «από τα νότια»· ο Άγιος θα έλθει από πυκνό και βαθύσκιο όρος)» [Αββακούμ 3,3] και αυτό πολύ σωστά το προσαρμόζει στην εορτή της Χριστού Γεννήσεως, και σε αυτήν την τέταρτη Ωδή, της οποία ποιητής είναι ο Αββακούμ. Λέει λοιπόν: «Εσύ, Χριστέ, ο άυλος ὤν Θεός και από όλους ανυμνούμενος, ήλθες και σαρκώθηκες από εκείνην που δεν έχει πείρα ανδρός, την Θεοτόκο–διότι αυτό δηλώνει το ἀπείρανδρος-, σαν από βουνό δασύ και κατάσκιο». Βουνό δασύ και κατάσκιο είναι η Θεοτόκος· βουνό λέγεται διότι, όπως το όρος και το βουνό ούτε οργώνεται, ούτε γεωργείται, ούτε σπέρνεται από ανθρώπους, αλλά αυτοφυώς και αγεώργητα βλαστάνει τα υψηλά δένδρα και τα χαμόκλαδα και το χορτάρι, έτσι και η Θεοτόκος ασπόρως και αγεωργήτως βλάστησε τον Κύριο ημών Ιησού Χριστό, ως δέντρο υψηλό, για το ύψος της Θεότητος, ως χαμόκλαδο όμως, για την ταπεινότητα της ανθρωπίνης φύσεως, και ως χόρτο, διότι τρέφει όσους πιστεύουν σε Αυτόν. Δασύ δε βουνό λέγεται η Θεοτόκος, διότι σύμφωνα με τον Ιερό Θεοφύλακτο Βουλγαρίας στην ερμηνεία του Αββακούμ, σίδερος(:λογισμός πονηρός) δεν ανέβηκε σε αυτήν, ο οποίος να γεννά σκουριά(:μολυσμό και φθορά πάθους σαρκικού), ούτε χέρι ανθρώπινο, για να κόψει την παρθενία της, όπως στο δασύ βουνό δεν μπαίνει τσεκούρι, ούτε χέρι ανθρώπου κόβει τα ξύλα του λόγω της μεγάλης πυκνότητας.
Σχεδόν τα ίδια λέει και ο Ζωναράς στην ερμηνεία του Γ΄ήχου της Οκτωήχου. Γι’αυτό και ο Δανιήλ σωστά είπε για το όρος αυτό της Παρθένου: «Ἐθεώρουν ἕως οὗ ἐτμήθη λίθος ἐξ ὄρους ἄνευ χειρῶν(:Έβλεπα και το παρατηρούσα εκστατικός μέχρις ότου λίθος αποκόπηκε από το όρος χωρίς την επέμβαση ανθρωπίνου χεριού)»[Δαν.2,34] Διότι τόσο η Θεοτόκος ήταν καταπυκνωμένη κυκλικά ως προς την ψυχή και το σώμα από τις αρετές και τις θείες και υπερφυσικές χάριτες, ώστε δεν βρήκε ούτε την παραμικρή είσοδο ο διάβολος, για να βάλει στον πανάγιό της νου κάποια προσβολή πονηρού λογισμού. Κατάσκιο πάλι βουνό είναι η Θεοτόκος, διότι επισκίασε σε αυτήν του Υψίστου η δύναμη, ο Υιός του Θεού. Διότι λέει: «Πνεῦμα Ἅγιον ἐπελεύσεται ἐπὶ σὲ καὶ δύναμις ὑψίστου ἐπισκιάσει σοι(:Θα έλθει σε σένα το Πνεύμα το Άγιο. Αυτό θα σε καθαρίσει από το προπατορικό αμάρτημα και θα σε εξαγιάσει. Και η δύναμη του Υψίστου θα ρίξει τη δημιουργική και προστατευτική σκέπη της πάνω σου)»[Λουκά 1,35]· όπως και Ανδρέας ο Κρήτης λέει στον Ευαγγελισμό. Προσθέτει δε τελευταίο ο Μελωδός το «Δόξα τῇ δυνάμει σου, Κύριε» ως χαρακτηριστικό της τετάρτης Ωδής.
Ειρμός ωδής ε΄: « Θεὸς ὢν εἰρήνης, Πατὴρ οἰκτιρμῶν, τῆς μεγάλης Βουλῆς σου τὸν Ἄγγελον εἰρήνην παρεχόμενον ἀπέστειλας ἡμῖν· ὅθεν θεογνωσίας πρὸς φῶς ὁδηγηθέντες, ἐκ νυκτὸς ὀρθρίζοντες δοξολογοῦμέν σε, Φιλάνθρωπε».
Από πολλά ρητά των Γραφών συγκροτεί τον παρόντα ειρμό ο ιεράρχης Κοσμάς· διότι το μεν «Θεὸς εἰρήνης» δανείστηκε από την προς Φιλιππησίους επιστολή, η οποία λέει: «Καὶ ὁ Θεὸς τῆς εἰρήνης ἔσται μεθ᾿ ὑμῶν(:Και ο Θεός, που είναι ο χορηγός της ειρήνης, θα είναι μαζί σας)»[Φιλιπ.4,9]· όμοια και από το 16ο κεφάλαιο στίχ.20 της προς Ρωμαίους [:«Ὁ δὲ Θεὸς τῆς εἰρήνης συντρίψει τὸν σατανᾶν ὑπὸ τοὺς πόδας ὑμῶν ἐν τάχει(:Κι ο Θεός που δίνει την ειρήνη θα συντρίψει γρήγορα κάτω από τα πόδια σας τον σατανά, που είναι ο αίτιος των διαιρέσεων και των σκανδάλων)»] και από το 13ο κεφάλαιο, στίχοι 20-21 της προς Εβραίους[: «Ὁ δὲ Θεὸς τῆς εἰρήνης, ὁ ἀναγαγὼν ἐκ νεκρῶν τὸν ποιμένα τῶν προβάτων τὸν μέγαν ἐν αἵματι διαθήκης αἰωνίου, τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν καταρτίσαι ὑμᾶς ἐν παντὶ ἔργῳ ἀγαθῷ εἰς τὸ ποιῆσαι τὸ θέλημα αὐτοῦ, ποιῶν ἐν ὑμῖν τὸ εὐάρεστον ἐνώπιον αὐτοῦ διὰ Ἰησοῦ Χριστοῦ, ᾧ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων (:Και ο Θεός, που είναι ο χορηγός και νομοθέτης της ειρήνης, ο οποίος ανέστησε εκ νεκρών τον μεγάλο ποιμένα των πνευματικών προβάτων προκειμένου να εισέλθει στον ουρανό και να προσφέρει εκεί ως εξιλαστήριο θυσία το αίμα Του, με το οποίο επικυρώθηκε διαθήκη αιώνια, τον Κύριό μας Ιησού Χριστό δηλαδή, εύχομαι να σας τελειοποιήσει σε κάθε αγαθό έργο, ώστε να κάνετε το θέλημά Του. Αυτός να ενεργήσει στο εσωτερικό σας εκείνο που είναι αρεστό ενώπιόν Του διαμέσου της μεσιτείας του Ιησού Χριστού, στον Οποίο ανήκει η δόξα στους αιώνες των αιώνων. Αμήν)»].
Το δε «πατήρ τῶν οἰκτιρμῶν» δανείστηκε από την Β΄ προς Κορινθίους, κεφ.1, στίχος 3[:«Εὐλογητὸς ὁ Θεὸς καὶ πατὴρ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὁ πατὴρ τῶν οἰκτιρμῶν καὶ Θεὸς πάσης παρακλήσεως(:Ας είναι ευλογημένος και δοξασμένος ο Θεός, ο οποίος είναι Πατέρας του Κυρίου μας Ιησού Χριστού ως προς τη θεία του φύση, αλλά και Θεός του ως προς την ανθρώπινη φύση του. Ας είναι δοξασμένος, διότι αυτός είναι Πατέρας και πηγή ελέους και ευσπλαχνίας, και Θεός που χορηγεί κάθε παρηγοριά)»]· το δε «τῆς μεγάλης βουλῆς σου τόν ἄγγελον» δανείστηκε από τον Ησαΐα, ο οποίος λέει για τον Χριστό: «Καί καλεῖται τό ὄνομα αὐτοῦ, μεγάλης βουλῆς ἄγγελος(:θα καλείται το όνομα Αυτού αγγελιαφόρος της μεγάλης βουλής του Θεού)» [Ησ.9,6].
Την φράση «εἰρήνην παρεχόμενον» δανείστηκε από τον Ιωάννη, ο οποίος λέει «Εἰρήνην ἀφίημι ὑμῖν, εἰρήνην τήν ἐμήν δίδωμι ὑμῖν(:Φεύγω και σας αφήνω την ειρήνη. Σας δίνω τη δική μου αληθινή και βαθιά ειρήνη, την οποία ήλθα να φέρω στον κόσμο που συνταράζεται από την αμαρτία. Δεν σας δίνω εγώ μια ειρήνη υποκριτική, απατηλή και ασταθή, σαν αυτή που δίνει ο κόσμος. Ας μην ταράζεται η καρδιά σας από εσωτερικούς φόβους κι ας μη δειλιάζει από εξωτερικά φόβητρα και απειλές)» [Ιω.14,27] και από τον Παύλο, ο οποίος είπε «Χριστός ἐστίν ἡ εἰρήνη ἡμῶν, ὁ ποιήσας ἀμφότερα ἐν, ὁ καί τό μεσότοιχον τοῦ φραγμοῦ λύσας(:Πλησιάσατε και τον Θεό και τις διαθήκες του με το αίμα του Χριστού, διότι Αυτός είναι η ειρήνη μας. Αυτός έκανε και τους δύο αντιμαχόμενους κόσμους, τον Ιουδαϊσμό και τον Εθνισμό, ένα. Αυτός γκρέμισε και κατέλυσε τον τοίχο που δημιουργούσε ο φραγμός του νόμου που ορθωνόταν ανάμεσα στους δύο λαούς και τους χώριζε)» [Εφ.2,14], το δε «φῶς τῆς θεογνωσίας» λήφθηκε από τον Αββακούμ, όπου λέει: «Καί φέγγος αὐτοῦ ὡς φῶς ἔσται(:Η λάμψη και η ακτινοβολία της άπειρης δόξας Του δεν θα είναι αμυδρή και ασθενής, αλλά θα είναι άκρατη, αμιγής και ισχυρή, όπως το καθαρότατο φως. Στα χέρια Του κρατεί δύναμη ακαταγώνιστη. Την άπειρη αγάπη Του συνδύασε κατά πάνσοφο τρόπο με την ακατάβλητη δύναμή Του)»[Αββακούμ, 3,4] · το δε «ἐκ νυκτός ὀρθρίζοντες» παραλήφθηκε από τον Ησαΐα, που λέει: «Ἐκ νυκτός ὀρθρίζει τό πνεῦμα μοῦ πρός σε, ὁ Θεός(: Τόσο πολύ Σε ποθούμε, ώστε από την νύκτα αγρυπνεί νωρίς το πνεύμα μου καταφεύγοντας σε Σένα, Θεέ μου, διότι τα προστάγματά Σου είναι φως επί της γης)» [Ησ.26,9]. Από τόσες λοιπόν ρήσεις, αφού συγκρότησε το τροπάριο αυτό ο Μελωδός, έπειτα επιστρέφοντας προς τον Θεό και Πατέρα, λέει προς Αυτόν: «Ω φιλανθρωπότατε Δέσποτα, Εσύ Θεός όντας της ειρήνης και Πατήρ των οικτιρμών, απέστειλες προς εμάς τον Μονογενή Σου Υιό, τον Άγγελο –μηνυτή- γενόμενο της μεγάλης και προαιώνιας και άρρητης βουλής Σου, η οποία αναφέρεται στην ένσαρκο Οικονομία Του».
Είπε ο θεοφόρος Μάξιμος· «Μεγάλη βουλή του Θεού και Πατρός είναι το αποσιωπημένο και άγνωστο της Οικονομίας μυστήριο, το οποίο απεκάλυψε με την σάρκωση ο Μονογενής Υιός, Άγγελος γενόμενος της μεγάλης και προαιώνιας βουλής του Θεού. Γίνεται της μεγάλης του Θεού βουλής Άγγελος, αυτός ο οποίος γνώρισε τον λόγο του Μυστηρίου και τόσο ανυψώνεται με το έργο και τον λόγο, μέχρις ότου φθάσει σε Αυτόν, ο οποίος τόσο πολύ κατέβηκε προς Αυτόν»[κεφ. κδ΄της β΄εκατον. των Θεολογικών]. Το δε «ἀπέστειλας» (:ευδόκησες να έλθει προς εμάς ο Υιός Σου) είπε ο Μελωδός, διότι η αποστολή του Υιού την ευδοκία δηλώνει του Πατρός, όπως εννόησε ο μέγας Γρηγόριος ο Θεολόγος(Λόγος στην Χριστού Γέννησιν). Το δε «εὐδοκία» πάλι σημαίνει το προηγούμενο θέλημα του Θεού, σύμφωνα με τον Δαμασκηνό Ιωάννη και τον Θεσσαλονίκης Γρηγόριο, διότι δεν ήταν επόμενο, αλλά προηγούμενο θέλημα Θεού η ένσαρκος Οικονομία του Θεού Λόγου. Γιατί όμως «απέστειλες τον Υιό Σου, Πάτερ Θεέ;». Για να δώσει σε εμάς ειρήνη, για να ειρηνοποιήσει εμάς πρώτα με τον Θεό, δεύτερον με τους αγγέλους, προς τους οποίους είχαμε μάχη, τρίτο με τους ομοφύλους μας ανθρώπους· διότι και μεταξύ μας είχαμε μάχες, και τέταρτο με τον εαυτό μας. Αδιάφορο είναι το παρεχόμενο, διότι η ακρίβεια απαιτούσε να γράφεται «παρεξόμενον», επειδή τα κινήσεως σημαντικά ρήματα, όπως είναι και το «ἀπέστειλας» με μετοχή μέλλοντος χρόνου συντάσσονται, αντί τελικού απαρεμφάτου[Σημειώνουμε εδώ τον φοβερό λόγο που λέει ο θεσπέσιος Μάξιμος, ότι, αν και συμφιλίωσε και ειρήνευσε εμάς με τον Πατέρα ο Υιός, όσο όμως εμείς δουλεύουμε στα πάθη και στον διάβολο, ειρήνη και φιλία δεν έχουμε με τον Θεό· διότι λέει τα εξής: «Είναι αδύνατο να γίνουμε φίλοι του Θεού, την στιγμή που στασιάζουμε εναντίον Του με τα πάθη και ανεχόμαστε να πληρώνουμε φόρο στον τύραννο και φονέα των ψυχών διάβολο, χωρίς προηγουμένως να έχουμε καν πολεμήσει τον πονηρό. Διότι μέχρι τότε είμαστε εχθροί και πολεμούμε τον Θεό, έστω και αν αποδίδουμε στον εαυτό μας την πλαστή ονομασία του πιστού, όσο δηλαδή θέλουμε να δουλεύουμε στα πάθη της ατιμίας. Και από την ειρήνη του κόσμου δεν θα κερδίσουμε κανένα όφελος, εάν η ψυχή μας βρίσκεται σε κακή κατάσταση και στασιάζει εναντίον του ίδιου του Δημιουργού της και δεν ανέχεται να υπαχθεί κάτω από την βασιλική εξουσία Του, όντας ακόμη πουλημένη σε μύριους σκληρούς τυράννους» (κεφ. μα΄ της Γ΄ εκατοντάδος των Θεολογικών)].
«Από δε την ένσαρκο παρουσία του Υιού Σου –συνεχίζει ο Μελωδός- εμείς τα πλανεμένα έθνη οδηγηθήκαμε στο φως της γνώσεως του Θεού, δηλαδή της ευσέβειας και πίστεως». Γι’ αυτό «ἐκ νυκτός ὀρθρίζοντες» · δηλαδή από την πλάνη και ασέβεια, αφού ήλθαμε στην ευσέβεια, Σε δοξολογούμε, φιλάνθρωπε Κύριε. Και είπε αυτό για να δείξει ότι είναι πέμπτη Ωδή η παρούσα, της οποίας ο ποιητής είναι ο Ησαΐας ο οποίος είπε: «Ἐκ νυκτός ὀρθρίζει τό πνεῦμα μοῦ πρός σε, ὁ Θεός», όπως προλέχθηκε.
Εδώ προτείνει μία απορία ο Θεόδωρος ο ερμηνευτής των Κανόνων, λέγοντας: «Επειδή η ασέβεια είναι νύκτα, η δε ευσέβεια αντίθετα είναι ημέρα· γιατί ο Ησαΐας και ο Μελωδός δεν είπαν, ότι από την νύκτα ήλθαν στην ημέρα, αλλά στον όρθρο;». Αυτήν λοιπόν την απορία λύνοντας αυτός, λέει: «Όπως κατά την νύκτα δεν βλέπει καθόλου ο οφθαλμός, ενώ αντιθέτως την ημέρα βλέπει καθαρά και απλανώς, στον δε όρθρο βλέπει μεν λίγο, όχι όμως καθαρά· διότι είναι κάτι το ενδιάμεσο ο όρθρος της νύκτας και της ημέρας, και ούτε εντελώς σκοτεινός, όπως η νύκτα, ούτε εντελώς φωτεινός, όπως η ημέρα· έτσι νύκτα σκοτεινή και ασέληνη είναι η ασέβεια και όσοι βρίσκονται στην ασέβεια, ενώ ημέρα ολόφωτη είναι η αιώνια κατάσταση κατά τον μέλλοντα αιώνα και η δόξα που πρόκειται να αποκαλυφτεί στους Αγίους και η γνώση των μυστηρίων· όρθρος πάλι είναι κατάσταση των ευσεβών που ζουν κατά τον παρόντα αιώνα· διότι σε αυτήν την κατάσταση όντες οι ευσεβείς και Άγιοι, δεν μπορούν να θεωρήσουν τρανά και καθαρά τα θεία Μυστήρια, διότι εμποδίζονται από το σκέπασμα του υλικού αυτού και παχέος σώματος».
Γι’αυτό ο μεν Παύλος έγραφε προς τους Κορινθίους: «Βλέπομεν ἄρτι δι’ ἐσόπτρου ἐν αἰνίγματι, τότε δέ, πρόσωπον πρός πρόσωπον· ἄρτι γινώσκω ἐκ μέρους, τότε δέ ἐπιγνώσομαι, καθώς καί ἐπεγνώσθην(:Διότι τώρα βλέπουμε σαν μέσα από μεταλλικό καθρέφτη θαμπά και με τόση ατέλεια, ώστε να μας μένουν πολλά αινίγματα που δεν μπορούμε να τα εξηγήσουμε. Τότε όμως θα δούμε φανερά και καθαρά, διότι θα δούμε κατευθείαν πρόσωπο με πρόσωπο. Τώρα γνωρίζω μόνο ένα μέρος της αλήθειας. Τότε όμως θα λάβω τόσο τέλεια γνώση, όσο τέλεια με γνώριζε ο παντογνώστης Κύριος, όταν ενεργούσε την επιστροφή μου και με καλούσε στο αποστολικό αξίωμα)»[Α΄Κορ. 13,12]· ο δε Θεολόγος Γρηγόριος είπε: «Τά ἐνταῦθα δευτέρας ἐλλάμψεως» · και αλλού: «Για να βλέπουμε καθαρά την μακάρια Τριάδα, της οποίας τώρα δεχόμαστε μέτριες τις εκφάνσεις», και στον λόγο στην του Χριστού Γέννηση λέει: «Εδώ με πείθει το μέτριο φέγγος της αλήθειας, λαμπρότητα Θεού και να ιδώ και να πάθω (στον μέλλοντα αιώνα δηλαδή)».
Εάν όμως απορεί κάποιος, πώς ο Παύλος γράφοντας προς τους Ρωμαίους είπε: «Ἀποθώμεθα τά ἔργα τοῦ σκότους καί ἐνδυσώμεθα τά ὅπλα τοῦ φωτός· ὡς ἐν ἡμέρᾳ εὐσχημόνως περιπατήσωμεν(:Ας αποθέσουμε λοιπόν σαν νυκτερινά ενδύματα τα έργα της αμαρτίας, που γίνονται στο σκοτάδι, και ας ντυθούμε σαν άλλα όπλα τα φωτεινά έργα της αρετής· όπως συμπεριφέρεται κανείς την ημέρα, που τα βλέμματα πολλών τον παρακολουθούν, έτσι κι εμείς ας συμπεριφερθούμε με ευπρέπεια και σεμνότητα)» [Ρωμ.13,12]. Σε αυτόν απαντούμε, ότι δεν είπε ο Παύλος «ἐν ἡμέρᾳ» αλλά «ὡς ἐν ἡμέρᾳ» · το δε «ὡς», ομοιωματικό μόριο είναι και δηλώνει ομοίωμα ημέρας, και όχι αυτήν την ημέρα· όπως είναι και αυτό που λέχθηκε για τον Προφήτη Ηλία: «Ἀνελήφθη ὡς εἰς Οὐρανόν» δηλώνει ότι ανέβη, όχι στον ουρανό, αλλά σε υψηλότερο μέρος της γης. Και ο όρθρος λοιπόν ημέρα μεν δεν είναι, ως ημέρα όμως και είναι και λέγεται· διότι και αυτός επιτρέπει στον οφθαλμό να βλέπει, όχι όμως καθαρά όπως η ημέρα, αλλά με τρόπο που είναι ενδιάμεσος της νύκτας και της ημέρας, όπως είπαμε[Ο δε Κύριος αντίθετα, «ἡμέρα» ονόμασε την παρούσα ζωή, ενώ νύκτα την μέλλουσα, λέγοντας τα εξής: «Ἐμέ δεῖ ἐργάζεσθαι τά ἔργα τοῦ πέμψαντός μέ ἕως ἡμέρα ἐστίν· ἔρχεται νύξ, ὅτε οὐδείς δύναται ἐργάζεσθαι»[Ιω.9,4], το οποίο ερμηνεύοντας ο Ευθύμιος ο Ζιγαβηνός λέει: «ἕως ἡμέρα ἐστίν» σημαίνει όσο διαρκεί ο παρών καιρός, όσο διαρκεί η ζωή αυτή, όσο μπορούν οι άνθρωποι να εργάζονται· έρχεται ο μελλοντικός αιώνας, όταν κανένας πλέον δεν μπορεί να εργάζεται «τό πιστεύειν εἰς ἐμέ» · διότι ο παρών καιρός είναι καιρός εργασίας, ενώ ο μελλοντικός είναι καιρός ανταποδόσεως. Το ότι πάλι εδώ εργασία λέει την του πιστεύειν, είναι φανερό από του να πει «οπίσω». Αυτό είναι έργο του Θεού, να πιστέψετε σε Εκείνον που απέστειλε Εκείνος. Ο μεν Χριστός λοιπόν, «ἡμέρα» ονόμασε τον παρόντα αιώνα εξαιτίας της εργασίας, ενώ «νύκτα» τον μέλλοντα αιώνα εξαιτίας της ανεργίας, ο δε Παύλος αντίθετα, νύκτα τον παρόντα αιώνα λέγει για την πλάνη και την άγνοια και το σκότος των παθών, ενώ ημέρα τον μέλλοντα, επειδή δεν έχει τίποτε από αυτά· διότι λέει: «Ἡ νύξ προέκοψεν, ἡ δέ ἡμέρα ἤγγικε» [Ρωμ.13,12](Τόμος Δ΄της ερμηνείας των Ευαγγελιστών). Εάν όμως ακριβέστερα εννοηθεί το ρητό: «Ἡ προκύψασα νύξ καί ἡ ἐγγίζουσα ἡμέρα», δεν φαίνεται να είναι καθαρή ημέρα, αλλά σαν κάποιος όρθρος].
Ειρμός ωδής ς΄: «Σπλάχνων Ἰωνᾶν ἔμβρυον ἀπήμεσεν ἐνάλιος θήρ, οἷον ἐδέξατο· τῇ Παρθένῳ δὲ ἐνοικήσας ὁ Λόγος καὶ σάρκα λαβὼν διελήλυθε φυλάξας ἀδιάφθορον· ἧς γὰρ οὐχ ὑπέστη ῥεύσεως, τὴν τεκοῦσαν κατέσχεν ἀπήμαντον».
Ποιος δεν θαύμαζε την σοφή διάνοια του ιερού αυτού Μελωδού; Διότι αυτός τον ένα και τον ίδιο Προφήτη Ιωνά χρησιμοποιεί για διάφορες υποθέσεις. Και πρώτα βέβαια πολύ σωστά τον χρησιμοποίησε στην εορτή της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού, παρομοιάζοντάς τον με τον τύπο του Σταυρού, τώρα πάλι τον χρησιμοποιεί στην υπόθεση της εκ Παρθένου Γεννήσεως του Χριστού. Και την μεν διαμονή του στην κοιλιά του κήτους παρομοιάζει με την σύλληψη του εμβρύου, την δε έξοδο από το κήτος την παρομοιάζει με την Γέννηση του εμβρύου[Βλέπε και στην ερμηνεία του τροπαρίου της στ΄ωδής του ιαμβικού κανόνος των Θεοφανείων ο οποίος λέει: «Ἐκ ποντίου λέοντος ὁ τριέσπερος», για να μάθεις πως ο Ιωνάς παρομοιάζεται με το έμβρυο από τον Αλεξανδρείας θεσπέσιο Κύριλλο]. Γι’αυτό λέει, ότι ο «ἐνάλιος θήρ(:το κήτος της θάλασσας)» που δέχτηκε στην κοιλιά του τον Ιωνά και τον φύλαξε, όπως η μητέρα δέχεται στην κοιλιά της το έμβρυο και το φυλάγει, στο τέλος το ξέρασε από τα σπλάχνα του, αλλά τόσο σώο και αβλαβή ξέρασε, όπως σώος και αβλαβής ήταν, όταν τον δέχθηκε προηγουμένως στα σπλάχνα του. Ο μεν Ιωνάς λοιπόν με αυτόν τον τρόπο δέχθηκε και ξεράσθηκε από το κήτος, ο δε Μονογενής του Θεού Λόγος, αφού εισήλθε με υπερφυσικό τρόπο στην κοιλιά της Παρθένου, και έλαβε σάρκα από τα πανάχραντά της αίματα «διελήλυθε»(:γεννήθηκε) φυλάγοντας αβλαβή και αδιάφθορη την κοιλιά, που τον δέχθηκε και τον γέννησε, δηλαδή, την άφησε Παρθένο, όπως την βρήκε Παρθένο και όταν εισήλθε.
Γι’αυτό ως προς αυτό το σημείο φαίνεται ότι είναι ενάντιο, κατά κάποιον τρόπο, το παράδειγμα του Ιωνά με την εκ της Παρθένου Γέννηση του Κυρίου, διότι εκεί μεν τον κυοφορούμενο Ιωνά τον φύλαγε αβλαβή το κήτος, που τον κυοφορούσε με την παντοδύναμη χάρη του Θεού· εδώ όμως κυοφορούμενος στην κοιλιά της Παρθένου ο Θεός Λόγος, Αυτός μάλλον φύλαξε αβλαβή αυτήν που Τον κυοφορούσε, μη διαφθείροντας τα κλείθρα της Παρθενίας της. Διότι όπως ο Υιός του Θεού, ο Οποίος γεννήθηκε στον ουρανό από τον Πατέρα προ αιώνων, ως Θεός δεν υπέμεινε κανένα πάθος και ρεύση και φθορά, διότι «ἀπαθῶς καί ἀρρεύστως προῆλθεν ἐκ τοῦ Πατρός», όπως ο λόγος από τον νου· έτσι αυτός ο Ίδιος ο Οποίος γεννήθηκε κάτω στους εσχάτους χρόνους, ως άνθρωπος, διαφύλαξε αβλαβή και χωρίς καμία φθορά την Θεοτόκο, η οποία Τον γέννησε. Έτσι η Αγία και Οικουμενική Σύνοδος με την ια΄Πράξη της με τον λίβελλο της Πίστεως Σωφρονίου Ιεροσολύμων την ανακήρυξε Παρθένον «πρό τόκου καί ἐν τόκῳ καί μετά τόκον», που σημαίνει «ἀειπάρθενον».
Αλλά και ο θεσπέσιος Επιφάνιος [αίρεσις ιη΄], λέει: «Ποιος ποτέ λέγοντας Μαρία διερωτήθηκε, δεν πρόσθεσε την Παρθένο;». Έτσι ο Χριστός και κατά τις δύο Γεννήσεις απαθής φάνηκε και άρρευστος, διότι ούτε ο Πατήρ γεννώντας Τον έπαθε κάτι, ούτε η μήτηρ. Και για να πω καθαρότερα, όπως ο Υιός του Θεού έγινε Υιός ανθρώπου ατρέπτως, δηλαδή χωρίς να υποστεί αλλοίωση από την δική Του φύση και θεότητα, ή να λάβει καμία αλλοίωση και ρεύση, σύμφωνα με τον Θεολόγο Γρηγόριο, ο οποίος λέει: «Ο Υιός του Θεού γίνεται και Υιός ανθρώπου, χωρίς να μεταβάλλει εκείνο που ήταν, διότι είναι άτρεπτος, αλλά αφού προσέλαβε αυτό που δεν ήταν, διότι είναι φιλάνθρωπος»[Λόγος εις τα Φώτα], έτσι και αυτήν που Τον έτεκε την διαφύλαξε άτρεπτη και αβλαβή, διότι αυτή χωρίς να τραπεί από την κατά φύση παρθενία που είχε, προσέλαβε εκείνο που δεν είχε, δηλαδή την υπέρ φύση μητρότητα. Γι’αυτό και ο Θεοφόρος Μάξιμος είπε: «Όπως δηλαδή Εκείνος, όταν έγινε άνθρωπος ούτε την φύση Του άλλαξε, ούτε την δύναμή Του άλλαξε, έτσι εκείνην που Τον γέννησε και Μητέρα την κάνει και Παρθένο την διατηρεί, ερμηνεύοντας ταυτόχρονα το θαύμα με το θαύμα και μην κρύβοντας το ένα με το άλλο»[Κεφ.θ΄, της γ΄εκατοντ. των γνωστικών].
Λέει και ο Βρυέννιος Ιωσήφ: «Ποια φάνηκε ποτέ Μητέρα του Θεού των Πατέρων; Ποια συγχρόνως και πλάστη και πλάσμα συνέλαβε; Ποια, και συλλαμβάνοντας Υιό και κυοφορώντας και τίκτοντας, δεν απέβαλε το να είναι Παρθένος; Πριν από την σύλληψη Παρθένος· κατά την σύλληψη Παρθένος· κατά την κύηση Παρθένος και «ἐν τῷ τίκτειν» Παρθένος· και μετά τον τοκετό πάλι Παρθένος και πάντοτε Αειπάρθενος· διότι αυτή η οποία σε όλο τον χρόνο της ζωής της και ως προς την όραση και την γεύση και την ακοή και την αφή και την όσφρηση και τον νου και την διάνοια και την δόξα και την φαντασία και την αίσθηση και, με έναν λόγο, με όλες της τις δυνάμεις της και τις ψυχικές και τις σωματικές τήρησε όλο τον εαυτό της άβατο στους ρυπαρούς λογισμούς, πολύ φυσικά θα μπορούσε να λέγεται Αειπάρθενος. Γι’αυτό δεν εμπόδισε καθόλου την υπόθεση αυτή της παρθενίας η υπερφυσική κυοφορία· ούτε το να είναι Αειπάρθενος εμπόδισε ο θείος Τόκος· ούτε η σύλληψις προξένησε βλάβη στη μήτρα, ούτε ο τοκετός διέφθειρε αυτήν που έτεκε»[Λόγος Γ΄εις τον Ευαγγελισμόν].
Ειρμός ωδής ζ΄: «Οἱ παῖδες εὐσεβείᾳ συντραφέντες δυσσεβοῦς προστάγματος καταφρονήσαντες, πυρὸς ἀπειλὴν οὐκ ἐπτοήθησαν, ἀλλ’ ἐν μέσῳ τῆς φλογὸς ἑστῶτες ἔψαλλον· Ὁ τῶν πατέρων Θεὸς εὐλογητὸς εἶ».
Για τους τρεις Παίδες είπε ο θεσπέσιος Κοσμάς στον προηγούμενο Κανόνα της Υψώσεως του Σταυρού και εμείς εξηγήσαμε τα σχετικά με εκείνον εκεί. Αλλά και στον παρόντα Κανόνα σε αυτήν εβδόμη ωδή λέει γι’ αυτούς ο ίδιος ασματογράφος τα εξής: ότι «οι τρεις εκείνοι άγιοι Παίδες, επειδή ανατράφηκαν με ευσέβεια στον Θεό, η οποία είναι η εξαπλούμενη και ευρυνόμενη αντίληψις των θείων πραγμάτων με υψηλότερη γνώση και θεωρία», την οποία ο Σολομώντας ορίζοντας είπε: «Εὐσέβεια εἰς Θεόν ἀρχή αἰσθήσεως» [Παρ.1,7]· «επειδή», λέω, «ανατράφηκαν ευσεβώς, γι’αυτό καταφρόνησαν την δυσσεβή και βλάσφημη προσταγή του Βασιλιά Ναβουχοδονόσορ, ο οποίος ήθελε να προσκυνηθεί ως θεός με την εικόνα που έστησε στην πεδιάδα την λεγόμενη Δεηρά. Λοιπόν, όχι μόνο καταφρόνησαν την προσταγή του Βασιλιά, αλλά και την απειλή που τους έκανε ο ίδιος Βασιλιάς, ότι θα τους βάλει στην κάμινο του πυρός, δεν την φοβήθηκαν καθόλου». Με το «πυρός ἀπειλήν» μπορεί να εννοηθεί και ο καταπληκτικός ήχος του πυρός, ο οποίος προξενεί φόβο σε όσους το ακούν για το επταπλάσιο της καύσεως. Οπότε στεκόμενοι στο μέσο της φλόγας -συνεχίζει ο Μελωδός- όχι μόνο δεν λυπούνταν, αλλά και τόση υπερβολική χαρά δοκίμαζαν, ώστε από την μεγάλη τους χαρά έψαλλαν λέγοντας: «Συ, ο Θεός των Πατέρων ημών, του Αβραάμ και Ισαάκ και Ιακώβ, Συ είσαι ευλογητός και δοξασμένος στους αιώνες». Ο λόγος δε αυτός είναι χαρακτηριστικό της εβδόμης ωδής.
Ειρμός ωδής η΄: «Θαύματος ὑπερφυοῦς ἡ δροσοβόλος ἐξεικόνισε κάμινος τύπον· οὐ γὰρ οὓς ἐδέξατο φλέγει νέους, ὡς οὐδὲ πῦρ τῆς θεότητος Παρθένου ἣν ὑπέδυ νηδύν. Διὸ ἀνυμνοῦντες ἀναμέλψωμεν· εὐλογείτω ἡ κτίσις πᾶσα τὸν Κύριον, καὶ ὑπερυψούτω εἰς πάντας τοὺς αἰῶνας».
Ευφυέστατα προσαρμόζει στην εορτή της Χριστού Γεννήσεως το θαύμα της βαβυλωνίας καμίνου ο θεσπέσιος Μελωδός με τον παρόντα Ειρμό· διότι λέει ότι η βαβυλωνία εκείνη και χαλδαϊκή κάμινος, η οποία ήταν δροσερή και όχι φλογερή, προεικόνιζε τον τύπο της κατά σάρκα Γεννήσεως του Δεσπότου Χριστού από την Παρθένο. Διότι, όπως η κάμινος εκείνη, αν και ήταν καμένη επταπλάσια με τόση ύλη φωτιάς, δεν κατέκαυσε όμως τους τρεις νέους παίδες, τους οποίους δέχθηκε μέσα στον εαυτό της, έτσι και το πυρ της Θεότητος του Μονογενούς Υιού δεν κατάκαψε την κοιλιά της Παρθένου Μαρίας, μέσα στην οποία εισήλθε, αλλά την διεφύλαξε άφλεκτη και αβλαβή.
Ο τύπος αυτός της καμίνου είναι αντίστροφος με το πρωτότυπο· δηλαδή με την εκ Παρθένου Γέννηση του Σωτήρα· διότι εκείνη η χαλδαϊκή κάμινος, η οποία προετύπωνε την μήτρα της Θεοτόκου, έχοντας μέσα την φωτιά, δεν έκαυσε τους νέους που δέχθηκε· ενώ εδώ ο Υιός του Θεού, ο Οποίος έγινε δεκτός από την μήτρα της Παρθένου, έχοντας το πυρ, ή για να πούμε καλύτερα, ο Ίδιος όντας πυρ αυτόχρημα, δεν κατάκαυσε την μήτρα που Τον δέχθηκε· και πολύ σωστά το έκανε αυτό, διότι, επειδή ο Θεός πυρ είναι και λέγεται «καταναλίσκον»· διότι λέει: «Κύριος ὁ Θεός σου πῦρ καταναλίσκον ἐστί»[Δευτ.4,24]· διότι καταναλίσκει την μοχθηρία και την αμαρτία, σύμφωνα με τον Θεολόγο Γρηγόριο· γι’αυτό πώς ήταν δυνατό να κατακαύσει την Παρθένο, στην οποία δεν βρισκόταν κανένα ίχνος αμαρτίας ή ρυπαρότητας, ούτε προπατορικής -διότι καθαρίστηκε η Παρθένος από την αμαρτία αυτή από την επέλευση του Αγίου Πνεύματος, κατά τον καιρό του Ευαγγελισμού, όπως η κοινή γνώμη των ιερών Θεολόγων δογματίζει-, αλλά ούτε προαιρετικής;
Διότι όπως αυτό το πυρ, το οποίο υπηρετεί τις ανάγκες μας και γι’αυτό λέγεται «διακονικό», δεν υπερβαίνει τους όρους και τα μέτρα της καυστικής του δυνάμεως, τα οποία έλαβε από τον Δημιουργό, αλλά καίει μεν αυτό ξύλα και λινάρι και καλάμι και όλα όσα είναι δεκτικά της καύσεως εκείνου, δεν καίει όμως από μεν τα ζώα την ψυχρότατη σαλαμάνδρα[Γι’αυτό η πόλις του Παρισιού έχει ως σημαία την σαλαμάνδρα ανάμεσα στην φλόγα με αυτήν την επιγραφή: «Περικυκλοῦμαι, ἀλλ΄ οὐ φλέγομαι» (Κεφ. κθ’ του Πολιτικού Θεάτρου)], από τα ξύλα το φυτό το καλούμενο «λάριξ»[ Γι΄ αυτό, αναφέρει ο Πλίνιος, ότι όταν ριφθεί ο λάριξ στην φωτιά, αντιστέκεται σε αυτήν σαν να ήταν πέτρα. Γι’αυτό ο Καίσαρ πηγαίνοντας στην πόλη Γαζγόβοια, βρήκε εκεί έναν πύργο, που ήταν κατασκευασμένος από αυτό το ξύλο και πρόσταξε να τον κατακαύσουν, αλλά η φλόγα περικύκλωσε τον πύργο, αλλά δεν του προξένησε καμία φθορά(κεφάλαιο κθ΄του Πολιτικού Θεάτρου)], από δε τους λίθους την πέτρα, που λέγεται «παντάρβη»[ Λένε οι Φυσικοί ότι και ο λίθος ο καλούμενος Άσβεστος, ο οποίος βγαίνει στην Αρκαδία σιδηροχρώματος, όταν μία φορά ανάψει από το πυρ, ποτέ δεν σβήνει, και αν ακόμη ρίξει κανείς επάνω του όλα των ποταμών τα νερά· παραμένει δε χωρίς να κατακαίγεται από αυτό, έχοντας το πυρ από κάποιον απόρρητο λόγο της φύσεως(βλέπε Κεφάλαιο κδ΄του Πολιτικού Θεάτρου)], διότι όταν πέσει σε αυτά το πυρ, λησμονεί, με κάποιον τρόπο, την φυσική του καυστική δύναμη και τα διαφυλάττει άφλεκτα αυτά, έτσι και ο Θεός, το πυρ το άυλο και αναλωτικό της αμαρτίας, όπου βρει αμαρτία, εκεί ενεργεί και την κατακαίει, όπου όμως δεν βρίσκει αμαρτία, εκεί δεν καίει, αλλά μάλλον δροσίζει. Έτσι δεν έφλεξε και το άσπιλο και άγιο σώμα της Παρθένου, επειδή δεν βρήκε σε αυτό καμία ύλη και αμαρτία, η οποία κατακαίγεται από το θεϊκό πυρ. Συμπληρώνει ακόμη στη συνέχεια ο Μελωδός, ότι επειδή εμείς αξιωθήκαμε να δούμε αυτό το θαυμάσιο, γι’αυτό ας το ανυμνήσουμε και ας το μελωδήσουμε λέγοντας «Εὐλογείτω ἡ κτίσις πᾶσα τόν Κύριον, καί ὑπερυψούτω εἰς πάντας τούς αἰῶνας», το οποίο είναι λόγος χαρακτηριστικός της ογδόης Ωδής.
Ειρμός ωδὴς θ΄: «Μυστήριον ξένον ὁρῶ καὶ παράδοξον! Oὐρανὸν τὸ σπήλαιον· θρόνον χερουβικὸν τὴν Παρθένον· τὴν φάτνην χωρίον, ἐν ᾧ ἀνεκλίθη ὁ ἀχώρητος, Χριστὸς ὁ Θεός, ὃν ἀνυμνοῦντες μεγαλύνομεν».
Το προοίμιο του παρόντος Ειρμού αυτολεξεί δανείστηκε ο Μελωδός από τον λόγο του Ιερού Χρυσοστόμου που αναφέρεται στην Γέννηση του Κυρίου, όπου ως εξής προλογίζει η ρητορική εκείνη και εύλαλη γλώσσα: «Μυστήριο ξένο και παράδοξο βλέπω»[Ο λόγος αυτός σώζεται στον Ε’ τόμο της εν Ετόνη εκδόσεως]. Μιμήθηκε ο Μελωδός εδώ και τον διορατικό εκείνο Προφήτη Αββακούμ, ο οποίος λέει: «Ἐπὶ τῆς φυλακῆς μου στήσομαι καὶ ἐπιβήσομαι ἐπὶ πέτραν καὶ ἀποσκοπεύσω τοῦ ἰδεῖν (: Θα σταθώ επάνω στην προφητική μου σκοπιά και θα ανέβω επάνω σε πέτρα στερεά, ασάλευτη και υψηλή και από εκεί θα αποβλέψω και θα προσέξω για να δω)»[Αβ.2,1]· διότι, αφού στάθηκε και αυτός στην δική του «φυλακή», δηλαδή στην προσοχή του νου και ανέβηκε στην καρδιά, όπως επάνω σε πέτρα, με νοερή επιστροφή και σύνεση, από εκεί θεώρησε με την ενέργεια του Πνεύματος την εκ Παρθένου απόρρητη Γέννηση του Σωτήρος.
Γι’αυτό, αφού κατεπλάγη το ακατάληπτο Μυστήριο, αναβόησε αυτήν την θαυμαστική φωνή λέγοντας: «Μυστήριον ξένον ὀρῷ καί παράδοξον». Κατόπιν εξηγώντας ποιο είναι το Μυστήριο, λέει: «Βλέπω ότι το γήινο και ζοφερό σπήλαιο έγινε υψηλός και λαμπρός ουρανός· διότι ο υπερούσιος Λόγος του Πατρός, ο Οποίος κατοικεί στους ουρανούς και δοξολογείται ακατάπαυστα από χιλιάδες Αγγέλων και μυριάδες Αρχαγγέλων, καταδέχθηκε να γεννηθεί και να κατοικήσει μέσα σε αυτό· βλέπω ότι η Παρθένος και Θεοτόκος Μαρία, η οποία έχει υλικό σώμα, έγινε θρόνος Χερουβικός, διότι Εκείνος που αναπαύεται επάνω στον ένδοξο θρόνο και στα νώτα των πολυομμάτων και άυλων Χερουβίμ, θρονιάστηκε μέσα στην άχραντη κοιλιά και επάνω στις αγκάλες της Παρθένου και αναπαύθηκε· βλέπω ότι η ευτελέστατη και μικρότατη φάτνη έγινε τόπος ενδοξότατος και πολυχωρότατος· διότι ο Θεός, ο Οποίος είναι πανταχού αχώρητος ως προς την θεότητα, ἀνεκλίθη(πλάγιασε) επάνω σε αυτήν ως προς την ανθρωπότητα». Γι’ αυτό και ο Θεσσαλονίκης Γρηγόριος πανηγυρίζοντας στην εορτή της Χριστού Γεννήσεως είπε: «Εάν υπάρχει κάποιος Ουρανός των Ουρανών και εάν υπάρχουν υπερώα ύδατος που στεγάζουν τα ουράνια, και εάν υπάρχει κάποιος τόπος ή στάσις ή τάξις υπερκόσμια, δεν έχει τίποτε περισσότερο άξιο θαυμασμού από το σπήλαιο και από την φάτνη από τα βρεφικά περιρραντήρια και σπάργανα ούτε θειότερο».
Ο δε μέγας Αθανάσιος είπε τα ωραία αυτά: «Ο οικίσκος, όπου αποκύησε η Παρθένος δέχθηκε τον τύπο της Εκκλησίας· όπου θυσιαστήριο είναι η φάτνη, εφημερευτής ο Ιωσήφ, κληρικοί οι Μάγοι, διάκονοι οι Ποιμένες, ιερείς οι Άγγελοι· Αρχιερέας ο Κύριος· θρόνος η Παρθένος· κρατήρες οι μαστοί· αναβόλαιο η ενανθρώπηση, ριπιστήρες τα Χερουβίμ· δίσκος, το Πνεύμα το Άγιο, δισκοκάλυμμα ο Πατήρ, επισκιάζοντας όλα με την δύναμή Του»[Στον πρώτο λόγο του Ευαγγελισμού στον Ιωσήφ τον Βρυέννιο].
«Αλλά θεσπέσιε Κοσμά», μπορούσε να του πει κανείς απορώντας, «για το σπήλαιο δίκαια ένιωσες κατάπληξη, διότι αυτό, ενώ είναι γήινο έγινε Ουρανός· παρόμοια και για την φάτνη· διότι αυτή ενώ είναι μικρή, έγινε χωρίο ευρύχωρο του αχωρήτου· και στη συνέχεια η ομοίωση αυτών έγινε από τα κατώτερα στα ανώτερα· για την Παρθένο δεν εξεπλάγης δίκαια, ονομάζοντάς την θρόνο Χερουβικό· επειδή η ομοίωσή της έγινε από τα ανώτερα στα κατώτερα· διότι αυτή είναι ασύγκριτα τιμιώτερη από τα Χερουβίμ· γι’αυτό ο Μονογενής Υιός του Θεού αφού κατέβηκε από τον άγιο θρόνο των Χερουβίμ, ενθρονίστηκε σε αγιότερο και τιμιότερο θρόνο, την Παρθένο». Η λύση λοιπόν της απορίας είναι αυτή· ότι ίσως ως προς αυτό είπε ο ιερός Μελωδός, θρόνο Χερουβικό την Παρθένο, η οποία είναι τιμιώτερη από τα Χερουβίμ, επειδή υλικό και παχύ σώμα έχοντας, ως προς την καθαρότητα και κατά την υψηλότατη σοφία και γνώση του Θεού, εξισωνόταν με τα άυλα πολυόμματα Χερουβίμ, διότι Χερουβίμ «πλήθος γνώσεως και έκχυσις σοφίας» ερμηνεύεται, σύμφωνα με τον Αρεοπαγίτη Διονύσιο.
ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,
επιμέλεια κειμένου: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος
ΠΗΓΕΣ:
- Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου, Εορτοδρόμιον, ήτοι ερμηνεία στους ασματικούς κανόνες των δεσποτικών και θεομητορικών εορτών, Τόμος Α΄, σελίδες 130-134,139-140,144-146,152-155,158-160,163-164,169-170,175-176, Έκδοσις : Συνοδία Σπυρίδωνος Ιερομονάχου, Ιερά Καλύβη «Άγιος Σπυρίδων Α΄», Νέα Σκήτη Αγίου Παύλου, Άγιον Όρος, 2018.
- Π. Τρεμπέλα, Η Καινή Διαθήκη με σύντομη ερμηνεία (απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2014.
- Η Καινή Διαθήκη, Κείμενον και ερμηνευτική απόδοσις υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τριακοστή τρίτη, Αθήνα 2009.
- Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους εβδομήκοντα, Κείμενον και σύντομος απόδοσις του νοήματος υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2005.
- Η Παλαιά Διαθήκη μετά Συντόμου Ερμηνείας, Παναγιώτης Τρεμπέλας, Αδελφότης Θεολόγων «Ο Σωτήρ», Αθήνα, 1985.
- Π.Τρεμπέλα, Το Ψαλτήριον με σύντομη ερμηνεία(απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τρίτη, Αθήνα 2016.
- http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/tools/liddell-scott/index.html
- https://apostoliki-diakonia.gr/bible/bible.asp?contents=old_testament/contents.asp&main=OldTes
- https://apostoliki-diakonia.gr/bible/bible.asp?contents=new_testament/contents.asp&main=
Η ΓΕΝΝΗΣΙΣ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ[:Ματθ.2,1-12]
Απομαγνητοφωνημένη ομιλία μακαριστού γέροντος Αθανασίου Μυτιληναίου με θέμα:
«Η ΝΥΧΤΑ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ»
[εκφωνήθηκε στην Ιερά Μονή Κομνηνείου Λαρίσης στις 25-12-2000]
(Β΄ έκδοσις)
Όταν ο Θεός Λόγος, αγαπητοί μου, εδημιούργει το σύμπαν, όρισε μια χρονική στιγμή που θα το επεσκέπτετο ο Ίδιος εμφανώς. Και αυτή η μεγάλη επίσκεψις είναι η Ενανθρώπησις του Θεού Λόγου. Και η παρουσία Του στη γη την κατέστησε τη γη μας το κέντρον του κτιστού ορατού κόσμου. Είναι το πιο μεγάλο γεγονός στον ορατόν και εις τον αόρατον κτιστόν κόσμον, μπροστά στον οποίο έμεινε έκπληκτος και αυτός ακόμη ο αγγελικός κόσμος. Και όλα αυτά τα εκπληκτικά έγιναν μέσα στην ησυχία μιας νύκτας. Αν ο Θεός είπε στην έναρξη της Δημιουργίας Του: «Γενηθήτω φῶς» -και «ἐγένετο φῶς»-, όμως εις το σκότος των βουλών Του υπήρχε η μεγάλη πρόθεσις της Ενανθρωπήσεως.
Η νύκτα των Χριστουγέννων. Η πιο μεγάλη και αγία νύκτα από όλες τις νύχτες της Δημιουργίας. Νύκτα ο Υιός του Θεού έκανε την παρουσία Του εις την γη. Αλλά γιατί; Διότι αυτή στάθηκε το μεγάλο πλαίσιο και το μεγάλο σκηνικό των επιμέρους γεγονότων της Ενανθρωπήσεως. Γιατί σε αυτήν έγινε ο τοκετός· η ανάκλισις εις την φάτνην· ο ευαγγελισμός των ποιμένων από τον άγγελο· ο ύμνος των αγγέλων στο μεσουράνημα· η επίσκεψις των ποιμένων. Γιατί λοιπόν νύκτα; Αν το φως είναι γλυκύ, το σκότος είναι γεμάτο από μυστήρια. Το φως φανερώνει, η νύκτα κρύβει. Δημιουργεί κλίμα στον άνθρωπο. Ετυμολογεί μάλιστα ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός τη λέξη νύξ, νύκτα, τη λέξη ἡ νύξ – τῆς νυκτός και λέγει: «Νύξ λέγεται επειδή νύττει, τρυπάει, νύττει τον άνθρωπον· ἡ γάρ νύξ κατανυγή ἐστίν · διότι η νύχτα», λέει, «είναι κατανυγή, τρύπημα· τρύπημα της καρδιάς…». Και δεν γνωρίζω βέβαια εάν αυτή η απόδοση της ετυμολογίας του αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού είναι ακριβής, δεν γνωρίζω, αλλά είναι ακριβές ό,τι πράγματι συμβαίνει.
Ωστόσο, τη νύχτα έγινε η Γέννησις του Χριστού. Και πληροφορεί ο Λουκάς και μας λέγει: «Καί ποιμένες ἦσαν ἐν τῇ χώρᾳ τῇ αὐτῇ ἀγραυλοῦντες καί φυλάσσοντες φυλακάς τῆς νυκτός»-δηλαδή σκοπιές της νυκτός- «ἐπί τήν ποίμνην αὐτῶν». Δεν μπορούσε ένας άνθρωπος, βέβαια, να αγρυπνά όλη νύχτα για τα πρόβατα που βόσκουν πολλές φορές το βράδυ τα πρόβατα, αλλά είχανε σκοπιές. Τη νύχτα λοιπόν εγίνετο αυτή η όλη φροντίδα του ποιμνίου. Είναι γνωστό ότι στις θερμές χώρες τα πρόβατα την ημέρα δεν βόσκουν -κάνει ζέστη- και βόσκουν συνήθως τη νύχτα. Το ξέρετε αυτό…
Πρέπει, όμως, να ερευνήσομε γιατί έλαβε χώρα ο τοκετός εν καιρώ νυκτός. Λέγει ο άγιος Ιγνάτιος Αντιοχείας ότι «τρία μυστήρια κραυγῆς ἅτινα ἐν ἡσυχίᾳ Θεοῦ ἐπράχθη». Τρία, λέει, μυστήρια κραυγής, δηλαδή ηχηρά, τα οποία όμως πραγματοποιήθηκαν μέσα στην ησυχία και δη της νυκτός· αλλά γενικά στην ησυχία, χωρίς τη δημοσιοποίηση. Τρία πράγματα του Θεού. Και ποια είναι αυτά; Λέει: «Ἔλαθεν τόν ἄρχοντα τοῦ αἰῶνος τούτου» -«ξέφυγε από τη γνώση» – ποιος είναι ο άρχοντας του αιώνος τούτου; Είναι ο διάβολος. «Ξέφυγε», λέγει, «από την παρατήρηση και από τη γνώση του άρχοντος του αιώνος τούτου, τι; Η παρθενία Μαρίας και ο τοκετός αυτής. Ομοίως και ο θάνατος του Κυρίου». Αυτά τα τρία· τα οποία έγιναν, ήταν κραυγαλέα και έγιναν εν ησυχία.
Μια μικρή ανάλυση να σας κάνω. Κάνει εντύπωση ότι όταν ο Θεός δικάζει τους πρωτοπλάστους, αποτείνεται προς την Εύα και της λέει: «Από το δικό σου σπέρμα θα γεννηθεί Εκείνος που θα σε σώσει». Καταρχάς, Ποιος ομιλεί; Ομιλεί ο Θεός Λόγος. Εκείνος που προσωπικά θα ήρχετο να ενανθρωπήσει. Τι καταπληκτικό πράγμα! Γιατί αποτείνεται όμως προς την Εύα; Είναι γνωστό ότι έπρεπε να αποτανθεί εις τον Αδάμ. Η γυναίκα δεν έχει σπέρμα. Και λέει «ἐκ τοῦ σπέρματός σου»· σπέρμα έχει ο Αδάμ. Εδώ υπαινίσσεται την εκ Παρθένου γέννησιν του Ιδίου που λέγει αυτά· του Θεού Λόγου. Από τότε ο διάβολος έψαχνε τας παρθένους να ανακαλύψει ποια θα μπορούσε να είναι αυτή, η οποία θα συνέτριβε, θα γεννούσε Υιόν και θα συνέτριβε το κεφάλι του όφεως· δηλαδή του διαβόλου. Οπότε αυτό έγινε μέσα στην ησυχία του Θεού· ο διάβολος δεν το πήρε είδηση.
Ναι. Αλλά και ο θάνατος του Κυρίου, που εδώ δεν είναι αυτός καθ’ εαυτόν, δηλαδή ο σταυρικός θάνατος, αλλά είναι η Ανάστασις του Χριστού· διότι, τι ώρα έγινε η Ανάσταση του Χριστού; Ποιος το ξέρει; Συμβατικά, αγαπητοί μου, επειδή ο Κύριος είπε: «Θα αναστηθεί την τρίτη ημέρα» και το μέτρημα του εικοσιτετραώρου αρχίζει από το απόγευμα, με τη δύση του ηλίου, αυτό που λέμε εσπερινός, με τον εσπερινό αρχίζει η άλλη ημέρα. Συνεπώς, Σάββατο απόγευμα ο Κύριος είναι εις τον τάφο· αλλά μετά, ο Κύριος ανεστήθη-τι ώρα; Βέβαια, περάσαμε προς την Κυριακήν, για να κλείσουνε οι τρεις ημέρες: Παρασκευή, Σάββατο-ολόκληρο- και Κυριακή. Τι ώρα; Αυτό είναι άγνωστο. Τι ώρα, δηλαδή, ο Χριστός ανεστήθη- συμβατικά σας είπα, λέμε «μετά τις 12» για να έχομε τις τρεις ημέρες.
Έτσι η νύκτα, γίνεται, αγαπητοί, το σύμβολο των μυστηρίων του Θεού. Είναι η νύκτα το σύμβολο της σιγής του Θεού· και το κατεξοχήν μυστήριον είναι η Ενανθρώπησις. Είναι το «σεσιγημένον μυστήριον» που λέγει στην Προς Ρωμαίους ο Απόστολος Παύλος· «σεσιγημένον μυστήριον», δηλαδή εκείνο που δεν δημοσιεύτηκε, «χρόνοις αἰωνίοις», στα πρότερα χρόνια, δεν δημοσιεύτηκε. Εγίνετο υπαινιγμός, χωρίς όμως μια γνώση σαφή· «φανερωθέντος δέ νῦν», λέει ο Απόστολος Παύλος· «τώρα δε, φανερώθηκε». Και ποιο είναι το «σεσιγημένον μυστήριον»; Η Ενανθρώπησις του Θεού Λόγου. Και όπως λέει ο άγιος Ιγνάτιος, «μυστήριον σεσιγημένον μέν, κραυγαλέον δέ».
Ένα άλλο μυστήριο που έλαβε χώρα εν καιρώ νυκτός είναι- ήδη σας το ‘πα- η εκ νεκρών Ανάστασις του Χριστού. Νύκτα ακόμα εβγήκε από την μήτρα της Παρθένου, νύκτα εξήλθε από την νοητήν μήτρα του τάφου, για να μας δώσει τον καινούριο άνθρωπο, τον αθάνατο, τον αναπλασμένο και αιώνιο και ευτυχή άνθρωπο. Η νύκτα είναι λοιπόν σύμβολο του παρόντος αιώνος, αλλά και του παρόντος βίου· εν αντιθέσει με τον μέλλοντα και φωτεινόν αιώνα της Βασιλείας του Θεού. Είναι ο αιών της αβεβαιότητος και της αμφιβολίας ο παρών αιών. Γι΄αυτό εισάγεται- προκειμένου να φτάσουμε να ξεπεράσουμε όλα αυτά και να γνωρίσουμε – εισάγεται η πίστις.
Αν έπρεπε να μιλήσω για την πίστη, θα έπρεπε ώρα πολλή να μιλάω. Μάλιστα αρκεί να σας πω ότι ο Αβραάμ σώθηκε και θεωρείται, όχι γιατί είναι γενάρχης – γενάρχης είναι και ο Αδάμ- αλλά… δυστυχώς· ο Αβραάμ σώθηκε διότι επίστευσε, όπως το λέει η Γραφή. Και το χρησιμοποιεί αυτό ατόφιο το χωρίο ο Απόστολος Παύλος: ότι «ἐλογίσθη αὐτῷ ἡ πίστις» – εις τον Αβραάμ- «ἐλογίσθη εἰς δικαιοσύνην». «Λογαριάστηκε αρετή, μεγάλο πράγμα»! Διότι η πίστις γεννάει την υπακοή και την προσδοκία. Το είπε ο Θεός. Θα γίνει. Αφού το είπε ο Θεός, δεν υπάρχει θέμα. Είπε στον Αβραάμ: «Θα αφήσεις απόγονο». Ξέρετε πότε του το είπε αυτό; Όταν ο Αβραάμ ήταν 75 χρονών· και περίμενε άλλα 25 χρόνια. Πού ο διάδοχος; Πουθενά! Κι όμως- ήταν δε πλούσιος ο Αβραάμ, είχε πολλά… «Κύριε, πού θα τα αφήσω αυτά;» και το σπουδαιότερον, του λέγει ο Θεός: «Αυτή τη γη θα σου τη δώσω όλη-την Παλαιστίνη». «Τι θα μου δώσεις, Κύριε; Εγώ είμαι γέρος, εγώ πεθαίνω και μου λες ότι θα μου δώσεις αυτά όλα; Αφού δεν έχω διάδοχο, ποιος θα με κληρονομήσει;». Το είπε ο Θεός; Τελείωσε. Κι όταν ο Θεός δίνει τον Ισαάκ, τον υιό της επαγγελίας- της υποσχέσεως- ο Αβραάμ ήταν 100 χρονών· και η Σάρα ήταν 90 χρονών! Δεν παραλείπει η Γραφή να μας πει ότι «ἐξέλιπον τά γυναικεῖα της Σάρρας» -δηλαδή δεν είχε πλέον γονιμότητα. Αυτό θα πει πίστις! Απλώς ένα μικρό δείγμα σας έδωσα να καταλάβετε. Μήπως η ανάσταση των νεκρών δεν είναι θέμα πίστεως; «Το είπε ο Χριστός», θα λέμε. «Αφού το είπε ο Χριστός, τελείωσε. Το είπε ο Χριστός».
Πιστεύομε, λοιπόν, αυτό που δεν βλέπομε· γιατί δεν βλέπομε; Γιατί είναι νύκτα· δηλαδή νοητή νύκτα, έχομε άγνοια και τη νύκτα δεν γίνεται ορατό το είδος. Το «εἶδος», ακούστε για να το καταλάβετε αυτό, ένα ωραίο χωρίο που έχει στη Β΄ προς Κορινθίους ο Απόστολος: «Διά πίστεως γάρ περιπατοῦμεν, οὐ διά εἴδους». Το «εἶδος» στην αρχαία ελληνική θα πει: η όψις. Θα πει όψις. Λοιπόν περπατάμε-ζούμε- «πολιτευόμεθα διά τῆς πίστεως, οὐ διά εἴδους» · «δεν έχομε τα πράγματα, δεν έχομε τα αντικείμενα φανερά μπροστά μας». Αρκεί να σας πω ότι αυτό το εκφράζει και ο Πλάτων· ο παρ’ ημίν Πλάτων· ο Έλληνας Πλάτων, ο φιλόσοφος, όταν θέλει να δείξει ότι η γνώσις είναι αινιγματώδης και αναφέρεται σε εκείνο το λεγόμενο «σκοτεινό σπήλαιον». Αξίζει με δύο λόγια να σας το πω. Προσέξτε. Λέει: «Άνθρωπος είναι στραμμένος προς το βάθος ενός σπηλαίου. Είναι κοντά στην είσοδο του σπηλαίου, αλλά εστραμμένος πάντοτε προς το βάθος. Πίσω από τον άνθρωπο υπάρχει μία φωτιά. Και προ της φωτιάς περνούν τα γεγονότα. Αλλά, περνώντας τα γεγονότα, ρίχνουν τη σκιά τους στο βάθος του σπηλαίου, χωρίς ποτέ ο άνθρωπος να μπορέσει να γυρίσει να ιδεί τα αντικείμενα, τα γεγονότα από μόνα τους. Δεν μπορεί να τα δει. Κι εκείνα που υπάρχουν, κι εκείνα που θα υπάρξουν. Τότε, τι βλέπει; Βλέπει απλώς τη σκιά των αντικειμένων, τη σκιά των γεγονότων. Ασαφώς…». Αυτό δείχνει ότι εις τον παρόντα κόσμο δεν ξέρομε παρά μόνο ελάχιστα πράγματα· ό,τι μας αποκαλύψει, αγαπητοί μου, ο Θεός, ξαναγυρίζοντας εις τον χώρον του Χριστιανισμού, της αποκαλύψεως- έχομε αποκάλυψη.
Όλος, λοιπόν, ο αρχαίος κόσμος ζούσε τη νύκτα της αγνοίας- τη νύκτα της αγνοίας του Θεού. Γράφει –δεν θα ερμηνεύσω γιατί πέρασε η ώρα- γράφει ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς: «Ἡλίου μέν, ἡλίου μή ὄντος (:δεν υπάρχει ήλιος) νύξ ἄν ἦν τά πάντα (:όλα είναι σκοτάδι)· οὕτως ἤ μή τόν λόγον ἔγνωμεν καί τούτῳ κατηυγάσθημεν οὐδέν ἄν τῶν σιτευομένων ὀρνίθων ἐλειπόμεθα». Αν ο Θεός Λόγος δεν μας απεκάλυπτε, δεν θα ξέραμε τίποτα· όσο ξέρουνε οι κότες μας στο κοτέτσι- σιτευόμενες ὂρνιθες -, άλλο τόσο θα ξέραμε κι εμείς. Τι ξέρουν οι κότες μας; Τίποτα δεν ξέρουν οι κότες μας! Και συνεχίζει: «ἐν σκότει πηαινόμενοι καί θανάτῳ τρεφόμενοι». Αυτή είναι η πραγματικότητα. Τίποτα δεν μπορούμε να ξέρουμε, εάν δεν μας απεκάλυπτε ο ίδιος ο Θεός Λόγος. Κι ο Χριστός, που είναι το φως των ανθρώπων, και ήρθε μέσα στο σκοτάδι του αιώνος μας, θέλει να γίνει φως στα μάτια μας και στη ζωή μας να βλέπομε και να καταλαβαίνομε-αλλά διά της πίστεως πάντοτε. Γι΄αυτό αναφωνεί ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς: «Ἀπόλαβε τόν Χριστόν, ἀπόλαβε τό βλέπειν, ἀπόλαβέ σου τό φῶς». «Πάρε», λέει, «τον Χριστόν, πάρε τη δυνατότητα να βλέπεις, πάρε το φως».
Και ο Άδης, αγαπητοί μου, είναι σκοτεινός. Και όπως κατέβηκε νύχτα στη γη, έτσι κατέβηκε και στον σκοτεινό Άδη, για να τον μεταβάλει- στους δικαίους μόνον- σε φως, σε παράδεισον. Και όλη η γη ήταν σκοτεινή. Και η ειδωλολατρία έκανε τη γη σκοτεινή. Δυστυχώς επανερχόμεθα εις την ειδωλολατρία… Και μάλιστα εμείς οι Έλληνες, οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί Έλληνες, επανερχόμεθα εις την ειδωλολατρία-κάποτε ας το καταλάβομε αυτό· οι οποίοι ειδωλολάτραι, νεοειδωλολάτραι κάνουν και προσηλυτισμό. Δεν μιλώ για τον Μασονισμό, ο οποίος είναι πέρα για πέρα, εκατό τοις εκατό ειδωλολατρία, αλλά και εκτός του Μασονισμού γίνεται απόπειρα να αναβιώσει η ειδωλολατρία. Δηλαδή, το δωδεκάθεο του Ολύμπου. Το καταλάβατε αυτό;
Έτσι όλη η γη μας ήταν σκοτεινή κάποτε. Έγινε χριστιανική και πάλι ξαναγυρίζει στο σκοτάδι. Σημειώνει ο Ματθαίος και λέγει: «ἵνα πληρωθῇ τὸ ρηθὲν διὰ ῾Ησαΐου τοῦ προφήτου λέγοντος· γῆ Ζαβουλὼν καὶ γῆ Νεφθαλείμ, ὁδὸν θαλάσσης, πέραν τοῦ ᾿Ιορδάνου, Γαλιλαία τῶν ἐθνῶν – σ’ αυτή την Γαλιλαία των Εθνών είχαν κατοικήσει κάποιοι απόγονοι του Μεγάλου Αλεξάνδρου· σας το λέω για την ιστορία-, ὁ λαὸς ὁ καθήμενος ἐν σκότει – ήταν το σκοτάδι της ειδωλολατρίας- εἶδε φῶς μέγα καὶ τοῖς καθημένοις ἐν χώρᾳ καὶ σκιᾷ θανάτου φῶς ἀνέτειλεν αὐτοῖς». Και αυτή η προφητεία αναφέρεται εις τον Ιησούν Χριστόν. «᾿Απὸ τότε ἤρξατο ὁ ᾿Ιησοῦς κηρύσσειν καὶ λέγειν· μετανοεῖτε· ἤγγικε γὰρ ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν».
Σκότος λοιπόν παντού, νύχτα παντού! Γι΄αυτό ο Υιός του Θεού ήλθε νύχτα, για να μας κάνει αισθητό ότι βρισκόμαστε εις το σκοτάδι. Υπάρχει όμως και κάτι βαθύτερο: ήθελε να δείξει ο Ιησούς ότι είναι ο Δημιουργός όχι μόνο του φωτός, αλλά και του σκότους. Μην σας κάνει εντύπωση αυτό -διότι τι θα πει σκότος; Απουσία φωτός! Το λέμε πολύ απλά· διότι τότε οι άνθρωποι πίστευαν ότι είναι δύο ξεχωριστά πράγματα το φως από το σκοτάδι. Και είχαν εισαγάγει τη δυαρχία. Ο θεός του φωτός, ο Απόλλων, και ο θεός του σκότους! Σε όλες τις χώρες της Μεσογείου έχομε αυτήν την δυαρχίαν -δεν σας λέγω πιο πολλά. Κι όμως λέει ο Ησαΐας: «Ἐγώ ὁ κατασκευάσας φῶς καί ποιήσας σκότος». «Εγώ, ο Ένας Θεός. Εγώ είμαι Εκείνος ο Οποίος έκανα το φως, έκανα και το σκοτάδι». Σήμερα μπορούμε να το πούμε πολύ απλά, σας είπα απουσία φωτός είναι το σκότος. «Ἐγώ Κύριος ὁ Θεός ὁ ποιῶν πάντα ταῦτα», λέει στο 45ο κεφάλαιο του Ησαΐου ο ίδιος ο Θεός. Για μας είναι πολύ κατανοητό αυτή τη στιγμή. Κι όμως, δεν ήτανε κατανοητό στους παλαιούς.
Και η νύκτα του ανήκει του Θεού, είναι δική Του, είναι δική Του! Δεν ανήκει σε κάποιον άλλον θεόν· είναι η νύκτα το κάτοπτρον, ο καθρέφτης του ενάστρου ουρανού. Κι αυτός, τη νύκτα της Γεννήσεως, δοξάζει τον Δημιουργό του. Τα αστέρια είναι έργα των δακτύλων Του. Και βλέπομε όλα τα θαυμάσια εκείνα μέσα στην νύκτα, ιδίως τον έναστρον ουρανόν. Έπρεπε κι αυτά να δώσουν την δοξολογική τους μαρτυρία, και ιδιαίτερα το μεγάλο αστέρι της Γεννήσεως. Για να πει ο Ψαλμωδός: «Σή ἐστίν ἡ ἡμέρα, καί σή ἐστίν ἡ νύξ, καὶ νὺξ νυκτὶ ἀναγγέλλει γνῶσιν».
Για να σας – δεν ξέρω αν έχετε απορία, αν έχετε διαβάσει- τι ήταν το αστέρι αυτό; Το αστέρι της Γεννήσεως, αγαπητοί μου, ήταν αστέρι, αλλά δεν ήταν φυσικό αστέρι· διότι η περιγραφή που μας κάνει ο Ματθαίος είναι τέτοια που δεν μπορούμε να πούμε ότι ήταν κάποιο αστέρι, όπως οι αστρονόμοι μέχρι σήμερα –μέχρι σήμερα!- ότι «έχομε σύνοδο αστέρων» – ξέρετε τι θα πει «σύνοδος αστέρων»- και εδόθηκε πολλή λαμπρότης», τίποτα από όλα αυτά. Η περιγραφή δείχνει ότι δεν είναι τα πράγματα έτσι. Τι; «Όταν», λέγει, ότι «το αστέρι εξαφανίστηκε, όταν οι μάγοι μπήκαν στα Ιεροσόλυμα, επανεμφανίστηκε όταν οι μάγοι βγήκαν από τα Ιεροσόλυμα και έλεγαν: «Τώρα πού θα πάμε; Πού θα πάμε;». Το είχαν οδηγό το αστέρι· αλλά κάποια φορά το ξαναείδαν το αστέρι και μάλιστα», λέγει εκεί ο ευαγγελιστής Ματθαίος, «ἐχάρησαν χαρὰν μεγάλην σφόδρα». Πολύ μεγάλη χαρά! Θα πήγαινε αλλιώτικα το ταξίδι τους χαράμι! «Ταξιδέψαμε» – ύστερα από έναν χρόνο, ξέρετε, ήρθαν οι μάγοι να προσκυνήσουν τον Βασιλέα, βλέποντας την ανατολή του αστέρος. Δεν ήταν ότι ήταν στην Ανατολή, αλλά την ανατολή, όλα τα αστέρια, όλος ο ουρανός, γιατί γυρίζει η γη έτσι; Έχουμε, έχουμε -ανατέλλουν και δύουν τα αστέρια. Γιατί γυρίζει η γη, το ξαναλέω άλλη μία φορά. «Λοιπόν, οπότε, όταν έφτασαν στη Βηθλεέμ, το αστέρι», λέει, «στάθηκε πάνω από το σπίτι» –δεν ήταν πια στάβλος, γιατί βρήκανε τόπο να παν να μείνουν μετά την απογραφήν. «Το αστέρι στάθηκε πάνω από το σπίτι που ήτο ο Ιησούς, το βρέφος». Ερωτώ: Ποιο αστέρι στέκεται πάνω από την ταράτσα ενός σπιτιού; Δεν μπορεί να το προσδιορίσεις όταν είναι πολύ ψηλά. Τι ήταν λοιπόν αυτό το αστέρι; Δεν ήταν όπως σήμερα και μέχρι σήμερα, σας είπα, οι αστρονόμοι προσπαθούν να δώσουν μία εξήγηση· ήταν άγγελος υπό μορφήν αστέρος. Έτσι μας λέγουν οι Πατέρες της Εκκλησίας μας.
Αγαπητοί. Μέσα στη νύκτα αναζητά η ψυχή Εκείνον που έχει αγαπήσει. Όπως λέει το «Ἆσμα Ἀσμάτων»: «Ἐπί κοίτην μου – στο κρεβάτι μου– ἐν νυξί – τη νύκτα– ἐζήτησα ὅν ἠγάπησεν ἡ ψυχή μου». «Εκεί αναζήτησα Εκείνον που αγάπησε η ψυχή μου». Η νύχτα, τόσο για τον Θεό, όσο και για τον άνθρωπο, αποτελεί ένα σπουδαίο στοιχείο. Και η νύκτα των Χριστουγέννων ομοίως συνιστά ένα ουσιώδες στοιχείο. Γι’ αυτό η Εκκλησία μας στην εορτή των Χριστουγέννων διατηρεί την νύκτα. Είδατε τι ώρα αρχίσαμε; Στις 5 το πρωί. Όπως και όλες οι εκκλησίες. Δείχνει ότι το σκοτάδι, παρότι πέρασαν είκοσι αιώνες, ακόμη διατηρείται εις τους ανθρώπους, και μάλιστα εις τους ακατηχήτους Χριστιανούς μας. Γι΄αυτό, το σκοτάδι θυμίζει ότι πρέπει διαρκώς να αναζητούμε τον Χριστόν. «Δεῦτε ἴδωμεν πιστοί– λέγει ένα τροπάριο των ημερών-, ποῦ ἐγεννήθη ὁ Χριστός· ἀκολουθήσωμεν λοιπόν, ἔνθα ὁδεύει ὁ ἀστήρ», που μας οδηγεί, που περπατάει το αστέρι.
Ο Σωτήρας μας εγεννήθη, αλλά για πάμπολλους Χριστιανούς μας είναι σαν να μη γεννήθηκε. Μετέβαλαν την εορτή της Γεννήσεως σε ευκαιρία καταναλωτισμού και αμαρτωλών διασκεδάσεων… Τι κρίμα, αλήθεια! Πόση αδικία! Αδικούν τον εαυτό τους οι άνθρωποι αυτοί…
Ας το φωνάξουμε σε όλους τους τόνους: Ο Χριστός γεννήθηκε! Ο Θεός Λόγος έγινε άνθρωπος και ήλθε ανάμεσά μας· και ήλθε για να μας σώσει. Η αγάπη Του Τον έφερε στη γη. Και «ὁ Λόγος σάρξ ἐγένετο», θα καταγράψει αργότερα ο Ευαγγελιστής Ιωάννης, «καί ἐσκήνωσεν» –έβαλε τη σκηνή Του, την κατοικία Του– «ἐν ἡμῖν» – ανάμεσά μας. «Ὅσοι δέ ἔλαβον αὐτόν» –συνεχίζει ο Ιωάννης– «ἔδωκεν αὐτοῖς ἐξουσίαν τέκνα Θεοῦ γενέσθαι – όσοι Τον πήραν, διά της πίστεως, τους αξιώνει ότι να γίνουν παιδιά του Θεού. Εύχομαι σε όλους σας, αγαπητοί μου, αληθινά Χριστούγεννα.
ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ
και με απροσμέτρητη ευγνωμοσύνη στον πνευματικό μας καθοδηγητή
μακαριστό γέροντα Αθανάσιο Μυτιληναίο,
απομαγνητοφώνηση, ψηφιοποίηση και επιμέλεια της ομιλίας:
Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος
ΠΗΓΗ:
- http://www.arnion.gr/mp3/omilies/p_athanasios/mnhmh_agivn/mnhmh_agivn_019.mp3
Ο ΑΓΙΟΣ ΚΥΡΙΛΛΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑ ΣΑΡΚΑ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΜΑΣ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ
[Υπομνηματισμός των χωρίων Λουκά 2,1-11]
«Ἐγένετο δὲ ἐν ταῖς ἡμέραις ἐκείναις ἐξῆλθε δόγμα παρὰ Καίσαρος Αὐγούστου ἀπογράφεσθαι πᾶσαν τὴν οἰκουμένην. αὕτη ἡ ἀπογραφὴ πρώτη ἐγένετο ἡγεμονεύοντος τῆς Συρίας Κυρηνίου. καὶ ἐπορεύοντο πάντες ἀπογράφεσθαι, ἕκαστος εἰς τὴν ἰδίαν πόλιν(:Τις ημέρες εκείνες μετά τη γέννηση του Ιωάννη εκδόθηκε από τον Καίσαρα Αύγουστο διάταγμα να εγγραφούν στους δημόσιους φορολογικούς καταλόγους όλοι οι κάτοικοι του κόσμου που βρίσκονταν κάτω από την κυριαρχία των Ρωμαίων. Η απογραφή αυτή ήταν η πρώτη που έγινε στην Ιουδαία, την εποχή που ηγεμόνας της Συρίας ήταν ο Κυρήνιος (και διακρίνεται έτσι από τη δεύτερη απογραφή, την οποία έκανε αργότερα πάλι ο ίδιος). Και όλοι πήγαιναν να εγγραφούν στους φορολογικούς καταλόγους, καθένας στην πόλη από την οποία καταγόταν η οικογένειά του)»[Λουκά 2, 1-3]
Κατά τρόπο ωφέλιμο και αναγκαίο ο ευαγγελιστής επισήμανε τον χρόνο της γέννησης του Σωτήρα μας. Για να μάθουμε δηλαδή ότι δεν υπήρχε στους Ισραηλίτες βασιλιάς από τη φυλή του Δαβίδ, αλλά είχαν εκλείψει άρχοντες που να προέρχονταν από αυτούς, δικαιολογημένα αναφέρει τα θεσπίσματα του Καίσαρα, επειδή είχε στην εξουσία του μεταξύ άλλων και την Ιουδαία. Έτσι λοιπόν διέταξε να γίνει απογραφή.
«Ἀνέβη δὲ καὶ ᾿Ιωσὴφ ἀπὸ τῆς Γαλιλαίας ἐκ πόλεως Ναζαρὲτ εἰς τὴν ᾿Ιουδαίαν εἰς πόλιν Δαυΐδ, ἥτις καλεῖται Βηθλεέμ, διὰ τὸ εἶναι αὐτὸν ἐξ οἴκου καὶ πατριᾶς Δαυΐδ(:Ανέβηκε λοιπόν και ο Ιωσήφ από τη Γαλιλαία, από την πόλη της Ναζαρέτ όπου έμενε, στην Ιουδαία, στην πόλη του Δαβίδ που ονομάζεται Βηθλεέμ, επειδή καταγόταν από το γένος και την οικογένεια του Δαβίδ)»[Λουκά 2,4]
Το ιερό Ευαγγέλιο βέβαια, κατεβάζοντας τη γενεαλογία στον Ιωσήφ, ο οποίος είχε τη γενεαλογία του από τη γενεά του Δαβίδ-ο οποίος Δαβίδ καταγόταν από τη φυλή του Ιούδα-, έδειξε με αυτό ότι και η Παρθένος ανήκε στη φυλή του Δαβίδ, γιατί ο θείος νόμος όριζε οι γάμοι να γίνονται από την ίδια φυλή. Αλλά και ο εξάγγελος των ουρανίων δογμάτων, ο μέγας απόστολος Παύλος, διασαφηνίζει ολοφάνερα την αλήθεια, βεβαιώνοντας ότι ο Κύριος ανέτειλε από τη φυλή του Ιούδα[Εβρ.7,14: «Πρόδηλον γὰρ ὅτι ἐξ Ἰούδα ἀνατέταλκεν ὁ Κύριος ἡμῶν(:Διότι είναι φανερό ότι ο Κύριός μας σαν ήλιος της δικαιοσύνης ανέτειλε από τη φυλή του Ιούδα)»].
Και είναι βέβαια διαφορετικές οι φύσεις που ενώθηκαν σε ενότητα πραγματική, όμως ένας είναι ο Θεός και Υιός που προήλθε από τις δύο, χωρίς βέβαια να καταργείται η διαφορά των φύσεων εξαιτίας της ενώσεώς τους· διότι έγινε ένωση δύο φύσεων. Γι’ αυτό ομολογούμε έναν Χριστό, ένα Υιό, ένα Κύριο. Σύμφωνα με αυτήν την ασύγχυτη έννοια της ενώσεως, κηρύσσουμε Θεοτόκο και την αγία Παρθένο, επειδή από αυτήν ο Θεός Λόγος έλαβε σάρκα[Ιω. 1,14: «Καὶ ὁ Λόγος σὰρξ ἐγένετο καὶ ἐσκήνωσεν ἐν ἡμῖν, καὶ ἐθεασάμεθα τὴν δόξαν αὐτοῦ, δόξαν ὡς μονογενοῦς παρὰ πατρός, πλήρης χάριτος καὶ ἀληθείας(:Για να εντυπωθεί περισσότερο στον καθένα Ποιος επιτέλεσε την υπερφυσική αυτή γέννηση και υιοθεσία, επαναλαμβάνω ότι ο Λόγος έγινε μέσα στον χρόνο άνθρωπος. Και έχοντας ως σκηνή και ως ναό άγιο την ανθρώπινη φύση, παρέμεινε με πολλή οικειότητα μεταξύ μας σαν ένας από μας. Κι εμείς χορτάσαμε να βλέπουμε με τα μάτια μας την υπέρλαμπρη και θεοπρεπή δόξα Του, η οποία φανερωνόταν με τα θαύματά Του και τη διδασκαλία Του και τη λαμπρότητα της αναμάρτητης και ολοκληρωτικά αγίας ζωής Του. Ήταν δόξα που δεν πήρε ως χάρισμα και δωρεά, όπως την παίρνουν τα λογικά δημιουργήματα, αλλά την είχε φυσική από τον Πατέρα Του, ως Υιός μονάκριβος που ήταν˙ Υιός γεμάτος χάρη, με την οποία τότε θαυματουργούσε και τώρα μας αναγεννά, και γεμάτος αλήθεια, με την οποία μας φωτίζει και μας διδάσκει)»] και έγινε άνθρωπος και από τη στιγμή της σύλληψης ένωσε στον εαυτό Του τον ναό που έλαβε από αυτήν. Γιατί βλέπουμε ότι δύο φύσεις ενώθηκαν μεταξύ τους με ένωση αδιάσπαστη, κατά τρόπο ασύγχυτο και αδιαίρετο. Γιατί η σάρκα είναι σάρκα, και όχι θεότητα, αν και έγινε σάρκα του Θεού, όμοια και ο Λόγος είναι Θεός και όχι σάρκα, αν και κατ’ οικονομία έκανε δική Του τη σάρκα. Και μολονότι οι φύσεις που συνήλθαν σε ενότητα είναι διαφορετικές και άνισες μεταξύ τους, όμως είναι και μοναδικός Αυτός που γεννήθηκε και από τις δύο, και δεν πρέπει να διαιρούμε τον ένα Κύριο Ιησού Χριστό σε άνθρωπο χωριστά και σε Θεό χωριστά, αλλά λέμε ότι ο Ιησούς Χριστός είναι ένας και ο αυτός, ο οποίος γνωρίζει τη διαφορά των φύσεων και τις διαφυλάσσει ασύγχυτες μεταξύ τους.
«ἀπογράψασθαι σὺν Μαριὰμ τῇ μεμνηστευμένῃ αὐτῷ γυναικί, οὔσῃ ἐγκύῳ(:Και πήγε εκεί για να απογραφεί μαζί με τη Μαρία, τη γυναίκα που ήταν αρραβωνιασμένη με αυτόν, η οποία ήταν έγκυος. Και δηλώθηκε ως έγκυος, έτσι ώστε και ο Κύριος, τον οποίο βάσταζε στους κόλπους της, να καταγραφεί ως φορολογούμενος από τον ρωμαϊκό νόμο)»[:Λουκά 2,5].
Ο ιερός ευαγγελιστής λέγει ότι ο Ιωσήφ είχε μνηστευθεί τη Μαρία, δείχνοντας ότι μόνο με τη μνηστεία έγινε η σύλληψη και η παράδοξη γέννηση του Εμμανουήλ και ότι δεν ακολούθησε τους νόμους της φύσεως. Γιατί η αγία Παρθένος δεν γέννησε με την καταβολή ανθρωπίνου σπέρματος. Και για ποιο λόγο άραγε έγινε αυτό; Ο Χριστός που είναι η αρχή όλων, ο δεύτερος Αδάμ, σύμφωνα με τις Γραφές, γεννήθηκε από το Πνεύμα, για να παραπέμψει τη χάρη και σε μας. Γιατί επρόκειτο και εμείς να είμαστε παιδιά όχι ανθρώπων, αλλά μάλλον του Θεού, αφού τη μέσω του Πνεύματος αναγέννηση την αποκτήσαμε με πρώτο τον Χριστό, ώστε ο ίδιος να γίνει πρώτος σε όλα, όπως λέγει ο πάνσοφος Παύλος[Κολ.1,18: «Καὶ αὐτός ἐστιν ἡ κεφαλὴ τοῦ σώματος, τῆς ἐκκλησίας· ὅς ἐστιν ἀρχή, πρωτότοκος ἐκ τῶν νεκρῶν, ἵνα γένηται ἐν πᾶσιν αὐτὸς πρωτεύων(:Και Αυτός από τον Οποίο τα πάντα συγκρατούνται είναι η κεφαλή του σώματος, δηλαδή της Εκκλησίας. Αυτός είναι η αρχή της Εκκλησίας και ο ιδρυτής της, ο πρώτος που αναστήθηκε από τους νεκρούς, για να γίνει Αυτός και ως προς την ανθρώπινη φύση Του πρώτος σε όλα˙ πρώτος δηλαδή και στην Εκκλησία και στην Ανάσταση)»].
Με πάρα πολύ μεγάλη πρόνοια ο καιρός της απογραφής έστειλε την αγία Παρθένο στη Βηθλεέμ, για να δούμε να πραγματοποιείται και άλλη προφητεία. Γιατί, όπως είπαμε, έχει γραφεί: «Καὶ σύ, Βηθλεέμ, οἶκος τοῦ Ἐφραθά, ὀλιγοστὸς εἶ τοῦ εἶναι ἐν χιλιάσιν Ἰούδα· ἐκ σοῦ μοι ἐξελεύσεται τοῦ εἶναι εἰς ἄρχοντα ἐν τῷ Ἰσραήλ, καὶ αἱ ἔξοδοι αὐτοῦ ἀπ᾿ ἀρχῆς ἐξ ἡμερῶν αἰῶνος(:Κι εσύ Βηθλεέμ, που αλλιώς ονομάζεσαι και οίκος Εφραθά, μικρή είσαι μεταξύ των πόλεων του Ιούδα. Δεν έχεις ούτε χιλίους κατοίκους. Αλλά από εσένα θα προέλθει προς δόξα δική μου ένας άντρας ο οποίος θα γίνει άρχοντας του ισραηλιτικού λαού. Η αρχή και η ενέργεια Αυτού ξεπερνά την αρχή των ημερών της δημιουργίας)» [Μιχ.5,1].
Προς αυτούς όμως που λένε ότι, εάν η Παρθένος ήρθε σε σαρκική μείξη, είχε διαφθαρεί, αν πάλι δεν ήρθε σε σαρκική μείξη, τότε γεννήθηκε κατά φαντασία, λέμε: Ο προφήτης λέγει ότι ο Κύριος και Θεός του Ισραήλ θα εισέλθει, θα εξέλθει και η πύλη θα παραμείνει κλεισμένη[Ιεζ.44,2: «Καὶ εἶπε Κύριος πρός με· ἡ πύλη αὕτη κεκλεισμένη ἔσται, οὐκ ἀνοιχθήσεται, καὶ οὐδεὶς μὴ διέλθῃ δι᾿ αὐτῆς, ὅτι Κύριος ὁ Θεὸς Ἰσραὴλ εἰσελεύσεται δι᾿ αὐτῆς, καὶ ἔσται κεκλεισμένη(:Και μου είπε εκείνη τη στιγμή ο Κύριος: “Η πύλη αυτή θα παραμείνει κλειστή· δεν πρόκειται να ανοιχτεί και κανείς δεν θα περάσει άλλοτε μέσα από αυτήν, διότι θα διέλθει δι’ αυτής ο Κύριος, ο Θεός του Ισραήλ, και θα μένει πλέον κλειστή”)»]. Και εφόσον ο Λόγος έγινε σάρκα κατά τρόπο ασύγχυτο, αφού οπωσδήποτε συνελήφθη χωρίς ανθρώπινο σπέρμα, γεννήθηκε με τρόπο αμόλυντο.
«Καὶ ἔτεκε τὸν υἱὸν αὐτῆς τὸν πρωτότοκον, καὶ ἐσπαργάνωσεν αὐτὸν καὶ ἀνέκλινεν αὐτὸν ἐν τῇ φάτνῃ, διότι οὐκ ἦν αὐτοῖς τόπος ἐν τῷ καταλύματι(:Και γέννησε τον πρώτο και μονογενή υιό της και Τον περιτύλιξε με σπάργανα και Τον έβαλε μέσα στη φάτνη, διότι δεν υπήρχε γι’ αυτούς τόπος στο πανδοχείο που στάθμευσαν για να περάσουν τη νύχτα, λόγω της συρροής πολλών ξένων που ήλθαν να απογραφούν)»[Λουκά 2,7].
Ποιον «πρωτότοκο» άραγε; «Πρωτότοκο» ονομάζει εδώ, όχι αυτόν που είναι πρώτος μεταξύ αδελφών, αλλά τον και πρώτο και μόνο· γιατί υπάρχει και κάποιο τέτοιο είδος με τη σημασία του πρωτοτόκου. Καθόσον και πρώτος είναι, όταν η Γραφή Τον αποκαλεί τον Μόνο, όπως το: «Οὕτως λέγει ὁ Θεὸς ὁ βασιλεὺς τοῦ Ἰσραὴλ ὁ ῥυσάμενος αὐτὸν Θεὸς σαβαώθ· ἐγὼ πρῶτος καὶ ἐγὼ μετὰ ταῦτα· πλὴν ἐμοῦ οὐκ ἔστι Θεός(:Έτσι λέγει ο Θεός, ο βασιλεύς του Ισραήλ, ο Οποίος τον ελευθέρωσε από τη δουλεία, ο Θεός των ουρανίων δυνάμεων: “Εγώ είμαι πρώτος και πριν από Εμένα δεν υπήρχε κανείς, διότι είμαι άναρχος. Και Εγώ θα είμαι μετά από αυτά αιωνίως, διότι είμαι ατελεύτητος. Εκτός από Εμένα δεν υπάρχει άλλος Θεός και οι λεγόμενοι ως θεοί είναι ψευδείς και ανύπαρκτοι”)»[Ησ.44,6].Για να δείξει λοιπόν ότι η Παρθένος δεν γέννησε απλό άνθρωπο, πρόσθεσε και –το επίθετο– «τόν πρωτότοκον»· γιατί δεν είχε άλλο υιό, μένοντας παρθένος, αλλά μόνο εκείνον του Πατέρα, για τον οποίο και ο Θεός και Πατέρας με τη φωνή του Δαβίδ φωνάζει: «Κἀγὼ πρωτότοκον θήσομαι αὐτόν, ὑψηλὸν παρὰ τοῖς βασιλεῦσι τῆς γῆς(: Και Εγώ θα Τον καταστήσω πρωτότοκο να απολαμβάνει εξαιρετικά προνόμια και θα Τον αναδείξω ενδοξότατο και μέγα μεταξύ των βασιλέων της γης)»[Ψαλμ.88,28].
Αυτόν τον αναφέρει και ο πάνσοφος Παύλος λέγοντας: «Ὃταν δὲ πάλιν εἰσαγάγῃ τὸν πρωτότοκον εἰς τὴν οἰκουμένην, λέγει· καὶ προσκυνησάτωσαν αὐτῷ πάντες ἄγγελοι Θεοῦ(:Και όταν θα εισαγάγει με δόξα και δύναμη τον Υιό που γεννήθηκε από τον Πατέρα πριν δημιουργηθεί όλη η κτίση, για να κρίνει την οικουμένη, λέει: “Να Tον προσκυνήσουν όλοι οι άγγελοι του Θεού”. Ο Υιός λοιπόν που έγινε άνθρωπος είναι Κύριος και των αγγέλων)» [Εβρ.1,6]. Έπειτα πώς εισήλθε στην οικουμένη; Γιατί βρίσκεται έξω από αυτήν, όχι βέβαια τοπικά, αλλά κατά τρόπο φυσικό. Γιατί ως προς τη φύση Του είναι διαφορετικός από τους άλλους σε ολόκληρη την οικουμένη. Και εισήλθε σε αυτήν όταν έγινε άνθρωπος, και διετέλεσε μέρος της λόγω της σάρκωσής Του. Γιατί, αν και ήταν μονογενής ως Θεός, επειδή έγινε αδελφός μας, γι’ αυτό και ονομάστηκε πρωτότοκος, ώστε, έχοντας γίνει αρχή της υιοθεσίας των ανθρώπων, να μας προετοιμάσει να γίνουμε και εμείς υιοί του Θεού.
Να πιστεύεις λοιπόν ότι ο χαρακτηρισμός «πρωτότοκος» ειπώθηκε εξαιτίας της οικονομίας. Γιατί ως προς τη θεότητα είναι μονογενής. Επίσης είναι μονογενής, επειδή είναι Λόγος προερχόμενος από τον Πατέρα, και δεν έχει φυσικούς αδελφούς, ούτε συντάσσεται με κάποιον άλλον, γιατί είναι ένας και μόνος ο ομοούσιος με τον Πατέρα Υιός του Θεού· πρωτότοκος βέβαια λέγεται λόγω της συγκατάβασής Του με τα κτίσματα. Όταν λοιπόν ονομάζεται μονογενής, χωρίς να παρουσιάζεται γι’ Αυτόν καμία αιτιολογία, για την οποία είναι μονογενής, αυτό λέγεται βέβαια, αλλά αόριστα, επειδή είναι Μονογενής Θεός στον κόλπο του Πατέρα [Ιω. 1,18: «Θεὸν οὐδεὶς ἑώρακε πώποτε· ὁ μονογενὴς υἱὸς ὁ ὢν εἰς τὸν κόλπον τοῦ πατρός, ἐκεῖνος ἐξηγήσατο(:Και ήταν φυσικό από τον Χριστό να λάβουμε την τέλεια αποκάλυψη της αλήθειας· διότι τον Θεό δεν Τον έχει δει κανείς ποτέ. Ο Υιός, που μόνο Αυτός γεννήθηκε από την ουσία του Πατρός και είναι μέσα στους κόλπους του αχώριστος πάντοτε από Αυτόν, Εκείνος μας εξήγησε και μας γνώρισε τον Θεό)»].
Και όταν οι άγιες Γραφές Τον ονομάζουν πρωτότοκο, αμέσως προσθέτουν και ποιων είναι πρωτότοκος, και την αιτία για την οποία έχει την προσωνυμία αυτή· γιατί Τον λέγουν «πρωτότοκο μεταξύ πολλών αδελφών»[ βλ. Ρωμ.8,29: «ὅτι οὓς προέγνω, καὶ προώρισε συμμόρφους τῆς εἰκόνος τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ, εἰς τὸ εἶναι αὐτὸν πρωτότοκον ἐν πολλοῖς ἀδελφοῖς(:αυτοί δεν είναι τυχαία πρόσωπα· διότι εκείνους, που με την παγγνωσία Του προγνώρισε ο Θεός ως αξίους, αυτούς και προόρισε για να γίνουν όμοιοι και να αποκτήσουν την ίδια ηθική και πνευματική τροφή προς την ένδοξη κατάσταση του Υιού του Θεού, για να είναι Αυτός πρωτότοκος μεταξύ πολλών αδελφών)»], και «πρωτότοκο από τους νεκρούς» [ βλ. Κολ.1,18: «Καὶ αὐτός ἐστιν ἡ κεφαλὴ τοῦ σώματος, τῆς ἐκκλησίας· ὅς ἐστιν ἀρχή, πρωτότοκος ἐκ τῶν νεκρῶν, ἵνα γένηται ἐν πᾶσιν αὐτὸς πρωτεύων(:Και Αυτός από τον Οποίο τα πάντα συγκρατούνται είναι η κεφαλή του σώματος, δηλαδή της Εκκλησίας. Αυτός είναι η αρχή της Εκκλησίας και ο ιδρυτής της, ο πρώτος που αναστήθηκε από τους νεκρούς, για να γίνει Αυτός και ως προς την ανθρώπινη φύση Του πρώτος σε όλα˙ πρώτος δηλαδή και στην Εκκλησία και στην Ανάσταση)»], το ένα βέβαια επειδή έγινε όμοιος με εμάς σε όλα, εκτός από την αμαρτία, και το άλλο επειδή πρώτος Αυτός ανέστησε τη δική Του σάρκα με αφθαρσία.
Και είναι μονογενής βέβαια κατά φύση, επειδή είναι μόνος Θεός από Πατέρα Θεό, και μόνος από μόνον, Θεός που ανέλαμψε από Θεό, και φως από φως, ενώ πρωτότοκος για μας είναι, ώστε, επειδή ονομάζεται πρωτότοκος των δημιουργημάτων, εξαιτίας αυτού να σώζονται αυτά που έχουν σχέση με Αυτόν. Γιατί, εάν πρέπει Αυτός να είναι οπωσδήποτε πρωτότοκος, θα μένουν οπωσδήποτε και αυτοί των οποίων είναι πρωτότοκος, εάν, όμως, σύμφωνα με τον Ευνόμιο[: ηγετική μορφή της ριζοσπαστικής αρειανικής αίρεσης των Ανομοίων], λέγεται πρωτότοκος από τον Θεό, επειδή γεννήθηκε πρώτος από τους πολλούς, είναι όμως πρωτότοκος και από την Παρθένο, θα μπορούσε να είναι και από αυτήν, ως πρώτος από άλλον. Εάν πάλι είναι μόνος, αλλά δεν γεννήθηκε πριν από άλλους, ονομάστηκε από τη Μαρία πρωτότοκος, άρα είναι πρωτότοκος και από τον Θεό, όχι ως πρώτος από τους πολλούς, αλλά ως μόνος που γεννήθηκε.
Επίσης, εάν τα πρώτα ομολογούνται αίτια των δεύτερων, και πρώτο αίτιο ήταν ο Θεός και ο Υιός του Θεού, τότε αίτιος αυτών που λέγονται υιοί είναι ο Υιός, επειδή την ονομασία την έλαχαν από Εκείνον. Άρα ο αίτιος των δευτέρων υιών θα μπορούσε δίκαια να ονομάζεται πρωτότοκος, όχι επειδή υπήρξε πριν από εκείνους, αλλά επειδή έγινε πρώτος αίτιος της ονομασίας του υιού σε αυτούς. Και όπως το να λέγεται πρώτος ο Πατέρας [γιατί λέγει μέσω του Ησαΐα: «Οὕτως λέγει ὁ Θεὸς ὁ βασιλεὺς τοῦ Ἰσραὴλ ὁ ῥυσάμενος αὐτὸν Θεὸς σαβαώθ· ἐγὼ πρῶτος καὶ ἐγὼ μετὰ ταῦτα· πλὴν ἐμοῦ οὐκ ἔστι Θεός(:Έτσι λέγει ο Θεός, ο βασιλεύς του Ισραήλ, ο Οποίος τον ελευθέρωσε από τη δουλεία, ο Θεός των ουρανίων δυνάμεων: “Εγώ είμαι πρώτος και πριν από Εμένα δεν υπήρχε κανείς, διότι είμαι άναρχος. Και Εγώ θα είμαι μετά από αυτά αιωνίως, διότι είμαι ατελεύτητος. Εκτός από Εμένα δεν υπάρχει άλλος Θεός και οι λεγόμενοι ως θεοί είναι ψευδείς και ανύπαρκτοι”)»:Ησ.44,6], δεν θα αναγκάσει οπωσδήποτε τους μετά από Αυτόν να Τον θεωρούν συγγενή, έτσι, ακόμα και αν λέγεται πρώτος της κτίσεως ο Υιός, δηλαδή πρωτότοκος πριν από όλη την κτίση, δεν θα είναι οπωσδήποτε ένας από τα δημιουργήματα, αλλά, όπως ο Πατέρας δείχνοντας ότι ο εαυτός Του είναι η αρχή των όλων, έλεγε: «Εγώ είμαι πρώτος» [Ησ.44,6], έτσι και ο Υιός λέγεται πρώτος της κτίσεως, γιατί μέσω Αυτού έγιναν όλα, και Αυτός είναι η αρχή όλων των κτισμάτων, ως Κτίστης και Δημιουργός.
«καὶ ἐσπαργάνωσεν αὐτὸν καὶ ἀνέκλινεν αὐτὸν ἐν τῇ φάτνῃ, διότι οὐκ ἦν αὐτοῖς τόπος ἐν τῷ καταλύματι(:και τον περιτύλιξε με σπάργανα και τον έβαλε μέσα στη φάτνη, διότι δεν υπήρχε γι’ αυτούς τόπος στο πανδοχείο που στάθμευσαν για να περάσουν τη νύχτα, λόγω της συρροής πολλών ξένων που ήλθαν να απογραφούν)»[Λουκά 2,7].
Βρήκε τον άνθρωπο αποκτηνωμένο, γι΄αυτό τοποθετήθηκε στη φάτνη αντί τροφής, ώστε, μεταβάλλοντας την κτηνώδη ζωή μας, να επανέλθουμε στη φρόνηση που ταιριάζει στον άνθρωπο, και όσοι είμαστε κτηνώδεις στην ψυχή, αφού προσέλθουμε στη δική μας τράπεζα, δηλαδή στη φάτνη, να μη βρούμε πια χόρτο, αλλά τον ουράνιο άρτο, το σώμα της ζωής.
«καὶ ἐσπαργάνωσεν αὐτὸν (:και τον περιτύλιξε με σπάργανα)»[Λουκά 2,7]
Όταν βλέπεις βρέφος σπαργανωμένο, να μην περιορίσεις τον νου σου μόνο στη σαρκική γέννησή Του, αλλά ανέβα υψηλότερα για να δεις τη θεοπρεπή δόξα Του· ανέβα στον ουρανό. Έτσι θα Τον δεις στα ανώτατα ύψη νε έχει την υπέρτατη δόξα, θα Τον δεις να κάθεται πάνω σε υψηλό και μετέωρο θρόνο, θα ακούσεις τα Σεραφείμ να Τον υμνολογούν και να λένε ότι ο ουρανός και η γη είναι γεμάτα με τη δόξα Του. Αυτό όμως έχει γίνει και στη γη. Γιατί δόξα του Θεού περιέβαλε με λάμψη τους ποιμένες και πλήθος αγγέλων της ουράνιας στρατιάς δοξολογούσαν τον Χριστό. Πάρα πολλοί βέβαια άγιοι προφήτες είχαν γεννηθεί κατά καιρούς, όμως κανένας από εκείνους δεν δοξολογήθηκε ποτέ με τη φωνή αγγέλων. Γιατί ήταν άνθρωποι και στα δικά μας μέτρα, γνήσιοι δούλοι του Θεού. Ο Χριστός όμως δεν γεννήθηκε έτσι. Γιατί είναι Θεός και Κύριος και εκείνος που έστειλε τους προφήτες, και όπως λέγει ο Ψαλμωδός: «Ὅτι τίς ἐν νεφέλαις ἰσωθήσεται τῷ Κυρίῳ; καὶ τίς ὁμοιωθήσεται τῷ Κυρίῳ ἐν υἱοῖς Θεοῦ;(: Γιατί ποιος στις νεφέλες και στα υπερνέφελα ύψη του ουρανού άγγελος ή αρχάγγελος θα εξισωθεί ή θα τολμήσει να παραβληθεί προς τον Κύριο; Ή ποιος μεταξύ των ουράνιων αγγέλων και των κατά χάριν υιών του Θεού θα εμφανίσει τον εαυτό του όμοιο προς τον Κύριο;)»[Ψαλμ.88,7]. Γιατί σε εμάς που είμαστε κάτω από ζυγό και φυσική δουλεία, απονέμεται από Αυτόν υπό μορφή χάριτος το όνομα της υιότητας, ο Χριστός όμως είναι η Αλήθεια, δηλαδή ο κατά φύση Υιός του Θεού και Πατέρα, ακόμα και όταν έγινε άνθρωπος· γιατί έχει μείνει αυτό που ήταν, αν και προσέλαβε αυτό που δεν ήταν.
Ότι όμως είναι αλήθεια αυτό που λέγω, θα το επιβεβαιώσει πάλι ο προφήτης Ησαΐας λέγοντας: «Ἰδοὺ ἡ Παρθένος ἐν γαστρὶ ἕξει, καὶ τέξεται Υἱόν, καὶ καλέσουσι τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἐμμανουήλ. Βούτυρον καὶ μέλι φάγεται, πρὶν ἢ γνῶναι αὐτόν, ἢ προελέσθαι πονηρά, ἐκλέξεται τὸ ἀγαθόν· διότι πρὶν ἢ γνῶναι τὸ παιδίον ἀγαθὸν ἢ κακόν, ἀπειθεῖ πονηρίᾳ τοῦ ἐκλέξασθαι τὸ ἀγαθόν(:Να, η παρθένος, που δεν γνώρισε άνδρα, θα συλλάβει υπερφυώς στη γαστέρα της και θα γεννήσει υιό, και όσοι θα πιστεύουν σε Αυτόν, θα Τον ονομάσουν Εμμανουήλ, όνομα εβραϊκό που σημαίνει ’’O Θεός είναι μαζί μας”. Θα φάει βούτυρο και μέλι, όπως και τα συνηθισμένα νήπια των ανθρώπων, και με αυτά θα τραφεί. Προτού όμως έλθει στην ηλικία αυτήν κατά την οποία θα μπορεί να γνωρίσει ή να προτιμήσει τα πονηρά, θα εκλέγει το αγαθό, διότι δεν θα υπάρχει σε αυτό πονηρή κλίση, όπως σε εμάς τους άλλους, αλλά θα είναι αναμάρτητος. Ναι· βέβαια το παιδί αυτό, προτού να έλθει σε ηλικία κατά την οποία θα διακρίνει το αγαθό ή το κακό, λόγω της αγαθότητάς του θα απειθεί στην πονηρία, για να εκλέγει και να προτιμά το αγαθό)»[Ησ. 7,14-16]. Αν και βέβαια πώς δεν είναι σε όλους φανερό ότι παιδί νεογέννητο και που μόλις αρχίζει να αναπτύσσεται, και δεν έχει από τον χρόνο και την ηλικία την ικανότητα να σκεφτεί, είναι ανίκανο να διακρίνει το κακό και το καλό πράγμα; Γιατί δεν γνωρίζει απολύτως τίποτε. Όμως στην περίπτωση του Σωτήρα όλων Χριστού ήταν θαύμα μεγάλο και εξαίσιο· γιατί έτρωγε βέβαια σαν βρέφος που ήταν ακόμα βούτυρο και μέλι. Βούτυρο ασφαλώς ονομάζει ο προφήτης το γάλα της Παρθένου, επειδή αυτό δεν γινόταν με γυναικείο τρόπο και από ηδονή και ελεύθερη ροή, αλλά ήταν πηγμένο και στερεό, μη έχοντας την πίκρα της αμαρτίας, αλλά τη γλυκύτητα του μελιού, αφού όλα τα του Θεού είναι γλυκύτερα από το μέλι και την κηρύθρα.
Μόλις γεννήθηκε ο Χριστός καταλεηλατήθηκε και η δύναμη του διαβόλου. Λατρευόταν βέβαια στη Δαμασκό και είχε πολλούς που τον προσκυνούσαν, αλλά τον καιρό του τοκετού της αγίας Παρθένου συντρίφτηκε και η δύναμη της τυραννικής εξουσίας εκείνου· καθόσον οι εθνικοί σαγηνεύονταν για να γνωρίσουν την αλήθεια. Γιατί η θεόπνευστη Γραφή συνηθίζει να ονομάζει τον Θεό των όλων με διάφορα ονόματα και να επινοεί τις ονομασίες Του πολλές φορές ανάλογα με αυτά που συμβαίνουν κατά καιρούς. Αυτό έχει τηρηθεί και στην περίπτωση του ίδιου του Χριστού. Γιατί είναι Θεός αληθινός και θα μπορούσε να το αποδείξει η ρήση: «Ταχέως σκύλευσον, ὀξέως προνόμευσον(: Γρήγορα λαφυραγώγησε, με πολλή ορμή λεηλάτησε)»[Ησ. 8,3]. Γιατί εξουσία Του υπήρξε ο σταυρός, με τον οποίο βασίλευσε στη γη, αφού είναι αλήθεια ότι έγινε υπάκουος στον Πατέρα μέχρι θανάτου σταυρικού.
Πρόσεξε, αγαπητέ μου, και κατανόησε, ότι αυτοί που αγιάστηκαν με την πίστη δεν κατέληξαν στις συνήθειες των εθνικών, αλλά μάλλον στις δικές τους συνήθειες προσαρμόστηκαν εκείνοι που κλήθηκαν. Τα θηρία βέβαια, ο λύκος και το λιοντάρι, η αρκούδα και η λεοπάρδαλη τρώγουν κρέατα, ενώ τα ήμερα ζώα, τα ερίφια, τα αρνιά και τα μοσχάρια τρώνε χόρτο. Αλλά όμως λέγει ότι τα θηρία θα βοσκήσουν μαζί με τα ήμερα, και θα τρώγουν τις δικές τους τροφές. Δεν κατέληξαν δηλαδή τα ήμερα στις συνήθειες των αγρίων, αλλά μάλλον εκείνα μεταπήδησαν, όπως είπα, στις δικές τους. Γιατί μετακινήθηκαν από την άγρια πίστη τους στην ημερότητα που ταιριάζει στους αγίους. Μεταβλήθηκαν μέσω του Χριστού και οι λύκοι έγιναν αρνιά. Γιατί αυτός ήταν εκείνος που εξημέρωνε και συνένωνε, όπως είπα, τους δύο λαούς στο θεοφιλές φρόνημα. Αυτό το διακήρυξε παλαιά και ο ιεροφάντης Μωυσής λέγοντας: «Εὐφράνθητε, ἔθνη μετὰ τοῦ λαοῦ αὐτοῦ»(:Γεμίστε από ευφροσύνη και τα άλλα έθνη μαζί με τον ισραηλίτικο λαό Του)» [Δευτ.32,43] και «Δότε μεγαλωσύνην Κυρίῳ τῷ Θεῷ ἡμῶν(:Δοξολογήστε και μεγαλύνετε Κύριο τον Θεό μας)»[Δευτ.32,3].
Επειδή δηλαδή ο Θεός ήταν σαρκωμένος με τρόπο ανέκφραστο, ήταν ο μόνος που γνώριζε το αγαθό, και ήταν απαλλαγμένος από την κακία των ανθρώπων. Και αυτό ήταν γνώρισμα της ουσίας, της πάνω από όλες. Γιατί αυτό που από τη φύση του και σταθερά και αμετάβλητα είναι αγαθό, ταιριάζει αποκλειστικά και μόνο σε αυτήν· γιατί σύμφωνα με τα λόγια του ίδιου του Σωτήρα: «Οὐδεὶς ἀγαθὸς εἰ μὴ εἷς ὁ Θεός(:Κανείς δεν είναι πραγματικά αγαθός από τη φύση του και από τον εαυτό του, παρά μόνον ένας, ο Θεός)»[Μάρκ.10,18].
Λοιπόν, μη δεις απλώς σαν βρέφος αυτόν που βρίσκεται ξαπλωμένος στη φάτνη, αλλά με τη δική μας πτωχεία τον πλούσιο ως Θεό, και γι΄αυτό δοξολογούμενο ακόμα και από αυτούς τους άγιους αγγέλους, τέτοιος που ήταν και ο ύμνος: «Δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῷ καὶ ἐπὶ γῆς εἰρήνη, ἐν ἀνθρώποις εὐδοκία(:Δοξασμένος ας είναι ο Θεός στα ύψιστα μέρη του ουρανού απ’ τους αγγέλους που κατοικούν εκεί˙ και στη γη ολόκληρη, που είναι ταραγμένη απ’ την αμαρτία και τα βίαια πάθη της, ας βασιλεύσει η θεία ειρήνη· διότι ο Θεός εκδήλωσε τώρα εξαιρετικά την εύνοια και την ευαρέσκειά Του στους ανθρώπους με την ενανθρώπηση του Υιού Του)»[Λουκά 2,14]. Γιατί οι άγγελοι βέβαια και όλες οι ανώτερες δυνάμεις, διατηρώντας την τάξη που έχει απονεμηθεί σε αυτές, έχουν ειρήνη με τον Θεό· γιατί με κανένα τρόπο δεν παραμελούν αυτό που αρέσει σε Αυτόν, αλλά είναι σταθεροί στη δικαιοσύνη και τον αγιασμό. Εμείς όμως οι ταλαίπωροι, προβάλλοντας στα θελήματα του Κυρίου τις δικές μας επιθυμίες, καταντήσαμε στη θέση των εχθρών Του. Αυτό όμως έχει καταργηθεί με τον Χριστό, γιατί Αυτός είναι η ειρήνη μας, και μας ένωσε μέσω του εαυτού Του με τον Θεό και Πατέρα, βγάζοντας από τη μέση την αμαρτία που μας κάνει εχθρούς Του και δικαιώνοντάς μας με την πίστη, αλλά και καλώντας κοντά Του αυτούς που βρίσκονται μακριά.
Και με άλλον τρόπο, ένωσε τους δύο λαούς σε ένα καινούργιο άνθρωπο, κάνοντας ειρήνη και συμφιλιώνοντας και τους δύο σε ένα σώμα με τον Πατέρα[πρβ. Εφ. 2,14-16: «Αὐτὸς γάρ ἐστιν ἡ εἰρήνη ἡμῶν, ὁ ποιήσας τὰ ἀμφότερα ἓν καὶ τὸ μεσότοιχον τοῦ φραγμοῦ λύσας, τὴν ἔχθραν, ἐν τῇ σαρκὶ αὐτοῦ τὸν νόμον τῶν ἐντολῶν ἐν δόγμασι καταργήσας, ἵνα τοὺς δύο κτίσῃ ἐν ἑαυτῷ εἰς ἕνα καινὸν ἄνθρωπον ποιῶν εἰρήνην, καὶ ἀποκαταλλάξῃ τοὺς ἀμφοτέρους ἐν ἑνὶ σώματι τῷ Θεῷ διὰ τοῦ σταυροῦ, ἀποκτείνας τὴν ἔχθραν ἐν αὐτῷ(:Πλησιάστε και τον Θεό και τις διαθήκες Του με το αίμα του Χριστού, διότι Αυτός είναι η ειρήνη μας. Αυτός έκανε και τους δύο αντιμαχόμενους κόσμους, τον Ιουδαϊσμό και τον Εθνισμό, ένα. Αυτός γκρέμισε και κατέλυσε τον τοίχο που δημιουργούσε ο φραγμός του νόμου που ορθωνόταν ανάμεσα στους δύο λαούς και τους χώριζε. Κατέλυσε δηλαδή την έχθρα των δύο λαών, αφού κατάργησε με το αίμα Του τον νόμο των εντολών, ο οποίος, ενώ περιείχε επιβλητικές προσταγές, δεν έδινε όμως και τη χάρη για την εφαρμογή και την τήρηση των προσταγμάτων αυτών. Και κατήργησε τον νόμο, έτσι ώστε ενώνοντας τους δύο λαούς με τον εαυτό Του να δημιουργήσει ένα νέο άνθρωπο, μια νέα ανθρωπότητα, και έτσι να φέρει ειρήνη μεταξύ τους˙ και με τον σταυρικό Του θάνατο να συμφιλιώσει και τους δύο λαούς με τον Θεό, ενωμένους τώρα σε ένα σώμα, αφού προηγουμένως θα θανάτωνε την έχθρα με τον θάνατό Του)»].
Γιατί θέλησε ο Θεός να συνάψει τα πάντα στον εαυτό Του, ενώνοντάς τα κάτω με τα ουράνια, και να κάνει ένα ποίμνιο αυτούς που είναι στον ουρανό και στη γη[βλ. Εφ.1,10: «Εἰς οἰκονομίαν τοῦ πληρώματος τῶν καιρῶν, ἀνακεφαλαιώσασθαι τὰ πάντα ἐν τῷ Χριστῷ, τὰ ἐπὶ τοῖς οὐρανοῖς καὶ τὰ ἐπὶ τῆς γῆς, ἐν αὐτῷ(:Σκοπός του σχεδίου αυτού ήταν η τακτοποίηση του οίκου Του, δηλαδή της Εκκλησίας Του. Η τακτοποίηση και οικονομία αυτή θα πραγματοποιούνταν όταν θα συμπληρώνονταν οι καθορισμένοι χρόνοι και θα ερχόταν ο κατάλληλος καιρός για να συνενώσει τα πάντα στο πρόσωπο του Χριστού φέροντάς τα σε κοινωνία μαζί Του˙ δηλαδή και τους αγγέλους του ουρανού και τους ανθρώπους της γης, που εξαιτίας των αμαρτιών τους ήταν τελείως χωρισμένοι από τον ουράνιο κόσμο. Και έκανε την ένωση αυτή διαμέσου του ίδιου του Χριστού)»]. Έγινε λοιπόν ο Χριστός για μας ειρήνη και ευδοκία.
«Καὶ ποιμένες ἦσαν ἐν τῇ χώρᾳ τῇ αὐτῇ ἀγραυλοῦντες καὶ φυλάσσοντες φυλακὰς τῆς νυκτὸς ἐπὶ τὴν ποίμνην αὐτῶν(:Στην περιοχή εκείνη υπήρχαν μερικοί ποιμένες, οι οποίοι έμεναν έξω στην ύπαιθρο και φύλαγαν το κοπάδι τους παραμένοντας με τη σειρά τους άγρυπνοι ορισμένες ώρες τη νύχτα)»[Λουκά 2,8].
Στους ποιμένες λοιπόν πρώτα αποκαλύπτεται το μυστήριο που υμνούσαν οι άγγελοι, οι οποίοι προτύπωναν εκείνους που επρόκειτο να ποιμάνουν την Εκκλησία· γιατί αυτοί πρώτοι έπρεπε να ακούσουν το «ἐπὶ γῆς εἰρήνη», γιατί και οι πνευματικοί ποιμένες επρόκειτο να αναφωνούν την ειρήνη σε όλο το πλήρωμα της Εκκλησίας. Επίσης, το πρόσωπο των ποιμένων και η χαρά που προκλήθηκε σε αυτούς με την αποκάλυψη, σημαίνει ολοκάθαρα ότι ο ποιμήν ο καλός ήρθε στο πλανώμενο πρόβατο. Γιατί τους ποιμένες συνήθως τίποτε δεν τους ευχαριστεί τόσο πολύ, όσο η ανεύρεση του προβάτου που χάθηκε, πράγμα που δεν θα μπορούσε να το βρει κάποιος άλλος, παρά μόνο ο αρχιποιμένας ο Χριστός. Έπειτα, επειδή η Βηθλεέμ σημαίνει «οίκος άρτου», πού έπρεπε να μεταβούν γρήγορα μετά το κήρυγμα της ειρήνης, παρά στον πνευματικό οίκο του ουράνιου άρτου, δηλαδή στην Εκκλησία, στην οποία μυστικά καθημερινά ιερουργείται ο άρτος που κατέβηκε από τον ουρανό και δίνει ζωή στον κόσμο;
Οι ποιμένες έχουν γίνει η αρχή αυτών που μυούνται στα μυστήρια. Ο τύπος λοιπόν αποβλέπει πάλι στην αλήθεια. Γιατί στους πνευματικούς ποιμένες ο Χριστός αποκαλύπτει τον εαυτό Του, για να Τον κηρύξουν στους άλλους, όπως ακριβώς και οι τότε ποιμένες, διδάχτηκαν βέβαια από τους αγίους αγγέλους, τρέχοντας όμως πληροφόρησαν τους άλλους. Δηλαδή άγγελοι κάνουν αρχή των κηρυγμάτων σχετικά με Αυτόν και δοξολογούν ως Θεό Αυτόν που κατά σάρκα γεννήθηκε από γυναίκα με τρόπο παράδοξο. Γιατί ήταν Θεός με τη δική μας μορφή ο Κύριος των όλων, για να καταργήσει την κατάρα που είχε επιβληθεί στην πρώτη γυναίκα. Γιατί ειπώθηκε προς αυτήν: «Ἐν λύπαις τέξῃ τέκνα(:Με πόνους θα γεννάς παιδιά)» [Γέν.3,16]. Όσο λοιπόν γεννούσαν ανθρώπους για τον θάνατο, έφεραν το κεντρί του πόνου της κατάρας, όταν όμως γυναίκα γέννησε κατά σάρκα τον Εμμανουήλ, ο Οποίος είναι ζωή, καταργήθηκε η δύναμη της κατάρας, και μαζί με τον θάνατο αποσβέστηκε και το να γεννούν με λύπες οι επίγειες μητέρες.
Θέλεις να μάθεις και άλλην αιτία του πράγματος; Θυμήσου τον σοφότατο Παύλο που είχε γράψει για τον Χριστό: «Τὸ γὰρ ἀδύνατον τοῦ νόμου, ἐν ᾧ ἠσθένει διὰ τῆς σαρκός, ὁ Θεὸς τὸν ἑαυτοῦ υἱὸν πέμψας ἐν ὁμοιώματι σαρκὸς ἁμαρτίας καὶ περὶ ἁμαρτίας, κατέκρινε τὴν ἁμαρτίαν ἐν τῇ σαρκί, ἵνα τὸ δικαίωμα τοῦ νόμου πληρωθῇ ἐν ἡμῖν τοῖς μὴ κατὰ σάρκα περιπατοῦσιν, ἀλλὰ κατὰ πνεῦμα(: Και με ελευθέρωσε διότι εκείνο που δεν μπορούσε να κατορθώσει ο νόμος, όχι διότι ήταν ατελής, αλλά διότι δεν παρείχε και τη χάρη του Αγίου Πνεύματος και γι’αυτό δεν μπορούσε να κατανικήσει την αντίσταση του σαρκικού μας φρονήματος, το έφερε σε αίσιο πέρας ο Θεός. Ο Θεός δηλαδή, για να εξαλείψει την αμαρτία, έστειλε τον Υιό Του με σάρκα, η οποία έμοιαζε μόνο, αλλά δεν ήταν και πραγματικά σάρκα της αμαρτίας και έτσι καταδίκασε και κατανίκησε την αμαρτία μέσω της σάρκας του Υιού Του, η οποία, αν και αναμάρτητη, υπέστη τις συνέπειες της αμαρτίας, αφού παραδόθηκε σε θάνατο. Επομένως, όλα όσα απαιτούσε από μας ο νόμος ως δίκαιο, εφαρμόστηκαν πλήρως από μας, οι οποίοι πολιτευόμαστε τώρα όχι σύμφωνα με τις επιθυμίες της σάρκας, αλλά σύμφωνα με τις υπαγορεύσεις των ανώτερων πνευματικών μας δυνάμεων, όπως τις φωτίζει και τις ενισχύει το Άγιο Πνεύμα)» [Ρωμ.8,3-4]. Τι εννοεί λοιπόν όταν λέγει ότι ο Υιός στάλθηκε «με τη μορφή της αμαρτωλής σάρκας»; Φωλιάζει βέβαια στα μέλη του σώματός μας ο νόμος της αμαρτίας και η παράνομη ορμή των έμφυτων επιθυμιών, ο Θεός Λόγος όμως όταν έγινε άνθρωπος, είχε σάρκα άγια και πραγματικά πάναγνη, και όμοια βέβαια με τη δική μας σάρκα, αλλά όχι πια και σαν αυτήν. Γιατί ήταν εξ ολοκλήρου απαλλαγμένη από τους μολυσμούς τους έμφυτους στα δικά μας σώματα, επειδή η ορμή και η κλίση μας οδηγεί σε αυτά που δεν είναι επιτρεπτά. Αυτή λοιπόν ήταν η αιτία της σάρκωσης του Σωτήρα.
«Καὶ εἶπεν αὐτοῖς ὁ ἄγγελος· μὴ φοβεῖσθε· ἰδοὺ γὰρ εὐαγγελίζομαι ὑμῖν χαρὰν μεγάλην, ἥτις ἔσται παντὶ τῷ λαῷ, ὅτι ἐτέχθη ὑμῖν σήμερον σωτήρ, ὅς ἐστι Χριστὸς Κύριος, ἐν πόλει Δαυΐδ(:Όμως ο άγγελος τους είπε: “Μη φοβάστε˙ χαρείτε· διότι, να, σας αναγγέλλω μια χαρμόσυνη είδηση που θα φέρει μεγάλη χαρά και σε σας και σε όλο τον λαό του Θεού. Και θα είναι χαρά όλου του λαού, διότι γεννήθηκε σήμερα για σας Σωτήρας, ο οποίος ως άνθρωπος βέβαια είναι όμοιος με σας, αλλά είναι και χρισμένος με το πλήρωμα της θεότητος˙ ως Θεός όμως είναι και Κύριός σας. Και γεννήθηκε στην πόλη του Δαβίδ, προς τον οποίο δόθηκαν οι υποσχέσεις ότι από το γένος του θα προέλθει ο Χριστός”)»[Λουκά 2,10-11].
Μπορούμε να σκεφτούμε ότι ήταν αρχάγγελος εκείνος που έφερε το ευχάριστο μήνυμα στους ποιμένες, κατεβαίνοντας μαζί με την κάτω από την εξουσία του στρατιά, για να φέρει την ευχάριστη είδηση της σωτηρίας των ανθρώπων, έστω και αν τότε συνομιλούσε με αυτούς εντελώς μόνος, χωρίς να φαίνεται με τα μάτια τους η υφιστάμενή του στρατιά, επειδή από τη φύση της είναι αόρατη.
ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,
επιμέλεια κειμένου: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος
ΠΗΓΕΣ:
- Αγίου Κυρίλλου, αρχιεπισκόπου Αλεξανδρείας, Ἐξήγησις ὑπομνηματική εἰς τό κατά Λουκάν εὐαγγέλιον, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, ερευνητικό έργο «Οι δρόμοι της πίστης: Ψηφιακή Πατρολογία»
(https://greekdownloads3.files.wordpress.com/2014/09/commentarii-in-lucam_.pdf)
- Αγίου Κυρίλλου Αλεξανδρείας Άπαντα τα έργα, πατερικές εκδόσεις «Γρηγόριος Παλαμάς», εκδ. οίκος «Το Βυζάντιον», Θεσσαλονίκη 2005, «Υπόμνημα εις το κατά Λουκάν Α΄», τόμος 25, κεφάλαιο 2ο, σελ. 171-187.
- Π. Τρεμπέλα, Η Καινή Διαθήκη με σύντομη ερμηνεία (απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2014.
- Η Καινή Διαθήκη, Κείμενον και ερμηνευτική απόδοσις υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τριακοστή τρίτη, Αθήνα 2009.
- Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους εβδομήκοντα, Κείμενον και σύντομος απόδοσις του νοήματος υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2005.
- Η Παλαιά Διαθήκη μετά Συντόμου Ερμηνείας, Παναγιώτης Τρεμπέλας, Αδελφότης Θεολόγων «Ο Σωτήρ», Αθήνα, 1985.
- https://www.agia-aikaterini-larissis.com/agia-grafi-palaia-diathiki/
- https://www.agia-aikaterini-larissis.com/agia-grafi-kaini-diathiki/
- Π.Τρεμπέλα, Το Ψαλτήριον με σύντομη ερμηνεία(απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τρίτη, Αθήνα 2016.
- http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/tools/liddell-scott/index.html
- http://users.sch.gr/aiasgr/Palaia_Diathikh/Biblia/Palaia_Diathikh.htm
- http://users.sch.gr/aiasgr/Kainh_Diathikh/Biblia/Kainh_Diathikh.htm
Η ΚΑΤΑ ΣΑΡΚΑ ΓΕΝΝΗΣΙΣ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΜΑΣ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ [:Γαλ.4,4-7]
ΥΠΟΜΝΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗΣ ΠΕΡΙΚΟΠΗΣ
ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΓΙΟ ΘΕΟΦΥΛΑΚΤΟ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑΣ
[απόδοση στην απλή ελληνική: άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης]
«Ὃτε δὲ ἦλθε τὸ πλήρωμα τοῦ χρόνου, ἐξαπέστειλεν ὁ Θεὸς τὸν υἱὸν αὐτοῦ, γενόμενον ἐκ γυναικός, γενόμενον ὑπὸ νόμον, ἵνα τοὺς ὑπὸ νόμον ἐξαγοράσῃ, ἵνα τὴν υἱοθεσίαν ἀπολάβωμεν(: όταν όμως συμπληρώθηκε ο χρόνος που είχε ορίσει η πανσοφία του Θεού, απέστειλε ο Θεός στον κόσμο τον Υιό Του, ο οποίος έγινε άνθρωπος από γυναίκα και υποτάχθηκε στον μωσαϊκό νόμο, προκειμένου να εξαγοράσει εκείνους που ήταν υποδουλωμένοι στην κατάρα του μωσαϊκού νόμου, για να λάβουμε την υιοθεσία που ο Θεός μάς είχε υποσχεθεί)»[Γαλ.4,4-5].
«Όσο», λέγει, «ήμασταν νήπιοι, βρισκόμασταν κάτω από τα Σάββατα και τις νουμηνίες και τις άλλες παρατηρήσεις του μωσαϊκού νόμου». Όταν όμως ήλθε ο ορισμένος καιρός της ενσάρκου Οικονομίας, όταν η ανθρώπινη φύση, αφού εκπλήρωσε κάθε είδος κακίας, χρειαζόταν ιατρεία, διότι αυτό δηλώνει η φράση «πλήρωμα του χρόνου», «ἐξαπέστειλεν ὁ Θεὸς τὸν υἱὸν αὐτοῦ, γενόμενον ἐκ γυναικός»· δεν λέει «γενόμενον διά γυναικός», για να μη βρουν αιτία οι αιρετικοί Ουαλεντιανοί να λένε ότι ο Κύριος διαπέρασε από την Παρθένο, σαν από σωλήνα, κατά φαντασία δηλαδή και όχι αληθινά αφού έγινε άνθρωπος, αλλά είπε: «ἐκ γυναικός», δηλαδή από την ουσία και από τα πάναγνα αίματα της Παρθένου σώμα έλαβε και που ήταν καρπός της κοιλίας αυτής.
«γενόμενον ὑπὸ νόμον»: Και έγινε κάτω από τον μωσαϊκό νόμο ο Χριστός, επειδή και περιτμήθηκε και επιτέλεσε όλα τα του νόμου, όπως το είπε και ο Ίδιος: «Μὴ νομίσητε ὅτι ἦλθον καταλῦσαι τὸν νόμον ἢ τοὺς προφήτας· οὐκ ἦλθον καταλῦσαι, ἀλλὰ πληρῶσαι(:Μην νομίσετε ότι ήλθα να καταργήσω και να ακυρώσω τον ηθικό νόμο του Μωυσή ή την ηθική διδασκαλία των προφητών. Δεν ήλθα να τα καταργήσω αυτά, αλλά να τα συμπληρώσω και να σας τα παραδώσω τέλεια)»[Ματθ.5,17]. Και με αυτόν τον τρόπο γενόμενος ο Κύριος εκτός της κατάρας του νόμου που λέγει: «Ἐπικατάρατος πᾶς ἄνθρωπος ὃς οὐκ ἐμμενεῖ ἐν πᾶσι τοῖς λόγοις τοῦ νόμου τούτου ποιῆσαι αὐτούς(:Να είναι καταραμένος κάθε άνθρωπος που δεν θα μείνει σταθερά προσηλωμένος σε όλους τους λόγους αυτού του Νόμου, για να τους εφαρμόζει»[Δευτ. 27,26], σαν να εκπλήρωσε όλο τον νόμο, μας εξαγόρασε από την κατάρα αυτή του νόμου, επειδή εμείς δεν μπορούσαμε να τηρήσουμε όλα τα του νόμου προστάγματα.
Δύο μάλιστα κατορθώματα λέγει εδώ ότι κατόρθωσε η ενανθρώπηση του Χριστού. Το ένα είναι το να μας εξαγοράσει από την κατάρα και το άλλο να μας χαρίσει την υιοθεσία. Είπε ο Παύλος ότι απολάβαμε την υιοθεσία, για να δείξει ότι από επάνω και από την αρχή αυτή η υιοθεσία ήταν χρεωμένη σε εμάς από υπόσχεση του Θεού, αλλά δεν δινόταν λόγω της νηπιότητας και της ατέλειας της γνώσεώς μας· διότι η υπόσχεση που δόθηκε από τον Θεό προς Αβραάμ ως κληρονομία, ήταν η υιοθεσία, δηλαδή, το να γίνουμε εμείς οι χριστιανοί, που πιστέψαμε, υιοί Θεού, όπως είπαμε παραπάνω, και στη συνέχεια να γίνουμε και κληρονόμοι του Θεού, επειδή ο υιός είναι που κληρονομεί, σύμφωνα με όλους τους φυσικούς και πολιτικούς νόμους και όχι ο δούλος, όπως δήλωσε και ο Κύριος λέγοντας: «Ὁ δέ δοῦλος οὐ μένει ἐν τῇ οἰκίᾳ εἰς τὸν αἰῶνα· ὁ υἱὸς μένει εἰς τὸν αἰῶνα(:Ο δούλος όμως δεν παραμένει για πάντα στην οικία του Κυρίου του ως κληρονόμος και παντοτινός κάτοχος˙ διότι δεν έχει δικαιώματα σε αυτήν και εκδιώκεται απ’ αυτήν όταν καταστεί ανεπιθύμητος. Αντίθετα ο γιος μένει για πάντα στην οικία του πατέρα του, επειδή κληρονομεί όλα τα δικαιώματα του πατέρα του)»[Ιω.8,35].
«῞Οτι δέ ἐστε υἱοί, ἐξαπέστειλεν ὁ Θεὸς τὸ Πνεῦμα τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ εἰς τὰς καρδίας ὑμῶν, κρᾶζον· ἀββᾶ ὁ πατήρ. ὥστε οὐκέτι εἶ δοῦλος, ἀλλ’ υἱός· εἰ δὲ υἱός, καὶ κληρονόμος Θεοῦ διὰ Χριστοῦ(:Ναι. Δεν είστε πλέον δούλοι, αλλά υιοί του Θεού. Και επειδή είστε υιοί του επουρανίου Πατρός, γι΄αυτό απέστειλε ο Θεός στις καρδιές σας το Πνεύμα του Υιού Του, το οποίο σας δίνει την πληροφορία και την παρρησία να απευθύνεστε στον Θεό με την κραυγή και την επίκληση: “Αββά”, δηλαδή “Πατέρα”. Άρα λοιπόν, σύμφωνα με όλα αυτά, εσύ που πίστεψες στον Χριστό δεν είσαι πλέον δούλος, αλλά είσαι κατά χάριν υιός του Θεού. Εάν λοιπόν είσαι υιός, είσαι συγχρόνως και κληρονόμος του Θεού. Και γίνεσαι κληρονόμος διαμέσου του Χριστού)»[Γαλ.4,6-7].
Από τι είναι φανερό ότι εμείς οι Χριστιανοί αξιωθήκαμε να γίνουμε υιοί Θεού; Αυτό το απέδειξε και παραπάνω ο Παύλος όταν είπε ότι όσοι βαπτίστηκαν είναι ενδεδυμένοι τον Χριστό, ο οποίος είναι Υιός Θεού, δείχνει όμως και τώρα το ίδιο· δηλαδή ότι είμαστε υιοί Θεού, αφού λάβαμε το Πνεύμα το Άγιο, το οποίο μας κάνει να ονομάζουμε Πατέρα μας τον Θεό, επειδή ενεργεί μέσα στις καρδιές μας με ενθουσιαστικό και παράδοξο τρόπο. Αυτή η υπερφυσική ενέργεια του Αγίου Πνεύματος δεν θα γινόταν σε μας, εάν δεν είμαστε υιοί Θεού. Και λοιπόν, επειδή είμαστε υιοί Θεού, γι΄αυτό είμαστε και κληρονόμοι όχι μικρών και τυχαίων πραγμάτων, αλλά της αιωνίας βασιλείας του ίδιου Θεού. Και συνακόλουθα είμαστε και συγκληρονόμοι του μονογενούς Υιού του Θεού, διότι εκείνο που είναι ο μονογενής κατά φύσιν, αυτό εμείς γινόμαστε κατά χάριν. «Ώστε αν εσείς, Γαλάτες, γίνατε υιοί Θεού, γιατί τώρα γίνεστε πάλι δούλοι; Και γιατί αθετείτε μεν την πίστη του Χριστού, με την οποία λάβατε την υιοθεσία, προσέχετε δε στον νόμο;».
ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,
επιμέλεια κειμένου: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος
ΠΗΓΕΣ:
- Βενεδίκτου ιερομονάχου αγιορείτου, Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου, Ερμηνεία των δεκατεσσάρων επιστολών του αποστόλου Παύλου, τόμος πρώτος, σελ. 865-868, Έκδοση συνοδίας Σπυρίδωνος ιερομονάχου, Ιερά Καλύβη «Άγιος Σπυρίδων Α΄, Νέα Σκήτη Αγίου Όρους, 2020.
- Π. Τρεμπέλα, Η Καινή Διαθήκη με σύντομη ερμηνεία (απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2014.
- Η Καινή Διαθήκη, Κείμενον και ερμηνευτική απόδοσις υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τριακοστή τρίτη, Αθήνα 2009.
- Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους εβδομήκοντα, Κείμενον και σύντομος απόδοσις του νοήματος υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2005.
- Η Παλαιά Διαθήκη μετά Συντόμου Ερμηνείας, Παναγιώτης Τρεμπέλας, Αδελφότης Θεολόγων «Ο Σωτήρ», Αθήνα, 1985.
Please wait while flipbook is loading. For more related info, FAQs and issues please refer to DearFlip WordPress Flipbook Plugin Help documentation.