ΝΕΟΜΑΡΤΥΡΕΣ ΤΟΥ ΟΥΚΡΑΝΙΚΟΥ ΕΜΦΥΛΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ (2014)

Γράφει ὁ νομικός, ἐρευνητὴς καὶ συγγραφεὺς κ. Χαράλαμπος Ἄνδραλης

Ἡ θλιβερὴ κατάσταση στὴν Οὐκρανία μὲ τὸν πόλεμο καὶ τὰ ἐκκλησιαστικὰ σχίσματα, δὲν ξεκίνησε τὸ 2022, μὲ τὴν στρατιωτικὴ ἐπίθεση τῆς Ρωσίας. Τότε ἁπλῶς ἀποφάσισαν νὰ ἀσχοληθοῦν μὲ τὴν περιοχὴ τὰ  δυτικὰ ΜΜΕ. Ἤδη ἀπὸ τὸ 2014 μαίνεται ἕνας ἐμφύλιος πόλεμος στὰ ἐδάφη τῆς Ἀνατολικῆς Οὐκρανίας, ποὺ ξεκίνησε μὲ τὴν ἐκκαθάριση ρωσόφωνων πληθυσμῶν ἀπὸ Οὐκρανοὺς ἐθνικιστές. Στὰ πλαίσια αὐτῶν τῶν ἐκκαθαρίσεων, οἱ ὁποῖες ἔλαβαν καὶ μορφὴ θρησκευτικοῦ διωγμοῦ, σημαντικὸ ρόλο διαδραμάτισαν οἱ Οὐνῖτες, ἀλλὰ καὶ οἱ πιστοὶ τῶν σχισματικῶν ὁμάδων κάποιες ἐκ τῶν ὁποίων ἀποκόπηκαν ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία γιὰ λόγους ἐθνοφυλετισμοῦ καὶ κάποιες αὐτοδημιουργήθηκαν! Χριστιανοὶ ἔδωσαν τὸ αἷμα τους ὑπερασπιζόμενοι τὰ δίκαια τῆς Ἐκκλησίας, τοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ.

Ὅταν τὸ 2016 ὁλοκληρώθηκε ὁ δεύτερος τόμος τοῦ ἔργου μου «Νεομάρτυρες τῆς Ὀρθοδοξίας στὸν 20ο καὶ 21ο αἰῶνα» δὲν ἀνέμενα σὲ καμία περίπτωση αὐτὸ ποὺ θὰ ἀκολουθοῦσε καὶ θὰ πλήγωνε βαθύτατα τὸ Σῶμα τῆς Ὀρθοδόξου Καθολικῆς Ἐκκλησίας.

Ἡ ἀπόδοση αὐτοκεφαλίας στὸ μῖγμα τῶν σχισματικῶν ὁμάδων τῆς Οὐκρανίας ἀπὸ τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο, χωρὶς τὴ σύμφωνη γνώμη τῶν ὑπόλοιπων τοπικῶν Ἐκκλησιῶν καὶ κυρίως χωρὶς τὴν μετάνοια τῶν πρωτουργῶν αὐτοῦ τοῦ διωγμοῦ, ἦταν ἕνα ἀκόμη ἰσχυρὸ χτύπημα στὸν πιστὸ λαὸ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τῆς Οὐκρανίας. Ἡ κίνηση αὐτὴ ἀποθράσυνε τοὺς ἐθνικιστὲς τῆς Οὐκρανίας γιὰ νὰ ἐντείνουν τὸν διωγμό, τὴν κατάληψη μοναστηριῶν καὶ ναῶν, τὴ βία κατὰ κληρικῶν καὶ λαϊκῶν τῆς κανονικῆς Ἐκκλησίας ὑπὸ τὸν Μητροπολίτη Ὀνούφριο. Ἡ δῆθεν εἰρηνοποιὸς κίνηση, ἔφερε μεγάλη ταραχὴ στὴν Ἐκκλησία, διχόνοια στοὺς πιστούς, διχασμὸ στὶς τοπικὲς Ἐκκλησίες καὶ βεβαίως προκάλεσε μεγάλη χαρὰ στὴν ἄλλη ἄκρη τοῦ Ἀτλαντικοῦ μὲ τὴν ἐνίσχυση τῆς ἀντιπαλότητας τῶν ἄλλοτε ἀδελφῶν λαῶν Ρώσων καὶ Οὐκρανῶν. Εἶναι δυνατόν, λοιπόν, μία ἐκκλησιαστικὴ ἐνέργεια ποὺ προκάλεσε ὅλα αὐτά, νὰ ἐμπνεύστηκε ἀπὸ τὸν Θεό;

Ἡ ἔγκριτη ἐκκλησιαστικὴ ἐφημερίδα «ΣΠΙΘΑ» θέλησε νὰ ἀναδείξει τὸ ζήτημα τῶν Οὐκρανῶν Νεομαρτύρων τοῦ πολέμου τοῦ 2014, τὸ μαρτύριο τῶν ὁποίων συνδέεται ἄμεσα μὲ τὴ σημερινὴ θλιβερὴ κατάσταση στὴν Οὐκρανία. Γενικότερα ἡ μελέτη γύρω ἀπὸ τοὺς σύγχρονους Νεομάρτυρες εἶναι ἕνα ἀντίδοτο στὴ ζοφερὴ πνευματική μας κατάσταση, προσφέροντας πρότυπα προσιτά, ποὺ δὲν τὰ ἄγγιξε ἡ ὑλιστικὴ νοοτροπία τῆς ἐποχῆς μας καὶ ἀπέδειξαν μὲ τὴ ζωὴ καὶ τὸ μαρτύριό τους ὅτι ὁ διάβολος καὶ οἱ δυνάμεις του μποροῦν νὰ νικηθοῦν. Εὔχομαι μὲ τὶς πρεσβεῖες τῶν Μαρτύρων αὐτῶν, νὰ λήξει ὁ ἀδελφοκτόνος πόλεμος ποὺ μαίνεται ἀκόμη, νὰ παύσουν τὰ σχίσματα καὶ νὰ ἐπικρατήσει εἰρήνη στὸν πολύπαθο τόπο.

Χαράλαμπος Ἄνδραλης

 

Τὸν 9ο αἰῶνα μ.Χ., στὴν ἐπικράτεια τῆς σημερινῆς Οὐκρανίας, ἱδρύθηκε τὸ κράτος τῶν Ρώς, μιὰ ἑνιαία αὐτοκρατορία σλαβικῶν φυλῶν, μὲ πρωτεύουσα τὸ Κίεβο, ποὺ ὑπῆρξε γιὰ μεγάλο χρονικὸ διάστημα, ἱστορικὸ κέντρο πολιτισμοῦ τῆς ἐνιαίας Ρωσικῆς Αὐτοκρατορίας. Ἐκεῖ εἶχε τὴν ἕδρα του ὁ βασιλιᾶς τῶν Ρώς καὶ Ἰσαπόστολος Ἅγιος Βλαδίμηρος, ποὺ ἀσπάσθηκε τὴ χριστιανικὴ πίστη, τὸ ἔτος 988 μ.Χ., καὶ τὴ μετέδωσε στὸν μέχρι τότε εἰδωλολατρικὸ λαό του. Ἔπειτα ἀπὸ ποικίλες ἀλλαγὲς κυριαρχικῶν καθεστώτων ἡ σημερινὴ οὐκρανικὴ γῆ, κατὰ τὸν 20ὸ αἰώνα, ἀποτέλεσε μέρος τῆς Σοβιετικῆς Ἕνωσης, ὡς ἡ δεύτερη σὲ ἔκταση καὶ πληθυσμὸ χώρα μετὰ τὴ Ρωσία. Μετὰ τὴ διάλυση τῆς Σ. Ἕνωσης, ἡ Οὐκρανία ἀνακηρύχθηκε ἀνεξάρτητο κράτος, διατηρώντας ὅμως τοὺς στενοὺς πνευματικοὺς δεσμοὺς μὲ τὴ Ρωσία, ἐνῷ ἡ τοπικὴ Ἐκκλησία ἐξακολούθησε νὰ ὑπάγεται πνευματικὰ στὸ Πατριαρχεῖο Μόσχας.

Στὴ μετασοβιετικὴ Οὐκρανία, ὅπως στὶς περισσότερες πρώην σοβιετικὲς χῶρες, δημιουργήθηκαν δύο ἀλληλοσυγκρουόμενα κύματα ἐπιρροῆς, ἐκεῖνο τῆς φιλοδυτικῆς-εὐρωπαϊκῆς κατεύθυνσης καὶ ἐκεῖνο τῆς ἀνατολικῆς-φιλορωσικῆς κατεύθυνσης. Ἡ σύγκρουση αὐτή, πέρα ἀπὸ τὸ διχαστικὸ κλίμα ποὺ δημιούργησε, ἐπέφερε ἀρνητικὲς ἐπιπτώσεις καὶ στὰ ἐκκλησιαστικὰ πράγματα τῆς χώρας.

Ἀποτέλεσμα ἦταν νὰ δημιουργηθοῦν ἔριδες καὶ σχίσματα ἀνάμεσα στοὺς Ὀρθοδόξους, οἱ ὁποῖοι ἀποτελοῦν τὴν πλειονότητα τῶν κατοίκων τῆς οὐκρανικῆς γῆς. Ἔτσι, πέρα ἀπὸ τὴ νόμιμη καὶ κανονικὴ Ὀρθόδοξη Ἀνατολικὴ Ἐκκλησία τῆς Οὐκρανίας, ποὺ ὑπάγεται πνευματικὰ στὸ Πατριαρχεῖο Μόσχας, στὴν ἐπικράτεια τῆς χώρας, δημιουργήθηκαν καὶ λειτουργοῦν μέχρι καὶ σήμερα, δύο σχισματικὲς «ὀρθόδοξες ἐκκλησίες», ἡ «Οὐκρανικὴ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία – Πατριαρχεῖο τοῦ Κιέβου» καὶ ἡ «Οὐκρανικὴ Αὐτοκέφαλη Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία», οἱ ὁποῖες δὲν ἀναγνωρίζονται, οὔτε κοινωνοῦν μὲ τὶς ἀνὰ τὸν κόσμο τοπικὲς Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες καὶ θεωροῦνται σχισματικὲς ἐθνικιστικὲς ὀργανώσεις [σ.τ.περ. αὐτὸ ἴσχυε μέχρι τὸ 2019].

Ἐκτός, ὅμως ἀπὸ τὴ μεγάλη πληγὴ τῶν σχισμάτων, τὴν Ἐκκλησία τῆς Οὐκρανίας ταλαιπωρεῖ ἡ ἀθέμιτη προσηλυτιστικὴ δράση τοῦ παπισμοῦ, μέσῳ τῆς Οὐνίας. Ἡ «Ἑλληνικὴ Καθολικὴ Ἐκκλησία τῆς Οὐκρανίας», ὅπως τὴν ἀποκαλοῦν οἱ πιστοί της, ἔχοντας ἐκκλησιαστικὴ κοινωνία μὲ τὸ Βατικανό, χρησιμοποιεῖ παραπλανητικὰ τὴν ὀρθόδοξη παράδοση γιὰ νὰ προσελκύσει στὴν παπικὴ πλάνη τοὺς ὀρθοδόξους πιστούς, οἱ ὁποῖοι βλέποντας βυζαντινότροπες ἐνδυμασίες καὶ ἀκολουθίες, δὲν κατανοοῦν τὴν πνευματικὴ παγίδα καὶ πηγαίνουν στοὺς οὐνίτικους ναούς. Ἡ Οὐνία εἶναι μία πληγὴ ποὺ ταλαιπωρεῖ ἰδιαιτέρως τὶς ὀρθόδοξες χῶρες τῆς κεντρικῆς καὶ ἀνατολικῆς Εὐρώπης, καὶ παρὰ τὶς μεγαλοστομίες τοῦ Βατικανοῦ γιὰ «διάλογο καὶ ἀγάπη», ὄχι μόνο δὲν ἔπαψε νὰ ὑπάρχει, ἀλλὰ ἐξακολουθεῖ νὰ δρᾶ ἐπιθετικά, εἰδικότερα στὰ οὐκρανικὰ ἐδάφη.

Ἀπὸ τὰ τέλη τοῦ 2013 καὶ μέχρι τὴ στιγμὴ ποὺ γράφονται αὐτὲς οἱ γραμμές, τὸ διχαστικὸ κλίμα ποὺ προαναφέραμε φούντωσε, προκαλώντας ἕναν ἐμφύλιο πόλεμο, ποὺ πέρα ἀπὸ τὶς ἄλλες ἀρνητικές του συνέπειες, ἐπέφερε ἕναν μεγάλο διωγμὸ κατὰ τῆς κανονικῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας τῆς Οὐκρανίας.

Συγκεκριμένα, τὸ Νοέμβριο τοῦ 2013, ὁ τότε Πρόεδρος τῆς Οὐκρανίας, Βίκτωρ Γιανουκόβιτς ἀρνήθηκε νὰ ὑπογράψει τὴ συνθήκη σύνδεσης τῆς χώρας του μὲ τὴν Εὐρωπαϊκὴ Ἕνωση. Ἡ κίνησή του αὐτὴ εἶχε ὡς ἀποτέλεσμα νὰ ξεσπάσουν διαδηλώσεις διαμαρτυρίας στὸ Κίεβο, μὲ βασικὸ αἴτημα τὴν παραίτηση τοῦ προέδρου καὶ τῆς κυβέρνησης, μὲ σκοπὸ νὰ σχηματισθεῖ κυβέρνηση μὲ φιλοδυτικὴ πολιτικὴ καὶ εὐρωπαϊκὴ κατεύθυνση. Οἱ διαδηλώσεις αὐτές, μὲ τὴν ἀνοιχτὴ στήριξη τῶν κυβερνήσεων τῶν Η.Π.Α. καὶ τῶν χωρῶν τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἕνωσης, δὲν ἄργησαν νὰ πάρουν διαστάσεις ἐμφυλίου πολέμου, καθὼς πέρα ἀπὸ ἐκείνους ποὺ ἤθελαν τὴν ὑποταγὴ τῆς χώρας στὴ Δύση, ὑπάρχει καὶ μεγάλο μέρος τοῦ λαοῦ μὲ φιλορωσικὰ αἰσθήματα.

Ἔπειτα ἀπὸ βίαιες συγκρούσεις, τραυματισμοὺς καὶ θανάτους διαδηλωτῶν, ἡ κυβέρνηση ἀναγκάστηκε νὰ παραιτηθεῖ. Στὴν ἐξουσία ἀνέβηκαν οἱ φιλοδυτικοὶ σὲ συνεργασία μὲ τὸ ἀκροδεξιό-ναζιστικὸ κόμμα. Μὲ τὴν ἀνάληψη τῆς ἐξουσίας ἀπὸ τὴ νέα κυβέρνηση, ξεκίνησε μία ἀντιρωσικὴ πολιτικὴ μὲ ἐπιθέσεις καὶ βανδαλισμοὺς σὲ συγκεκριμένες περιοχὲς τῆς Οὐκρανίας, ὅπου κατοικοῦνταν ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον ἀπὸ ρωσόφωνους. Σύμφωνα μὲ ἐπίσημα στοιχεία, 77 ὀρθόδοξοι ναοὶ δέχθηκαν ἐπιθέσεις ἀπὸ τὶς κυβερνητικὲς δυνάμεις, τοὺς σχισματικοὺς καὶ τοὺς οὐνίτες, ἐνῷ 9 ἀπὸ αὐτοὺς τοὺς ναοὺς καταστράφηκαν ὁλοσχερῶς.

Ἡ ἐπιθετικὴ πολιτικὴ τῆς νέας κυβέρνησης, καὶ ἡ ἄσκηση καταπίεσης στοὺς ρωσόφωνους πληθυσμούς, ξεσήκωσε τὴν ἀντίδραση τῶν τελευταίων, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ ἀρχίσουν ἔνοπλες συγκρούσεις μὲ πολλὰ θύματα ἐκατέρωθεν. Ἡ χερσόνησος τῆς Κριμαίας, μὲ δημοψήφισμα τὸ Μάρτιο τοῦ 2014, προσαρτήθηκε στὴ Ρωσία, μὲ τὸ συντριπτικὸ ποσοστὸ τοῦ 96% ὑπὲρ τῆς ἀποκοπῆς ἀπὸ τὴν Οὐκρανία. Στὴ συνέχεια καὶ οἱ ἄλλες ἐπαρχίες τῶν ρωσόφωνων τῆς Οὐκρανίας, τὸ Ντονέτσκ καὶ ἡ Λουχάνσκ, ζήτησαν τὴν ἀνεξαρτησία τους ἀπὸ τὴ φιλοδυτικὴ πλέον Οὐκρανία καὶ τὴν προσάρτησή τους στὴ Ρωσία. Ὅλη αὐτὴ ἡ ἀναταραχή, μὲ ἄσκηση βίας καὶ ἀπὸ τὶς δύο πλευρές, εἶχε ὡς ἀποτέλεσμα νὰ σκοτωθοῦν ἑκατοντάδες ἄνθρωποι.

Στὴ φιλοδυτικὴ πλευρά, ἡγετικὸ ρόλο στὶς ἐπιθέσεις κατὰ τῶν ὀρθοδόξων ἔπαιξε ἡ οὐκρανικὴ Οὐνία, ἡ ὁποία ἔκανε ἀνοιχτὸ πόλεμο ἐναντίον τῆς Μητρόπολης Κιέβου. Οὐνίτες κληρικοὶ ἐμφανίζονταν κατὰ καιροὺς νὰ κάνουν κηρύγματα μίσους ἐναντίον τῶν ρωσόφωνων ὀρθοδόξων, καλώντας τοὺς στρατιῶτες τοῦ ἐθνικοῦ στρατοῦ νὰ σκοτώσουν ὅλους τοὺς ἀντιπάλους τους, μέχρι τὸν τελευταῖο.

Στὶς 14 Ὀκτωβρίου 2014, σὲ διάφορες περιοχὲς τῆς Οὐκρανίας ἐθνικιστικὲς ὀμάδες ποὺ ἀνήκουν στὸ σχισματικὸ «Ὀρθόδοξο Πατριαρχεῖο τοῦ Κιέβου», μοίρασαν φυλλάδια μὲ τὰ ὁποῖα καλοῦσαν σὲ ἐπιθέσεις ἐναντίον τῶν ὀρθόδοξων ἱερέων τοῦ Πατριαρχείου τῆς Μόσχας.

Οἱ ἱερεῖς ποὺ ἀνήκουν στὴ νόμιμη οὐκρανικὴ Ἐκκλησία, δέχονταν καὶ δέχονται ἕως σήμερα συνεχῶς, ἀπειλὲς γιὰ τὴ ζωή τους. Ὅμως οἱ περισσότεροι, ἐπιδεικνύοντας μαρτυρικὸ φρόνημα καὶ γενναία ποιμαντικὴ στάση, δὲν ἀπομακρύνθηκαν ἀπὸ τὶς ἐνορίες τους, ἀφ᾿ ἑνὸς γιὰ νὰ ἀποτρέψουν τὴν ἁρπαγὴ τοῦ ποιμνίου τους ἀπὸ τοὺς αἱρετικοὺς καὶ σχισματικούς, καὶ ἀφ᾿ ἑτέρου γιὰ νὰ μὴν ἀφήσουν τοὺς ναούς τους νὰ μετατραποῦν σὲ παρασυναγωγὲς τῶν σχισματικῶν καὶ τῶν οὐνιτῶν. Κάποιοι ἀπὸ τοὺς ἡρωϊκοὺς κληρικοὺς πλήρωσαν μὲ τὸ αἷμα τους τὴν ἐπιλογή τους νὰ μὴν ἐγκαταλείψουν τὶς ἐνορίες τους, ἐπιβεβαιώνοντας ἐπακριβῶς τὰ λόγια τοῦ Κυρίου «ὁ ποιμὴν ὁ καλὸς τὴν ψυχὴν αὐτοῦ τίθησιν ὑπὲρ τῶν προβάτων» (Ἰωάν. 10,11).

Μέσα σὲ αὐτὴ τὴν ἀναταραχή, ὅπου σημειώθηκαν ἐκατέρωθεν διάφορες καταδικαστέες ἐπιθέσεις καὶ δολοφονίες, ὑπῆρξαν μερικὰ θύματα τοῦ πολέμου, ποὺ ἡ ἰδιότητα τοῦ ὀρθοδόξου πιστοῦ ἔγινε ἡ αἰτία νὰ δολοφονηθοῦν. Ἔγιναν μάρτυρες τῆς μοναδικῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ, χύνοντας τὸ αἷμά τους γιὰ τὴν ὑπεράσπιση τῶν δικαίων Της. Ἐπίσημα, μέχρι στιγμῆς [σ.τ.περ. 2018] γιὰ θρησκευτικοὺς λόγους ἔχουν δολοφονηθεῖ τέσσερις ἱερεῖς, μία μοναχὴ καὶ τρεῖς λαϊκοὶ Ὀρθόδοξοι, ἐνῷ δὲν μπορεῖ νὰ προσδιοριστεῖ ὁ συνολικὸς ἀριθμὸς τῶν λαϊκῶν πιστῶν τῆς κανονικῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ποὺ δολοφονήθηκαν ἐπειδὴ δὲν ἀρνήθηκαν τὴν πίστη τους.

(ἀπόσπασμα ἀπὸ τὸν Β΄ τόμ. τοῦ βιβλίου Νεομάρτυρες τῆς Ὀρθοδοξίας στὸν 20ὸ καὶ 21ο αἰῶνα, ἐκδ. «Γρηγόρη»,  Ἀθήνα 2018, σσ. 79-83)